Μπάστερ Κίτον ( 4 Οκτωβρίου 1895 - 1 Φεβρουαρίου 1966 )

 

Ο Τζόζεφ Φρανκ «Μπάστερ» Κίτον VI (Joseph Frank "Buster" Keaton VI, 4 Οκτωβρίου 1895 - 1 Φεβρουαρίου 1966) ήταν Αμερικανός κωμικός ηθοποιός και σκηνοθέτης. Γνωστός κυρίως για τις «βωβές» του ταινίες, το «σήμα κατατεθέν» του ήταν η κωμωδία με κινήσεις του σώματος, διατηρώντας, όμως, μια στωική αγέλαστη έκφραση, κερδίζοντας, έτσι το παρατσούκλι «Το Μεγάλο Πέτρινο Πρόσωπο».

Ο Κίτον αναγνωρίστηκε ως ο έβδομος μεγαλύτερος σκηνοθέτης όλων των εποχών από το περιοδικό Entertainment Weekly. Το 1999,το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε τον Κίτον στην 21η θέση με τους καλύτερους άντρες ηθοποιούς όλων των εποχών. Το 2002, μια παγκόσμια ψηφοφορία του περιοδικού Sight and Sound κατέταξε την ταινία του Κίτον «Ο Στρατηγός» (The General) στη 15η θέση με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Άλλες τρεις ταινίες του Κίτον έλαβαν ψήφους στην έρευνα του περιοδικού: Η Φιλοξενία μας (Our Hospitality), Σέρλοκ, Ο Νεότερος (Sherlock Jr.) και Ο Θαλασσοπόρος (The Navigator).

Τα παιδικά χρόνια στο Βαριετέ

Ο Κίτον γεννήθηκε στις 4 Οκτωβρίου του 1895 σε μία μικρή πόλη του Κάνσας. Οι γονείς του ήταν πλανόδιοι θεατρίνοι. Πατέρας του ήταν ο Joseph Hallie Keaton, γέννημα-θρέμμα της επαρχίας Vigo County στην Ιντιάνα. Ο Τζο Κίτον είχε ένα περιπλανώμενο θίασο μαζί με το Χάρρυ Χουντίνι, το Mohawk Indian Medicine Company, που ενώ δινόταν μια παράσταση, πίσω από τη σκηνή πωλούνταν φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα. Ο Μπάστερ Κίτον γεννήθηκε στην Πικούα του Κάνσας, τη μικρή πόλη όπου έτυχε να βρίσκεται η μητέρα του, Myra Edith Cutler, την ώρα του τοκετού.

1918

Σύμφωνα με μια συχνά επαναλαμβανόμενη ιστορία αμφιβόλου γνησιότητας,ο Κίτον απέκτησε το παρατσούκλι «Μπάστερ» σε ηλικία περίπου έξι μηνών. Ο Κίτον είχε πει σε μια συνέντευξη του στον Φλέτσερ Μαρκλ πως ο Χάρυ Χουντίνι έτυχε να είναι παρών μια μέρα όταν ο μικρός Κίτον έπεσε από μια μεγάλη σκάλα χωρίς να τραυματιστεί. Όταν το βρέφος ανακάθισε σα να μην είχε συμβεί τίποτα, ο Χουντίνι αναφώνησε, «That was a real buster!» Σύμφωνα με τον Κίτον, εκείνη την εποχή, η λέξη buster (μπάστερ) χρησιμοποιούταν για μια πτώση που ήταν πολύ πιθανό να οδηγήσει σε κάποιο τραύμα. Μετά από αυτό ήταν ο πατέρας του Κίτον που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο αυτό για το νεαρό γιο του. Ο Κίτον επανέλαβε το ανέκδοτο πολλές φορές στα χρόνια που ακολούθησαν, συμπεριλαμβανομένης και μιας συνέντευξής του το 1964 στην εκπομπή Telescopeστο καναδικό κανάλι CBC.

