Ο Άουγκουστ Στρίντμπεργκ (August Strindberg, 22 Ιανουαρίου 1849 – 14 Μαΐου 1912) ήταν Σουηδός θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος.
Γεννήθηκε το 1849 στη Στοκχόλμη - το τέταρτο παιδί από τα έντεκα της οικογένειας - από μικροαστό πατέρα, έμπορο αποικιακών και υπάλληλο ναυτιλιακής εταιρίας που είχε χρεοκοπήσει, κι από μητέρα κόρη ράφτη, που ήταν παραδουλεύτρα της οικογένειας και που τη στεφανώθηκε ο πατέρας του λίγους μόνο μήνες πριν τη γέννησή του.
Τη μητέρα του ο Στρίντμπεργκ την έχασε από φυματίωση στα δεκατρία χρόνια του κι ο πατέρας του, προτού περάσει χρόνος από το θάνατο της γυναίκας του, ξαναπαντρεύτηκε τη νεαρή γκουβερνάντα των παιδιών του. Μεγαλωμένος μέσα στη μιζέρια και τις στερήσεις, καταπιεσμένος από την κακότητα της μητριάς του, έγινε ένα παιδί υπερευαίσθητο και αντιδραστικό, οξύθυμο και καχύποπτο. Από τα πικρά αυτά βιώματα της παιδικής ηλικίας του, δεν θα κατορθώσει να απαλλαγεί ποτέ "ο γιος της δούλας".
Τα πρώτα έργα
Το 1867, γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα κι αργότερα συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις βιοποριστικές ανάγκες του, δοκιμάζει, δίχως επιτυχία, να γίνει ηθοποιός. Εγκαταλείποντας κι αυτό το σχέδιο, γράφεται και πάλι στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Στο μεταξύ, αρχίζει να γράφει σύντομα θεατρικά έργα και το 1871 δημοσιεύει την τραγωδία "Στη Ρώμη", με θέμα τις δοκιμασίες του Δανού γλύπτη Μπέρτελ Τόρβαλντσεν (Thorvaldsen, 1768 - 1844). Κερδίζοντας κάποιο χρηματικό έπαθλο από το βασιλιά Κάρολο Ε' της Σουηδίας για ένα ρομαντικό έργο του, εγκαταλείπει οριστικά πια τις σπουδές του το 1872 και αφιερώνεται στη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Διαβάζει κι επηρεάζεται σημαντικά από τους Σβέντενμποργκ, Σαίρεν Κίρκεγκωρ, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και Γκαίτε
Το πρώτο σημαντικό δράμα
Το 1872, απορρίφθηκε από τους εκδότες του κι από τα θέατρα το πρώτο σημαντικό δράμα του "Ο Κυρ-Όλοφ", με θέμα τη θρησκευτική μεταρρύθμιση στη Σουηδία, που είχε ως συνέπεια να φτάσει στα πρόθυρα της τρέλας. Κατορθώνει όμως να αντιδράσει και διορίζεται το 1874 υπάλληλος στη Βασιλική Βιβλιοθήκη της Στοκχόλμης, όπου παραμένει μέχρι το 1882, μελετώντας φιλοσοφία, προσπαθώντας να μάθει την κινέζικη γλώσσα και γράφοντας, κάτω από την επίδραση του Φλωμπέρ, το πρώτο νατουραλιστικό κοινωνικό μυθιστόρημα στα σουηδικά, το "Κόκκινο Δωμάτιο" (1879), μια σάτιρα της σουηδικής κοινωνίας και των χαλαρών ηθών της εποχής του. Στην περίοδο αυτή ερωτεύεται και παντρεύεται (1877) τη βαρώνη Σίρι φον Έσσεν, η οποία χώρισε για χάρη του τον πρώτο άντρα της. Από το γάμο τους αυτό γεννιούνται τρία παιδιά.
