Ο Ι[ωάννης] Μ. Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό, πρωτότοκος γιος του Μιχαήλ και της Ειρήνης. Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόμη παιδιά που πέθαναν όμως σε παιδική ηλικία. Το 1910 η οικογένεια Παναγιωτόπουλου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και γράφτηκε Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Αποφοίτησε το 1923 και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην ιδιωτική εκπαίδευση. Υπήρξε βασικό στέλεχος της ιδιωτικής σχολής Μακρή, την οποία αργότερα αγόρασε και μετονόμασε σε Ελληνικά Εκπαιδευτήρια (πρόκειται για τη γνωστή σήμερα ως Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου στο Παλαιό Ψυχικό). Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ταξίδεψε στην Ευρώπη, τη Μικρά Ασία, την Κίνα και αλλού. Το 1947 διορίστηκε καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης. Διετέλεσε μέλος Διοικητικού Συμβουλίου στην Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Θέατρο και το μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή το 1974. Το 1976 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πέθανε στην Αθήνα το 1982. Το σύνολο του συγγραφικού έργου του Ι. Μ.Παναγιωτόπουλου είναι τεράστιο σε έκταση. Ασχολήθηκε επί εξήντα χρόνια παράλληλα με την ποίηση, την πεζογραφία, την ταξιδιωτική λογοτεχνία, την αρθρογραφία, το δοκίμιο, την κριτική. Το πρώτο του δημοσίευμα ήταν ένα πεζό κείμενο γραμμένο στην καθαρεύουσα στις στήλες της εφημερίδας "Ελλάδα" το 1916, ενώ συνέχισε να δημοσιεύει κείμενά του στα περιοδικά "Ναυτική Δόξα", "Σφαίρα και Εθνικό Εγερτήριο". Το 1920 πραγματοποίησε την πρώτη του ουσιαστική εμφάνιση στα γράμματα από τις στήλες του περιοδικού "Μούσα" των Νάσου Χρηστίδη και Παύλου Καλλιγά (1920-1923), του οποίου υπήρξε συνδιευθυντής μαζί με τους Λέοντα Κουκούλα, Μιχαήλ Στασινόπουλο και Κλέωνα Παράσχο. Ακολούθησαν συνεργασίες του με περιοδικά και εφημερίδες όπως η "Ζωή", η "Νέα Ζωή", τα "Νέα Γράμματα", το "Νέον Κράτος", η "Νέα Εστία", η "Πρωία", η "Ελευθερία", ενώ συνεργάστηκε επίσης στη "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" του Πυρσού. Στα πρώτα του ποιήματα κινήθηκε στο πλαίσιο του αισθητισμού, του νεοσυμβολισμού και του νεορομαντισμού με έντονες επιρροές από τον Κωστή Παλαμά (εδώ ανήκει η πρώτη του ποιητική συλλογή "Το βιβλίο της Μιράντας" του 1924) και στράφηκε αργότερα προς την ανανεωτική τάση των ποιητών του μεσοπολέμου, την εσωτερικότητα και τον υπερρεαλισμό (ορόσημο η ποιητική συλλογή "Αλκυόνη", γραμμένη από το 1934 ως το 1948). Στην πεζογραφία του παρατηρείται συνύπαρξη ποιητικών στοιχείων με στοιχεία κριτικού στοχασμού, καθώς επίσης μια ιδιαίτερη φροντίδα της έκφρασης (σημειώνονται ενδεικτικά τα έργα του "Αστροφεγγιά" (1945), "Χαμοζωή" (1946), και "Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά" (1956 - Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος). Στην κοσμοθεωρία του ανιχνεύονται αρχικές επιρροές από την πεσιμιστική αντίληψη για τη ζωή που υιοθέτησαν και σύγχρονοί του αισθητιστές λογοτέχνες (Κώστας Ουράνης, Τέλλος Άγρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης κ.ά.), ενώ στα έργα της ωριμότητάς του στράφηκε προς μια τραγική στάση αποδοχής του ανεκπλήρωτου της ηδονής και της ματαιότητας της ανθρώπινης ζωής. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ι. Μ.Παναγιωτόπουλου βλ. Ζήρας Αλεξ., "Παναγιωτόπουλος Ι. Μ.", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κούσουλας Λουκάς, "Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Στ΄, σ.364-417. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 και Χατζηφώτης Ι.Μ., "Παναγιωτόπουλος Ι.Μ.", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Εργογραφία
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2016) Αστροφεγγιά, Κάπα Εκδοτική
(2013) Χαμοζωή, Alter - Ego ΜΜΕ Α.Ε.