Σε ηλικία τριών ετών ο Κίτον μπήκε στο χώρο του θεάματος, παίζοντας με τους γονείς του στους «Τρεις Κίτον» (The Three Keatons). Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη σκηνή το 1899 στη πόλη Wilmington της πολιτείας Delaware. Η παράσταση ήταν ουσιαστικά ένα κωμικό σκετς. Η μητέρα του έπαιζε σαξόφωνο στην άκρη της σκηνής ενώ ο Μπάστερ και ο πατέρας του έπαιζαν στο κέντρο της σκηνής. Ο νεαρός Κίτον υποτίθεται πως εκνεύριζε τον πατέρα του δείχνοντας ανυπακοή και ο πατέρας του αντιδρούσε πετώντας τον στο σκηνικό, στο σημείο που βρισκόταν η ορχήστρα ή ακόμα και στους θεατές. Μια λαβή βαλίτσας ήταν ραμμένη μέσα στα ρούχα του μικρού Κίτον για να τον βοηθάει με τα τινάγματα. Το νούμερο εξελισσόταν φυσιολογικά αφού ο Κίτον είχε μάθει να πέφτει με ασφάλεια. Πολύ σπάνια τραυματιζόταν ή πάθαινε κάποιο μώλωπα στη σκηνή. Αυτό το χοντροκομμένο είδος κωμωδίας οδήγησε σε κατηγορίες κατά των γονιών του Κίτον για κακοποίηση ανηλίκου και περιστασιακά ακόμα και σε συλλήψεις. Ο Μπάστερ Κίτον έδειχνε πάντα στις αρχές πως δεν είχε κάποιο μώλωπα ή καποιο σπασμένο οστό. Τελικά, τον αποκάλεσαν «Το Μικρό Παιδί Που Δεν Μπορεί Να Διαλυθεί» με το νούμερο να διαφημίζεται ως «Το Σκληρότερο Νούμερο Στην Ιστορία Του Θεάτρου». Δεκαετίες αργότερα, ο Κίτον είπε πως ο πατέρας του δεν τον χτύπησε ποτέ και πως οι πτώσεις και τα χτυπήματα ήταν θέμα σωστής τεχνικά εκτέλεσης. Το 1914 είπε στην εφημερίδα Detroit News «Το μυστικό είναι να πέφτεις μαλακά και να μειώνεις τη δύναμη της πτώσης με ένα χέρι ή ένα πόδι. Είναι ένα κόλπο. Ξεκίνησα τόσο νέος που το να προσγειώνομαι σωστά, μου έχει γίνει δεύτερη φύση. Αρκετές φορές θα είχα σκοτωθεί αν δεν μπορούσα να προσγειωθώ σαν γάτα. Μιμητές της παράστασής μας δε διαρκούν πολύ γιατί δεν αντέχουν τη διαδικασία.»

Ο Κίτον ανέφερε πως του άρεσε τόσο πολύ που κάποιες φορές άρχιζε να γελάει όταν ο πατέρας του τον πετούσε από τη σκηνή. Επειδή πρόσεξε πως αυτό έβγαζε λιγότερο γέλιο από τους θεατές, υιοθέτησε τη διάσημη αγέλαστη έκφρασή του.

Η παράσταση ερχόταν σε σύγκρουση με πολλούς νόμους που απαγόρευαν να παίζουν τα παιδιά σε βαριετέ. Λέγεται πως όταν ένας λειτουργός είδε τον Κίτον με το κοστούμι και μακιγιαρισμένο και ρώτησε ένα μηχανικό της σκηνής πόσο χρονών ήταν, ο μηχανικός έδειξε τη μητέρα του Κίτον, λέγοντας «Δεν ξέρω, ρώτα τη γυναίκα του!».

Σε ηλικία έξι ετών ο Κίτον ήταν ήδη ένας εντυπωσιακός ακροβάτης και μίμος. Σύμφωνα με ένα βιογράφο, ο Κίτον υποχρεώθηκε να πάει σχολείο όταν έπαιζε στη Νέα Υόρκη αλλά πήγε σχολείο για ένα μέρος μιας μέρας. Παρά τις εμπλοκές με το νόμο και μια καταστροφική περιοδεία σε θέατρα μουσικών επιθεωρήσεων στη Βρετανία, ο Κίτον ήταν ένα ανερχόμενο αστέρι του θεάτρου. Ο ίδιος δήλωσε πως έμαθε να διαβάζει και να γράφει σε μεγάλη ηλικία και πως τον δίδαξε η μητέρα του. Το Τρίο Κίτον σημείωνε επιτυχία αλλά ο αλκοολισμός του πατέρα του Κίτον απειλούσε να καταστρέψει τη φήμη της οικογενειακής παράστασης. Έτσι, σε ηλικία 21 ετών, ο Κίτον και η μητέρα του, Myra, έφυγαν για τη Νέα Υόρκη, όπου ο Μπάστερ μεταπήδησε ταχύτατα από το βαριετέ στον κινηματογράφο εμφανιζόμενος σε ταινίες του Φάτι Άρμπακλ. Κατετάγη στο στρατό το 1918 και υπηρέτησε κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετατέθηκε στη Γαλλία αλλά δε συμμετείχε ενεργά σε καμία μάχη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου έχασε μερικώς την ακοή του. Το 1919 επέστρεψε στην Αμερική.

Εποχή του Βωβού Κινηματογράφου

Το Φεβρουάριο του 1917, ο Κίτον συνάντησε το Ρόσκοε «Φάττυ» Άρμπακλ στα στούντιο Talmadge στη Νέα Υόρκη, όπου ο Άρμπακλ είχε υπογράψει συμβόλαιο με τον παραγωγό Τζόζεφ Μ. Σενκ. Ο Τζο Κίτον αποδοκίμαζε τις ταινίες και ο Μπάστερ είχε τις επιφυλάξεις του για το μέσο. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνάντησης του με τον Άρμπακλ, ζήτησε να δανειστεί μια κάμερα για να μάθει πώς λειτουργεί. Πήρε την κάμερα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου έμενε, την αποσυναρμολόγησε και την επανασυναρμολόγησε. Έχοντας κατανοήσει τη μηχανική του κινηματογράφου, επέστρεψε την επόμενη μέρα, με την κάμερα στο χέρι, ζητώντας δουλειά. Προσελήφθη ως συμπρωταγωνιστής και συντάκτης κωμικών ατακών, κάνοντας την πρώτη του εμφάνιση στην ταινία The Butcher Boy. Ο Κίτον ισχυρίστηκε πως έγινε σύντομα βοηθός σκηνοθέτη του Άρμπακλ και ολόκληρου του τμήματος συγγραφής κωμικών διαλόγων. Ο Κίτον και ο Άρμπακλ έγιναν στενοί φίλοι.

Μετά την επιτυχημένη συνεργασία του Κίτον με τον Άρμπακλ, ο Σενκ του έδωσε μια δική του μονάδα παραγωγής, την Buster Keaton Comedies. Έκανε μια σειρά από κωμωδίες μικρού μήκους, όπως το «Μια Εβδομάδα» (One Week, 1920), «Το Στοιχειωμένο Σπίτι» (The Haunted House, 1921), «Το Θέατρο» (The Playhouse, «Η Βάρκα» (The Boat, 1921), «Το Χλωμό Πρόσωπο» (The Paleface, 1922), «Μπάτσοι» (Cops, 1922) και «The Electric House» (1922). Βασιζόμενος στην επιτυχία αυτών των ταινιών μικρού μήκους, ο Κίτον μεταπήδησε στις ταινίες μεγάλου μήκους. Στους συγγραφείς του Κίτον συγκαταλέγονταν οι Κλάιντ Μπρούκμαν και Τζιν Χαβέζ αλλά τις πιο έξυπνες ατάκες συχνά τις σκεφτόταν ο ίδιος ο Κίτον. Ο σκηνοθέτης κωμωδιών Λίο ΜακΚάρεϊ, ανακαλώντας τις ξέγνοιαστες μέρες που έφτιαχναν φαρσοκωμωδίες, είπε, «Όλοι μας προσπαθούσαμε να κλέψουμε τους συντάκτες των άλλων. Αλλά δεν είχαμε καμία τύχη με τον Κίτον γιατί τις καλύτερες ατάκες του, τις σκεφτόταν ο ίδιος και δεν μπορούσαμε να κλέψουμε αυτόν». Οι πιο περιπετειώδεις ιδέες απαιτούσαν επικίνδυνα ακροβατικά, τα οποία εκτελούνταν επίσης από τον Κίτον. Κατά τη διάρκεια της σκηνής του σιδηροδρόμου-υδατοδεξαμενής στο Σέρλοκ ο Νεότερος, ο Κίτον έσπασε το λαιμό του όταν έπεσε πάνω σε μια σιδηροτροχιά αλλά δεν το κατάλαβε παρά μόνο μετά από χρόνια. Μια σκηνή από την ταινία Το ατμόπλοιο Μπιλ, Ο Νεότερος απαιτούσε από τον Κίτον να τρέξει και να σταθεί ακίνητος σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Μετά η πρόσοψη ενός τριώροφου κτιρίου κατέρρεε πέφτοντας πάνω του. Ο χαρακτήρας του Κίτον αναδυονόταν από τα συντρίμμια αλώβητος, χάρη σε ένα και μοναδικό ανοιχτό παράθυρο, μέσα από το οποίο περνούσε. Η σκηνή απαιτούσε ακρίβεια γιατί το σκηνικό ζύγιζε δύο τόνους και το παράθυρο πρόσφερε μόνο μερικά εκατοστά χώρου γύρω από το σώμα του Κίτον. Η σκηνή έγινε μία από τις εικονικές στιγμές στην καριέρα του Κίτον.

Ο κριτικός κινηματογράφου Ντέηβιντ Τόμσον αργότερα περιέγραψε το ύφος κωμωδίας του Κίτον: «Ο Μπάστερ, απλά ένας άνθρωπος που κλίνει προς μια πίστη σε τίποτα άλλο εκτός από τα μαθηματικά και τον παραλογισμό...σαν έναν αριθμό που πάντα ψάχνει τη σωστή εξίσωση. Κοίταξε το πρόσωπό του-τόσο όμορφο αλλά καθόλου ανθρώπινο σαν πεταλούδα-και βλέπεις αυτή την απόλυτη αποτυχία να διακρίνεις κάποιο συναίσθημα.» Εκτός από «Απόφοιτος Κολλεγίου» (Steamboat Bill Jr., 1928) στις πιο διαχρονικές ταινίες μεγάλου μήκους του Κίτον περιλαμβάνονται οι: «Η Φιλοξενία Μας» (Our Hospitality, 1923), «Ο Θαλασσοπόρος» (The Navigator, 1924), «Σέρλοκ ο νεότερος» (Sherlock Jr., 1924), «Επτά Ευκαιρίες» (Seven Chances, 1925), «Ο Κινηματογραφιστής» (The Cameraman, 1928) και «Ο Στρατηγός» (The General, 1927).

Ο Στρατηγός, που διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, συνδύασε τη σωματική κωμωδία του Κίτον με την αγάπη του για τα τρένα. Γυρισμένη σε γραφικές τοποθεσίες, η ταινία αναπαριστά ένα πραγματικό γεγονός της πολεμικής εκείνης περιόδου. Αν και σήμερα θεωρείται το εξοχότερο επίτευγμα του Κίτον, η ταινία έλαβε ανάμικτες κριτικές εκείνη την εποχή. Ήταν πολύ δραματική για κάποιους κινηματογραφόφιλους που περίμεναν μια ελαφριά κωμωδία και οι κριτικοί αμφισβήτησαν την ικανότητα του Κίτον να φτιάξει μια κωμική ταινία για τον Εμφύλιο Πόλεμο, ακόμα και όταν επισημαίνουν ότι έβγαζε «κάποιο γέλιο». Το γεγονός ότι οι ήρωες της ιστορίας ήταν από την πλευρά των Νοτίων μάλλον συνέβαλε στην αντιδημοτικότητα της ταινίας. Στις μέρες του ήταν μια ακριβή παραγωγή που έπεσε στο κενό. Δεν εμπιστευθήκαν ποτέ ξανά στον Κίτον τον πλήρη έλεγχο των ταινιών του. Ο διανομέας του, η εταιρία United Artists, επέμενε να υπάρχει και ένας διευθυντής παραγωγής για να εποπτεύει τα έξοδα και να παρεμβαίνει αλλάζοντας κάποια στοιχεία του σεναρίου, αν ήταν απαραίτητο. Ο Κίτον άντεξε αυτή τη μεταχείριση για δύο ακόμα ταινίες και μετά αντάλλαξε την ανεξαρτησία του για μια θέση στο μεγαλύτερο στούντιο του Χόλιγουντ, στη Metro-Goldwyn-Mayer. Η απώλεια της ανεξαρτησίας του Κίτον ως παραγωγός συνέπεσε με τον ερχομό των ομιλουσών ταινιών και τα συσσωρευόμενα προσωπικά προβλήματα, με αποτέλεσμα η καριέρα του στην αρχή της εποχής του ομιλούντος κινηματογράφου να δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα.

Γάμοι

Το 1921, ο Κίτον παντρεύτηκε τη Νάταλι Ταλμάτζ, την κουνιάδα του αφεντικού του, Τζόζεφ Σενκ, και αδερφή των ηθοποιών Νόρμα Ταλμάτζ και Κονστάνς Ταλμάτζ. Κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων του γάμου, το ζευγάρι απέκτησε δυο γιους, τον Τζέιμς (1922-2007) και τον Ρόμπερτ (γ. 1924) αλλά μετά τη γέννηση του Ρόμπερτ η σχέση άρχισε να έχει προβλήματα. Η Νάταλι ζητούσε μεγάλο σπίτι, λιμουζίνες, πάρτι στα οποία προσκαλούσε όλο το Χόλιγουντ, μπάτλερ και γκουβερνάντες για τους δύο γιους τους. Ο Μπάστερ Κίτον το μόνο που ήθελε ήταν να γυρίζει ταινίες.

Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Κίτον, η Νάταλι τον έδιωξε από την κρεβατοκάμαρά τους και έστελνε ιδιωτικούς ντετέκτιβ να τον παρακολουθούν για να δει με ποιες έβγαινε πίσω από την πλάτη της. Οι υπερβολές της ήταν άλλος ένα παράγοντας που οδήγησε στην κατάρρευση του γάμου. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του, έβγαινε με την ηθοποιό Κάθλην Κει. Όταν έδωσε ένα τέλος στη σχέση, η Κει έγινε έξω φρενών και κατέστρεψε το καμαρίνι του. Μετά από προσπάθειες συμφιλίωσης, η Νάταλι πήρε διαζύγιο από τον Κίτον το 1932, παίρνοντας του όλη του την περιουσία και αρνούμενη να του επιτρέψει οποιαδήποτε επαφή με τους γιους του, των οποίων το επίθετο άλλαξε σε Ταλμάτζ. Ο Κίτον ξαναέσμιξε μαζί τους περίπου μια δεκαετία αργότερα όταν ο μεγαλύτερος γιος του ήταν 18 ετών. Η απότυχία του γάμου του σε συνδυασμό με την απώλεια της ανεξαρτησίας του ως παραγωγός, οδήγησε τον Κίτον σε μια περίοδο αλκοολισμού.

Στο αποκορύφωμα της δημοτικότητάς του, ο Κίτον ξόδεψε $300.000 για να χτίσει ένα σπίτι 930 m2 στο Μπέβερλι Χιλς, το οποίο αργότερα το αγόρασε ο Τζέιμς Μέισον και ο Κάρι Γκραντ. Η «Ιταλικη Βίλα» του Κίτον φαίνεται στην ταινία του Κίτον Parlor, Bedroom and Bath. Ο Κίτον είπε αργότερα πως: «Έπαθα πολλά για να χτίσω αυτή την τρώγλη.» Ο Μέισον βρήκε στο σπίτι, στη δεκαετία του '50, πολυάριθμα κουτιά με σπάνιες ταινίες του Κίτον. Οι ταινίες μεταφέρθηκαν γρήγορα σε φιλμ ασφαλείας πριν αλλοιωθούν περισσότερο τα πρωτότυπα φιλμ από νιτροκυτταρίνη.

Ο Κίτον νοσηλεύτηκε για ένα μικρό χρονικό διάστημα σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα. Ωστόσο, σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ του καναλιού TCM «So Funny it Hurt», ο Κίτον κατάφερε να ξεφύγει από έναν ζουρλομανδύα χρησιμοποιώντας κάποια κόλπα που είχε μάθει στο βαριετέ. Το 1933 παντρεύτηκε τη νοσοκόμα του, Μάε Σκράιβεν, κατά τη διάρκεια ενός ξεφαντώματος όπου το αλκοόλ έρρεε άφθονο. Ο Κίτον δήλωσε κατόπιν πως δε θυμόταν τίποτα από το περιστατικό (ο ίδιος ο Κίτον αποκάλεσε αργότερα αυτή την περίοδο «αλκοολικό μπλακ άουτ»). Η ίδια η Σκράιβεν μετέπειτα δήλωσε πως δεν ήξερε ούτε καν το πραγματικό όνομα του Κίτον πριν το γάμο. Όταν χώρισαν το 1936, το οικονομικό κόστος για τον Κίτον ήταν και πάλι μεγάλο.

Το 1940, ο Κίτον παντρεύτηκε την κατά 23 χρόνια νεότερή του Ελεανόρ Νόρις (1918-1998). Σε αυτήν αποδίδεται η διάσωση της ζωής του Κίτον αφού τον έβγαλε από τον αλκοολισμό και βοήθησε να περισωθεί η καριέρα του. Ο γάμος διήρκεσε μέχρι το θάνατό του. Μεταξύ του 1947 και του 1954 εμφανίζονταν τακτικά στο Τσίρκο Μεντράνο στο Παρίσι ως ντουέτο. Ήξερε τις συνήθειές του τόσο καλά που συχνά συμμετείχε σε αυτές σε τηλεοπτικές αναπαραστάσεις.

διαβάστε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/