Μετανάστευση
Με αφορμή το έργο του "Νέο Βασίλειο" (1881), κριτική της κοινωνικής ζωής στη Σουηδία μετά τις κοινοβουλευτικές μεταρρυθμίσεις του 1865, εγκαταλείπει τη θέση του βιβλιοθηκαρίου και αναγκάζεται να μεταναστεύσει με την οικογένειά του και να ζήσει για αρκετό χρόνο στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία και την Ιταλία (1882 - 1889). Στο διάστημα αυτό δημοσιεύει και μια συλλογή με ρεαλιστικά διηγήματα γύρω από το γάμο, τους "Παντρεμένους" (1884). Το έργο κατάσχεται και ο εκδότης δικάζεται για βλασφημία, αλλά η δημοτικότητα του Στρίντμπεργκ ανεβαίνει κατακόρυφα, πράγμα που τον κάνει να επιστρέψει στην πατρίδα του και να αναλάβει όλη την ευθύνη για το βιβλίο. Αθωώνεται από το δικαστήριο και την επόμενη χρονιά (1886) δημοσιεύει μια δεύτερη κι ακόμα πιο καυστική συλλογή με διηγήματα, με τον τίτλο και πάλι "Παντρεμένοι", με έντονα τα στοιχεία του μισογυνισμού και του αντιφεμινισμού, που είναι τόσο γνώριμα στα κατοπινά θεατρικά έργα του.
Το 1886 ο Στρίντμπεργκ γράφει το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του "Ο γιος της δούλας". Κατά την περίοδο 1880 - 1885, εμφανίζει τάσεις επαναστατικού σοσιαλισμού, όπως δείχνουν και τα διηγήματά του με τον τίτλο "Ουτοπίες πάνω στη γη" (1885). Μετά την περίοδο όμως αυτή στρέφεται όλο και περισσότερο σ' ένα φιλελεύθερο συντηρητισμό κι από το 1890 εγκαταλείπει οριστικά το ουτοπικό σοσιαλιστικό του όραμα.
Οικογενειακή ζωή & οι σχέσεις των δύο φύλων στα έργα του
Ο γάμος του συγγραφέα με τη Σίρι φον Έσσεν στάθηκε για λίγα χρόνια ευτυχισμένος. Αυτό οφείλεται βασικά και στις συγγραφικές επιτυχίες του Στρίντμπεργκ στο διάστημα αυτό. Δεν άργησαν όμως οι ζήλιες και οι καβγάδες ανάμεσα στο ζευγάρι. Ο ποιητής ζει μια έντονη εσωτερική περιπέτεια, που τρέφει το μισογυνισμό του και την απέχθειά του για το γάμο και την οικογένεια. Αποτέλεσμα ήταν το διαζύγιο το 1891. Από τότε η ζωγραφική τού έγινε μια λυτρωτική εκτόνωση.
Η "μάχη των φύλων", ως μια προαιώνια και αδιάλειπτη μονομαχία άντρα και γυναίκας, βρίσκει την πλήρη έκφρασή της στα έργα του Στρίντμπεργκ "Ο Πατέρας" (1887), "Οι σύντροφοι" (1888), "Δεσποινίς Τζούλια" (1888), "Οι δανειστές" (1888), " Ο δεσμός" (1893) και "Ο χορός του θανάτου" (1901), καθώς και στα αυτοβιογραφικά του μυθιστορήματα. Όπως έγραψε σ' ένα θεατρικό του σημείωμα ο Άγγελος Τερζάκης - "Η γυναίκα θ' ασκήσει πάνω στη ζωή του Στρίντμπεργκ μια αλλόκοτη και αντιφατική έλξη... Έχει συνειδητοποιήσει όσο κανένας άλλος το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή... Έβλεπε στην πάλη άντρα - γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου".
Πολλά από τα έργα του Στρίντμπεργκ, που αναφέρονται στην πάλη των δύο φύλων, είναι αριστουργήματα ψυχολογικής ανάλυσης. Έχει γράψει θεατρικά έργα κάθε σχολής - ρεαλισμός, νατουραλισμός, συμβολισμός, ιστορικό δράμα, ονειρόδραμα, εξπρεσιονισμός. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός, ότι στην ίδια περίοδο με τα προσωπικά του δράματα έγραψε μετά το 1899 και μια σειρά από ρεαλιστικά ιστορικά έργα ("Γουσταύος Βάζα", "Ερρίκος ΙΔ'", "Κάρολος ΙΒ'", "Βασίλισσα Χριστίνα"), καθώς και το αδυσώπητα νατουραλιστικό δράμα "Ο χορός του θανάτου".