(2012) Αστροφεγγιά, Alter - Ego ΜΜΕ Α.Ε.
(2011) Αστροφεγγιά, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2007) Μεβλανά ο εξαίσιος, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2004) Ο σύγχρονος άνθρωπος, Εκδόσεις των Φίλων
(2003) Αλληλογραφία, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2003) Ανθρώπινη δίψα, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2003) Το δαχτυλίδι με τα παραμύθια, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2002) Αιχμάλωτοι, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2002) Αστροφεγγιά, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2002) Χαμοζωή, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2001) Είκοσι και ένα ποιήματα, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(1999) Ερήμην των Ελλήνων, Εκδόσεις των Φίλων
(1996) Οι σκληροί καιροί, Εκδόσεις των Φίλων
(1994) Ο στοχασμός και ο λόγος, Εκδόσεις των Φίλων
(1993) Ελληνικοί ορίζοντες, Αστήρ
(1993) Η τέχνη και ο άνθρωπος, Αστήρ
(1993) Ο κόσμος της Κίνας, Αστήρ
(1993) Ομιλίες της γυμνής ψυχής, Εκδόσεις των Φίλων
(1993) Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Εκδόσεις των Φίλων
(1992) Αιχμάλωτοι, Αστήρ
(1992) Η Κύπρος, ένα ταξίδι, Αστήρ
(1992) Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά, Αστήρ
(1992) Χαμοζωή, Αστήρ
(1991) Σκαραβαίος ο ιερός, Αστήρ
(1991) Χειρόγραφα της μοναξιάς, Εκδόσεις των Φίλων
(1989) Η Αφρική αφυπνίζεται, Αστήρ
(1989) Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Εκδόσεις των Φίλων
(1985) Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Εκδόσεις των Φίλων
(1982) Μεβλανά ο εξαίσιος, Αστήρ
(1982) Πολιτείες της Ανατολής, Αστήρ
(1981) Αφρικανική περιπέτεια, Αστήρ
(1980) Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Εκδόσεις των Φίλων
(1978) Ασφυξία, Εκδόσεις των Φίλων
(1975) Αλληλογραφία, Εκδόσεις των Φίλων
Τα πρόσωπα και τα κείμενα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
(2016) Καλήν εσπέραν, άρχοντες, Ιωλκός
(2012) Εισαγωγή στην ποίηση του Καβάφη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(2012) Μέρες του 2013, Γαβριηλίδης
(2010) Η νεοελληνική ερωτική ποίηση, Ελευθεροτυπία
(2009) Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2009) Ανθολογία της ελληνικής ποίησης (20ός αιώνας), Κότινος
(2009) Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
(2009) Η κριτική για τον Άλκη Θρύλο, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη
(2009) Η κριτική για τον Πέτρο Χάρη, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη
(2009) Πειραιάς, Τσαμαντάκη
(2008) Από την αλληλογραφία Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά: Τα σωζόμενα, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(2008) Λόγος για την Ύδρα, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2008) Μ. Καραγάτσης 1908-2008, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
(2006) Μέρες του ποιητή Κ. Π. Καβάφη, Ευθύνη
(2006) Ποιητική και εικαστική ανθολογία, Σπανός - Βιβλιοφιλία
(2005) Παιδιά του κόσμου, Επίλογος
(2004) Επιστολές Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου και Εμμ. και Αικ. Κριαρά, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου
(1999) Modern Greek Poetry, Ευσταθιάδης Group
(1999) Μνήμη του Ηλία Βενέζη, Ευθύνη
(1999) Τιμή στον Τ. Κ. Παπατσώνη, Ευθύνη
(1995) Κότινος στον Άγγελο Σικελιανό, Ευθύνη
(1994) Για τον Σκαρίμπα, Αιγαίον
(1993) Θεώρηση του Νίκου Καζαντζάκη, Ευθύνη
(1993) Το Εικοσιένα, Ευθύνη
(1983) Το πέρασμα του Μηνά Δημάκη, Ευθύνη
(1981) Επανεκτίμηση του Μ. Καραγάτση, Ευθύνη
(1979) Η νεοελληνική κριτική για τον Παντελή Πρεβελάκη, Ευθύνη
(1976) Διαφήμιση και άνθρωπος, Νίκος Δήμου
Λοιποί τίτλοι
(1979) Καρκαβίτσας, Ανδρέας, 1865-1922, Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. [επιμέλεια]
(1979) Καρκαβίτσας, Ανδρέας, 1865-1922, Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. [επιμέλεια]
(1979) Καρκαβίτσας, Ανδρέας, 1865-1922, Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. [επιμέλεια]
(1979) Καρκαβίτσας, Ανδρέας, 1865-1922, Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. [επιμέλεια]
(1962) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ανδρέας Καρκαβίτσας και άλλοι, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
(1959) Βυζαντινά ιπποτικά μυθιστορήματα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
(1959) Γεώργιος Βιζυηνός, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
(1957) Κυπριακή λογοτεχνία, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
(1956) Λόγιοι της τουρκοκρατίας, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Βυζαντινά κείμενα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Βυζαντινή ποίησις, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Γρηγόριος Ξενόπουλος, Μ. Μητσάκης, Γ. Καμπύσης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Δημ. Βικέλας, Εμ. Λυκούδης, Δ. Καμπούρογλους και άλλοι, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Εμμανουήλ Ροΐδης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Κρητική λογοτεχνία, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Λόγιοι της τουρκοκρατίας, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Νεοελληνικά λαογραφικά κείμενα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Νεοελληνική επιστολογραφία, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Νεοελληνική φιλοσοφία, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Νεοελληνικό θέατρο, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Ο Κονδυλάκης και το χρονογράφημα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Ο Κονδυλάκης και το χρονογράφημα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Παλαμάς, Σικελιανός, Καβάφης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Ποίησις και πεζογραφία της Επτανήσου, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Σκούφος, Μηνιάτης, Βούλγαρις, Θεοτόκης, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Ταξιδιωτικά, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Το απομνημόνευμα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια σειράς]
Το ιστορικόν μυθιστόρημα, Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος [επιμέλεια, επιμέλεια σειράς]
ΒΙΒΛΙΑ -ΕΠΙΛΟΓΗ
Χαμοζωή
Ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, με το μυθιστόρημα "Χαμοζωή" επιστρέψει στο τέλος της παιδικής του ηλικίας, κάπου στα 1913, στην εποχή της ασετυλίνης, του νερού από το πηγάδι και του κουρέματος των αγοριών με την ψιλή, του τύφου και της αδενοπάθειας, την εποχή της πλήρους εξουσίας του δασκάλου, του αρχιμανδρίτη και του εργοστασιάρχη. Αναζητά ίσως την εκκίνησή του στη "μαύρη πολιτεία" με τις "χοντρές τσιμινιέρες", εκεί όπου "τα καράβια σφυρίζανε και βγάζανε μαύρο καπνό", και γράφει εντέλει ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης στο οποίο ο μικρός ήρωας, όταν τελειώνει το δημοτικό σχολείο, έχει πια επίγνωση ότι η ζήση περιστρέφεται γύρω από τον "αμολόγητο πόθο", το τραύμα της απώλειας και τα όνειρα. Με λιτή γραφή και οικονομία εκφραστικών μέσων, με γλαφυρή δημοτική γλώσσα, ο συγγραφέας αναπλάθει τις αρχές του 20ού ακόνα στον εργατικό Πειραιά και, παράλληλα, παραμένει επίκαιρος και διαχρονικός ως είναι συνήθως οι άξιοι λογοτέχνες: "Οι καιροί περάσανε· όλα σβηστήκανε στο μάκρος του δρόμου· μεγαλώσαμε [...], ήρθανε μέρες που σα να τη φχαριστηθήκαμε καμπόσο τούτη την ανοικονόμητη ζωή, μα, τι τα θες, το 'χουμε πολύ αγαπήσει και πολύ ποθήσει κείνο το παλιό παραμύθι - ίσως γιατί δεν είχαμε νιώσει τότες πόσες λαβωματιές πρέπει να πάρει κανείς, για να τα καταφέρει με τον καιρό και την τύχη!"
Αστροφεγγιά
Το βιβλίο αυτό, μαζί με τη "Χαμοζωή" και τους "Αιχμάλωτους", αποτελεί το δεύτερο και κεντρικό μέρος μιας τριλογίας. Τα τρία αυτά πεζογραφήματα διατηρούν πάντα την αυτοτέλειά τους, ωστόσο μυστικοί δεσμοί τα δείχνουν καθώς ένα τριαδικό πρόσωπο μιας ακομμάτιαστης, ενιαίας ζωής: αποτελούν μια τριλογία που δεν την οργάνωσε η σκέψη αλλά η τύχη. Η "Χαμοζωή" είναι τα βασανισμένα χρόνια της παιδικής ηλικίας κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, περίοδο εθνικής ανάτασης και ευφορίας.
Η "Αστροφεγγιά" είναι η ιστορία της διαψευσμένης και απροσανατόλιστης εφηβείας στην περίοδο της μεγαλοϊδεάτικης αυταπάτης, της καταστροφής και της ψευδεπίγραφης ειρήνης. Οι "Αιχμάλωτοι" είναι η περιπέτεια του καταχτυπημένου ώριμου άντρα κατά την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου και του αντιφασιστικού αγώνα. Με φόντο τα ιστορικά γεγονότα που περνούν περιθωριακά στη ζωή των ηρώων του, ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος περιγράφει τη μοίρα των φτωχών, εργατικών ανθρώπων, που δεν ορίζουν αλλά ορίζονται από τις καταστάσεις. Έχοντας επίγνωση της "ανηρωικής" ζωής τους επιδίδονται σ' έναν αγώνα εσωτερικό, και γι' αυτό πιο απελπισμένο, που η μόνη του σχέση με τις εξωτερικές καταστάσεις είναι πως καθορίζεται καίρια απ' αυτές. Έτσι, οι δεσμοί τους με τα περιστατικά της καθημερινής ζωής γίνονται δεσμά. Στην τριπλή αυτή αιχμαλωσία, στον εαυτό τους, στους άλλους ανθρώπους και στο ιστορικό πεπρωμένο, τα πρόσωπα της τριλογίας δεν αντιπαραθέτουν τον αγώνα της αλλαγής, αλλά της προσαρμογής. Για τούτο και το δράμα τους δεν οφείλεται στη σύγκρουση με το περιβάλλον, αλλά στην αυτοσυνειδησία. Την απαισιόδοξη αυτή προοπτική φωτίζει μια αισιόδοξη, όσο και απόμακρη χαραγματιά, που ξανοίγεται μέσα στην ίδια τη συνείδηση, και είναι ακριβώς η αισιόδοξη αδυναμία προσαρμογής και αποδοχής.
Αιχμάλωτοι
Οι "Αιχμάλωτοι" συμπληρώνουν την πρώτη μυθιστορηματική τριλογία του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου ("Αστροφεγγιά", "Χαμοζωή", "Αιχμάλωτοι"), και αποτελούν έργο με ιστορικό υπόβαθρο, όπως και τα δύο πρώτα της τριλογίας αυτής. Ο ίδιος ο συγγραφέας το έχει χαρακτηρίσει μυθιστόρημα της περίτρομης, όχι πια μετέωρης ειρήνης, του πολέμου και της σκλαβιάς. Πρόκειται για έργο βιωματικό, που μας οδηγεί εξελικτικά στην ωρίμανση του αυτοβιογραφούμενου αφηγητή και στη συγγραφική ωριμότητα του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου.
Οι "Αιχμάλωτοι", μελέτη θανάτου και διδαχή αξιοπρεπούς στάσης ζωής, αρχίζουν από το γενέθλιο χώρο, την ιδιαίτερη πατρίδα του κεντρικού ήρωα-συγγραφέα, με το θάνατο της μάνας, και λήγουν με την εκτέλεση από τους κατακτητές του αδελφού του. Ο μικρόκοσμος της οικογένειας περιβάλλεται από ομόκεντρους κύκλους που διευρυνόμενοι καλύπτουν διαδοχικά το χωριό, την ευρύτερη περιφέρεια και την Ελλάδα, εξασφαλίζοντας στο μυθιστόρημα μια εμβέλεια που υπερβαίνει σταδιακά το έλασσον και τη μεμονωμένη περίπτωση και επιδιώκει, με επιτυχία, το μείζον, τη γενίκευση και τη σύνθεση, υπό τις οποίες μπορεί να ανακαλύψει τη θέση του και να αντιμετωπίσει μετωπικά τόσο τα προσωπικά, όσο και τα κοινά προβλήματα, κάθε αναγνώστης, ως σκεπτόμενος και προβληματιζόμενος άνθρωπος.
Το άτομο, ως εκ του βιογραφικού χαρακτήρα της τριλογίας, αλλά και σύνολου του έργου του Παναγιωτόπουλου, διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο και στους "Αιχμάλωτους" και αναδεικνύεται η αξία του στη διαμόρφωση των εκάστοτε κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών. Μάλιστα, καταφαίνεται το τίμημα που καλείται με βεβαιότητα να πληρώσει, εφόσον η αναστροφή του στον κοινωνικό χώρο δεν σημαίνει την άκοπη ή ανέμελη ένταξη και τη μόνιμη εξασφάλισή του, αλλά την εμπλοκή του σε συνεχείς, ποικίλους και πολυεπίπεδους αγώνες, που το περιορίζουν, το συμπιέζουν και, τελικά, το αιχμαλωτίζουν
δείτε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου