Homo-universalis: Ελιζαμπέτα Σιράνι - Elisabetta Sirani ( 8 Ιανουαρίου 1638

Ελιζαμπέτα Σιράνι - Elisabetta Sirani ( 8 Ιανουαρίου 1638 – 28 Αυγούστου 1665 )

Η Ελιζαμπέτα Σιράνι (Elisabetta Sirani, Μπολόνια, 8 Ιανουαρίου 1638 – 28 Αυγούστου 1665) ήταν Ιταλίδα ζωγράφος του μπαρόκ, της σχολής της Μπολόνια.

Ήταν κόρη του επίσης καλλιτέχνη Τζοβάνι Αντρέα Σιράνι, της μπολονέζικης σχολής, μαθητή και κυρίως βοηθού του Γκούιντο Ρένι, ζωγράφου στο επάγγελμα και εμπόρου έργων τέχνης. Ήταν η μεγαλύτερη σε ηλικία από τέσσερα αδέλφια, με τις δύο αδερφές της, Μπάρμπαρα και Άννα – Μαρία να ακολουθούν τα βήματά της. Κατάφερε να κερδίσει τη θέση της, αν και γυναίκα, σε έναν χώρο που εκείνη την εποχή ήταν αυστηρά ανδροκρατούμενος, ενώ ο αδερφός της, Αντόνιο Μαρία, ακολουθώντας σπουδές ιατρικής, άφησε την πατρική κατοικία και δεν ξαναγύρισε ποτέ. Η οικογένεια Σιράνι κατοικούσε στο νούμερο 7 της Via Urbana της Μπολόνια, με το σπίτι της να αποτελεί επίσης και ατελιέ.

Ο πατέρας της αντιλήφθηκε το ταλέντο της χάρις σε έναν οικογενειακό φίλο, τον Κάρλο Τσέζαρε Μαλβάζια. Αν και διστακτικός στην αρχή, ο Τζιοβάνι Αντρέα τελικά πείθεται και αποφασίζει να εντάξει την κόρη του, που ήταν τότε 13 ετών, στο ατελιέ του, όπου εργάζονταν ήδη ο Λορέντζο Λόλι ( 1603 – 1672 ), ο Λορέντζο Τίντι ( 1626 – 1672 ) και ο Τζούλιο Μπένζι ( 1647 – 1681 ). Η Ελιζαμπέτα ξεκινά να μαθαίνει διάφορες τεχνικές, όπως αυτή του σχεδίου, της γκραβούρας και της ζωγραφικής. Εκτός από την πρακτική άσκηση, λαμβάνει επίσης θεωρητική εκπαίδευση. Ακόμη μελετά φιλολογία, χάρις στην οικογενειακή βιβλιοθήκη.

Χάρις στα έργα του πατέρα της, η Ελιζαμπέτα λαμβάνει μια ολοκληρωμένη φιλολογική, καλλιτεχνική και επιστημονική παιδεία. Μελέτησε τις Μεταμορφώσειςτου Οβιδίου, τους Βίους του Πλουτάρχου, τη Naturalis Historia του Πλίνιου, το έργο De claris mulieribus του Βοκάκιου, τους Βίους του Τζόρτζιο Βαζάρι, καθώς και έργα πιο τεχνικού περιεχομένου σχετικά με την προοπτική και τη σύνθεση των υλικών που χρησιμοποιούνταν στη ζωγραφική. Ο Τζιοβάνι Αντρέα είχε στην κατοχή του ακόμη και γλυπτά του Μιχαήλ Αγγέλου.

Σε ηλικία 17 ετών η Σιράνι ξεκίνησε τη δημιουργία ενός καταλόγου όπου απαριθμούσε και περιέγραφε όλα της τα έργα, κάτι που μας επιτρέπει σήμερα να αναγνωρίσουμε την ταχύτητά της στην εκτέλεση τους, καθώς σε μια περίοδο δέκα ετών παρήγαγε 190 πίνακες. Ο Τζιοβάνι Αντρέα, προσβεβλημένος από αρθρίτιδα και ποδάγρα, όντας ανίκανος πλέον να ζωγραφίζει, αποσύρθηκε αναθέτοντας τη διεύθυνση του ατελιέ στην κόρη του. Η Ελιζαμπέτα λαμβάνει την πρώτη επίσημη παραγγελία της το 1658 από την Εκκλησία των Καρθουσιανών στην Μπολόνια, έναν πίνακα που θα απεικόνιζε τη Βάπτιση του Κυρίου, ώστε να κρεμαστεί μαζί με το Δείπνο που είχε δημιουργήσει ο πατέρας της πριν από έξι χρόνια.

Η καριέρα της Ελιζαμπέτα Σιράνι παίρνει την ανιούσα και έτσι καταφθάνουν πολυάριθμες παραγγελίες ιδιωτών και εκκλησιών της Μπολόνια. Πότε φτιάχνοντας ποτρέτα, πότε ζωγραφίζοντας εκκλησιαστικά ή μυθολογικά θέματα, η Σιράνι γίνεται καλλιτέχνης της μόδας. Η φήμη της ξεφεύγει από τα όρια της πόλης της Μπολόνια για να φτάσει μέχρι τη Φλωρεντία και τη Ρώμη χάρις στους πελάτες της. Δέχεται λοιπόν, την επίσκεψη του μεγάλου δούκα της Τοσκάνης, Κοσμά των Μεδίκων, στο ατελιέ της, που είχε εξελιχθεί σε πραγματική τουριστική ατραξιόν

Αυτοπροσωπογραφία

Αν και κοινωνική, δεν είχε το χρόνο να ταξιδέψει, πόσο μάλλον να ερωτευτεί, καθώς έπρεπε να φροντίσει τις ανάγκες της οικογένειας. Έζησε έτσι ως έγκλειστη, κάτω από την επιρροή ενός πατέρα που γινόταν όλο και πιο απαιτητικός. Υπήρξε χωρίς αμφιβολία κληρονόμος της μοναχής Κατερίνα Βίγκρι ( 1413 – 1463 ), διάσημης κατασκευάστριας μινιατούρας στο μοναστήρι Corpus Domini, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το σπίτι των Σιράνι, και της οποίας η διαδικασία αγιοποίησης είχε συζητηθεί σε όλη την πόλη. Πρέπει να έζησε έναν πλατωνικό έρωτα με ένα μαθητή του πατέρα της, τον Τζιοβάνι Μπατίστα Τζάνι, μα οι πηγές δε συμφωνούν ούτε αναφέρουν κάτι που μπορεί πραγματικά να τεκμηριωθεί.

Το 1660, η Σιράνι ανοίγει ένα σαλόν, κατόπιν μια σχολή ζωγραφικής αποκλειστικά για γυναίκες. Την ίδια χρονιά, η Σιράνι γίνεται δεκτή από την Ακαδημία του Αγίου Λουκά της Ρώμης, αναγνώριση ιδιαίτερα σημαντική για μία γυναίκα, κάτι που της επιτρέπει να κερδίζει περισσότερα χρήματα και να αφιερώσει χρόνο στο πάθος της: τη μουσική ( έπαιζε λύρα και καταγινόταν με το τραγούδι ). Εκπαίδευσε πολυάριθμες καλλιτέχνιδες, από τις οποίες μερικές επιβίωσαν και έγιναν γνωστές στο επάγγελμα: η Βερόνικα Φοντάνα και η Τζινέβρα Καντοφόλι ανάμεσα σε άλλες.

Η Ελιζαμπέτα Σιράνι έσβησε ξαφνικά σε ηλικία 27 ετών από γαστρικό έλκος. Τάφηκε στο παρεκκλήσι Γκουιντότι της Βασιλικής του Σαν Ντομένικο της Μπολόνιας.

Επειδή υπέφερε από πόνους τη νύχτα του θανάτου της, οι γιατροί της συνέστησαν αλοιφές, αλλά δεν κατάφεραν να την σώσουν. Έλαβε τις μεγαλύτερες τιμές στην κηδεία της, στις 14 Νοεμβρίου 1665, τρεις μήνες μετά το θάνατό της, κι ενώ είχε μεσολαβήσει η νεκροψία και μια δίκη ενάντια στην υπηρέτριά της η οποία κατηγορήθηκε πως τη δηλητηρίασε. Κατά τη νεκροψία, οι γιατροί παρατήρησαν διάτρηση στομάχου και κατέληξαν στο συμπέρασμα της δηλητηρίασης. Οι υποψίες έπεσαν αμέσως στην Λουκία Τολομέλλι, υπηρέτρια της Ελιζαμπέτα Σιράνι, που είχε υποβάλει την παραίτησή της μερικές ημέρες πριν το θάνατο της καλλιτέχνιδας. Η υπηρέτρια φυλακίστηκε και κατόπιν εξορίστηκε προτού επιστρέψει στη Μπολόνια κατόπιν αιτήσεως του Τζιοβάνι Αντρέα Σιράνι που τη συγχώρεσε.

Το 19ο αιώνα, η ιστορία της Ελιζαμπέτα Σιράνι ενέπνευσε τα ρομαντικά πνεύματα που της αφιέρωσαν πολλά γραπτά, ανάμεσα στα οποία μια τραγωδία, που παρουσίαζε την εκδοχή της αυτοκτονίας της κοπέλας από έρωτα. Μια δεύτερη νεκροψία πραγματοποιήθηκε από τους γιατρούς της εποχής, που κατέληξαν στο συμπέρασμα ενός θανάτου από έλκος στομάχου, πιθανώς από υπερέκθεση σε πράσινη χρωστική ουσία που περιείχε αρσενικό.

https://en.wikipedia.org/