Από το 1892, ο Στρίντμπεργκ περιπλανιέται και πάλι στην Ευρώπη. Το 1893 γνωρίζει στο Βερολίνο και παντρεύεται τη νεαρή Αυστριακή συγγραφέα Φρίντα Ουλ. Γίνεται πατέρας για τέταρτη φορά. Αλλά κι ο δεύτερος αυτός γάμος κατέληξε σε διαζύγιο. Ύστερα από δύο γάμους και δύο διαζύγια, το βασανισμένο πνεύμα του βρίσκει καταφύγιο στο σβεντενμποργκικό μυστικισμό. Είχε προηγηθεί όμως η πνευματική του κατάρρευση από τον καιρό που έμαθε πως ο Νίτσε - με τον οποίο αλληλογραφούσε στα τέλη του 1888 - παραφρόνησε. Έφτασε στο απόγειο της κρίσης στο Παρίσι στα 1895 - 1896. Κλείστηκε σ' ένα ιδιωτικό σανατόριο για να βρει την ψυχική του γαλήνη.
Portrait Of August Strindberg By Richard Bergh
Η ανθρώπινη δυστυχία, η ανωτερότητα του πνεύματος & η απαισιοδοξία
Η υγεία του αποκαταστάθηκε σύντομα, μα δεν μπόρεσε να αποβάλλει τις ψυχικές ιδιορρυθμίες του. Στα έργα του της περιόδου αυτής κυριαρχεί μια τάση μυστικιστική, μαζί και μια θρησκευτική ευαισθησία. Η επίδραση του Μαίτερλινκ είναι οπωσδήποτε φανερή. Η δραματική τριλογία του " Προς τη Δαμασκό", που γράφτηκε ανάμεσα στα 1898 και 1904, είναι ένα έργο ονειρικό - συμβολικό. όπου ο συγγραφέας μέσα απ' τη θρησκευτική πίστη οδηγεί τον άνθρωπο στη θριαμβική σωτηρία. Στην παράξενη κωμωδία του "Υπάρχουν εγκλήματα και εγκλήματα", που δημοσιεύτηκε το 1899, οι αγωνίες που βασανίζουν την αμαρτωλή σκέψη βρίσκουν τη λύτρωση στο "ανώτερο δικαστήριο" του πνεύματος. Στο " Πάσχα" (1900) κυριαρχεί το χριστιανικό μήνυμα της αγάπης, που λυτρώνει από τους πόνους και τις οδύνες της ενοχής.
Τη Σουηδέζα ηθοποιό Χάρριετ Μπόσσε, που ερμήνευσε το ρόλο της ηρωίδας στο "Πάσχα", όταν το έργο παίχτηκε στη Στοκχόλμη τη Μεγάλη Πέμπτη του 1901, την ερωτεύτηκε ο Στρίντμπεργκ και την παντρεύτηκε την ίδια χρονιά. Ένας τρίτος γάμος κι ένα ακόμα παιδί. Ζωή βασανιστική και ανυπόφορη. Και ένα τρίτο διαζύγιο στα 1904. Η προσωπική δυστυχία και οι συνακόλουθες έμμονες ιδέες και μια απαισιοδοξία για τη ζωή αντανακλώνται, κάτω και από την επίδραση της υπαρξιακής σκέψης του Δανού φιλοσόφου Σαίρεν Κίρκεγκωρ, στα επόμενα δράματά του, όπως στην απαισιόδοξη "Σονάτα των Φαντασμάτων" (1907), μια εξπρεσιονιστική ανάλυση της ανθρώπινης δυστυχίας. Αλλά και με το "Ονειρόδραμα" (1902), μια συμβολική φαντασιοκοπία της ανθρώπινης ύπαρξης, ο Στρίντμπεργκ ελευθερώνει το νεώτερο δράμα από τα δεσμά του νατουραλισμού, προμηνώντας τα έργα του Πιραντέλλο, του Τόλλερ, του Κάιζερ, του Τσάπεκ, του Κοκτώ, του Σαρογιάν και πολλών άλλων σύγχρονων πειραματιστών.
Τα τελευταία χρόνια
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, η μοναξιά του, μετά τους τρεις αποτυχημένους γάμους του, γίνεται μαρτυρική. Συνδέεται με τη νεαρή ηθοποιό Φάννυ Φάλκνερ, γνωρίζοντας επιτέλους κοντά της μια ήρεμη κι ευτυχισμένη ζωή. Το 1912, στα 63 χρόνια του, πεθαίνει στη Στοκχόλμη από καρκίνο του στομάχου. Το σπίτι που έζησε ο Στρίντμπεργκ, ο "γαλάζιος πύργος", βρίσκεται στην Οδό Ντρότνιγκαταν 85 στη Στοκχόλμη.
https://el.wikipedia.org/
August Strindberg by Edvard Munch.
Δεσποινίς Τζούλια
Τον αγαπάω, πάρα πολύ, αλλά θα πρέπει και να τον μισώ, επίσης. Νομίζω ότι αυτό έγινε χωρίς να το έχω καταλάβει. Αυτός όμως μου καλλιέργησε την απέχθεια για το ίδιο μου το φύλο. . . μισή γυναίκα και μισός άντρας! Τίνος λάθος είναι αυτό που συνέβη; Του πατέρα μου. . . της μητέρας μου. . . δικό μου; Δικό μου; Γιατί, δεν έχω τίποτα που να είναι δικό μου. Ούτε μια σκέψη μου δεν υπάρχει που να μην προέρχεται από τον πατέρα μου· ούτε ένα πάθος που να μην προέρχεται από την μητέρα μου· και τώρα αυτό το τελευταίο -ότι όλα τα ανθρώπινα πλάσματα είναι ίσα- το πήρα από τον αρραβωνιαστικό μου -τον οποίο γι' αυτό τον λόγο αποκαλούσα παλιάνθρωπο! Πώς μπορεί να είναι δικό μου το λάθος; (. . .) Τίνος είναι το λάθος; Τι σημασία έχει τίνος είναι; Όποιου κι αν είναι εγώ είμαι η ένοχη και πρέπει να πληρώσω τις συνέπειες. . .
(ΑΠΟ ΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ) https://www.politeianet.gr
Ενα βράδυ καλοκαιριού στην ξέφρενη γιορτή των υπηρετών όπου το αλκοόλ ρέει άφθονα, η κόρη του κόμη, Τζούλια, διεγείρει υπερβολικά τον βαλέ του πατέρα της, Ζαν, και τον προκαλεί ουσιαστικά να της κάνει έρωτα. Μόλις αυτό συμβεί, οι ισορροπίες διασαλεύονται και τα φύλα και οι εξουσίες αναποδογυρίζουν.
Πολλές ψυχολογικές αναλύσεις έχουν γραφεί για τη μοιραία Δεσποινίδα Τζούλια. Για τον ερωτισμό της, την επιθετικότητά της, τη διάθεση να παίξει, να αναζητήσει τη γυναικεία της φύση αλλά και να προκαλέσει την ανδρική. Μέσα στο υπόγειο της κουζίνας, σαφής αναφορά στη μήτρα, εκεί όπου όλα «μαγειρεύονται», ένα κορίτσι ταλαιπωρημένο από τη ζωή –έχει μόλις χάσει έναν αρραβωνιαστικό, έχει χάσει με άδοξο τρόπο τη μητέρα της και ζει δύσθυμα με τον στοργικό αλλά απόμακρο πατέρα– αναζητεί μέσω του σώματος και των αισθήσεων διεξόδους. Είναι όμορφη. Είναι στην ακμή της, νιώθει δυνατή, σεξουαλική, ισότιμη, αλλά και ανώτερη. Τι είναι αυτό που κάνει τη Δεσποινίδα Τζούλια να μας αφορά περισσότερο από ποτέ σήμερα; Τι είναι αυτό που φωτίζει ο Στρίντμπεργκ για τον γυναικείο ψυχισμό και ποια νόσο σκιαγράφησε τόσο πρώιμα;
«Οπου και εάν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί», γράφει ο Φρόιντ και δυσκολεύτηκε ακόμα περισσότερο να απαντήσει στο ερώτημα «τι θέλει η γυναίκα;». Και εκεί όμως άνοιξε το επιστημονικό ζήτημα, προσκαλώντας τους ποιητές και τις ίδιες τις γυναίκες να εμβαθύνουν στον γυναικείο ψυχισμό και τη γυναικεία σεξουαλικότητα.
Η Δεσποινίς Τζούλια γράφτηκε το 1888 για να περιγράψει ένα σύγχρονο βαθύ γυναικείο ζήτημα. Το κορίτσι παλεύει από την πρώτη στιγμή που γεννιέται με βάρη. Διαμορφώνει την πρώτη του σεξουαλικότητα μέσα από τη στενή σχέση με τη μητέρα του για να μπορέσει να περάσει στη σχέση με τον πατέρα και μετά σε έναν άλλον άνδρα. Αλλά και η ίδια η ανατομία της έχει τις επιπλοκές που καθρεφτίζουν τον ψυχισμό της: κόλπος, κλειτορίδα, μαστός, η γυναίκα αναζητεί την ταυτότητά της μέσα από πολλαπλές αντανακλάσεις. Σε μια ιδανική κατάσταση το κορίτσι θα αγαπηθεί από τη μητέρα, δεν θα ενοχοποιηθεί, δεν θα ιδωθεί ως ελλειπτικό υποκείμενο και θα οδηγηθεί στη μη διεγερτική αγκαλιά του πατέρα για να μυηθεί στη σχέση με τον άνδρα. Τι γίνεται όμως με τη Δεσποινίδα Τζούλια; Τι ναυαγεί; Γιατί είναι τόσο διεκδικητική, στα όρια επιθετική; Γιατί παίρνει κάτι που μετά συνειδητοποιεί ότι δεν ήταν αυτό που ήθελε; Γιατί τόσα κορίτσια εκεί έξω βιώνουν εν μέρει μια τέτοια ιστορία; Γιατί η επιθετικότητα είναι μια μετάβαση που δεν ταιριάζει στη γυναικεία φύση;
Η Δεσποινίς Τζούλια μεγάλωσε με μια μητέρα ανυπότακτη, αμφιθυμική απέναντι στον άνδρα της, μια γυναίκα αμφιθυμική απέναντι στη γυναικεία φύση που είναι διαφορετική από την ανδρική. Τα φύλα, όσο και εάν οι κοινωνίες έχουν ανάγκη την ισότητα, έχουν διαφορές. Τα σώματα έχουν διαφορές, οι γενετικές καταβολές είναι διαφορετικές. Το γυναικείο δεν είναι ίδιο με το ανδρικό, παρόλο που το θηλυκό και το αρσενικό ενυπάρχουν και στα δύο φύλα. Μια μητέρα που έχει τεράστια αδυναμία αποδοχής της αδυναμίας ή της παθητικότητας στρέφει ένα κορίτσι σαν τόξο ενάντια στην ανδρική φύση. Και την κάνει λίγο άνδρα. Και ενώ το κορίτσι θέλει να αγαπηθεί από τον πατέρα, τότε αισθάνεται ότι προδίδει τη μάνα, την αποστολή της. Ο έρωτας εκεί είναι απλώς μια διέξοδος, ένα παιχνίδι με τη φωτιά. Οσο πιο βαριά και έντονα είναι αυτά τόσο βαθαίνει και η παθολογία. Ο Στρίντμπεργκ, χωρίς να το γνωρίζει, περιέγραψε ίσως πρώτος την οριακότητα ως νόσο. Αυτό που οι κλινικοί ονομάζουν borderline personality disorder. Η καταστροφικότητα μέσα από τις γενετήσιες ορμές καθώς και η αδυναμία εγκλεισμού μέσα στα όρια είναι μια νόσος της εποχής μας. Εμείς οι γυναίκες μπερδευτήκαμε. Και δεν φταίμε απόλυτα για αυτό. Διότι χάσαμε τη δύναμη της παθητικότητας, που δεν συνδέεται με την αδράνεια. Και τη γοητεία του φύλου μας. Και αυτό αρρωσταίνει τους κόλπους των κοινωνιών. Διότι κάθε φορά που μιλάμε για μια Δεσποινίδα Τζούλια, τότε μιλάμε και για όλους τους Ζαν του κόσμου.
Διαβάστε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου