Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ ήταν Αιγύπτιος λογοτέχνης, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας (1988).
Γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1911 στο Κάιρο, στην πυκνοκατοικημένη συνοικία «Ελ Γκαμαλίγια» και πέθανε στις 30 Αυγούστου 2006. Εργάστηκε στο δημόσιο μέχρι το 1972, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε.
Άρχισε να γράφει στα δεκαεφτά του, και το πρώτο μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται στην αρχαία Αίγυπτο, εκδόθηκε στα 1939. Από τότε έγραψε γύρω στα τριάντα μυθιστορήματα και περισσότερα από εκατό διηγήματα, πολλά από τα οποία έγιναν επιτυχημένες ταινίες. Πρόσφατη ανθολόγηση του έργου του, έδειξε 179 μεταφράσεις των βιβλίων του, σε 25 γλώσσες.
Το 1988 η Σουηδική Ακαδημία Γραμμάτων τίμησε τον Μαχφούζ με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του, το οποίο χαρακτήρισε πλούσιο σε αποχρώσεις, άλλοτε απόλυτα ρεαλιστικό και άλλοτε γεμάτο αμφιθυμικές αναμνήσεις. «Τα παιδιά του Γκεμπελάουι», θεωρείται από τους κριτικούς το καλύτερο έργο του.
Το 1994 έγινε αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του, από φανατικούς ισλαμιστές
Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ ήταν το τελευταίο από τα επτά παιδιά της οικογένειας, με πολύ μεγαλύτερα αδέρφια και μεγάλωσε στο Κάιρο, - μέχρι το 1924 στη συνοικία Γκαμαλίγια στην παλιά πόλη του Καΐρου - και έπειτα στην Αμπασίγια σε μια νέα συνοικία βόρεια της παλιάς πόλης. Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος, σταδιοδρομία την οποία ακολούθησε και ο μικρότερος γιος του από το 1934 και μέχρι την συνταξιοδότησή του το 1971. Πριν ωστόσο μπει στον δημόσιο τομέα, σπούδασε στο «Αιγυπτιακό Πανεπιστήμιο» στο Κάιρο, φιλοσοφία.
Η πρώτη θέση σαν δημόσιος υπάλληλος, ήταν στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου από το 1934 ως το 1938 και έπειτα στο Υπουργείο Βακουφίων en:Ministry of Awqaf (Egypt) σαν γραμματέας του υπουργείου στο Κοινοβούλιο.
Το 1945 ζήτησε και πέτυχε να μετατεθεί στο τμήμα που στεγαζόταν στο Μαυσωλείο Αλ Γκούρι, σαν υπεύθυνος του προγράμματος των «Καλών Δανείων». Από το 1950 και μέχρι το 1971 υπηρέτησε στο Υπουργείο Πολιτισμού της Αιγύπτου σε θέσεις, όπως στη «Διεύθυνση Λογοκρισίας», στο «Ίδρυμα για την Στήριξη του Κινηματογράφου» και τέλος σαν ειδικός σύμβουλος του τμήματος «Πολιτιστικών Θεμάτων».
Παντρεύτηκε σε ηλικία 43 χρονών το 1954 και απέκτησε δυο κόρες, την Φάτιμα και την Ουμ Καλθούμ.
Έργα του μεταφρασμένα στα ελληνικά
Όλα του τα βιβλία έχουν μεταφραστεί από την Πέρσα Κουμούτση για τις εκδόσεις Ψυχογιός. Όπου αυτό δεν ισχύει, αναγράφεται
1943: Ράδοπις - (Radôbîs), (μτφ. από τα γαλλικά Ελένη Κεκροπούλου και Μερόπη Σταυρίδου για τις εκδ. "Ψυχογιός", α΄έκδ. 1996)
1945: Αδίσταχτος έρωτας - (Al-Qâhira al-jadîda), (2001)
1946: Κρυμμένα όνειρα στο Χαν ελ Χαλίλι - (Khân al-Khalîlî), (α΄έκδ. 1999)
1947: Το σοκάκι της αμαρτίας - (Zuqâq al-midaqq), (α΄έκδ. 1999)
1948: Χίμαιρα - (Al-Sarâb), (μτφ. Πέρσα Κουμούτση για τις εκδ. "Καστανιώτης", 2010)
1949: Η αρχή και το τέλος - (Bidâya wa-nihâya), (μτφ. Αχμέντ Έτμαν, "Ψυχογιός", α΄έκδ. 1990)
Η τριλογία του Καϊρου - (La Trilogie du Caire)
1956: Ο δρόμος κοντά στο παλάτι - (Bayn al-Qasray), (μτφ.Μ.Χωρεάνθη & Μ.Σταυρίδου, "Ψυχογιός", α΄ έκδ. 1995)
1957: Το παλάτι των επιθυμιών - (Qasr al-Chawq), (μετάφρ.Π.Κουμούτσης, "Ψυχογιός", α΄έκδ. 1995)
1957: Οι δρόμοι του Νείλου - (Al-Sukkariyya), (μτφ.Ε.Κεκροπούλου & Μ.Σταυρίδου, "Ψυχογιός", α΄έκδ. 1995)
1959: Τα παιδιά του Γκεμπελάουι - (Awlâd hâratinâ) ,(α΄έκδ. 1996)
1966: Φλυαρία πάνω στον Νείλο - (Tharthara fawq al-Nîl), (α΄έκδ. 1998)
1967: Μιραμάρ - (Mîrâmâr), (μτφ. Μαρία Χωρεάνθη, εκδ. "Ψυχογιός", α΄ έκδ. 1990)
1972: Ο καθρέφτης μιας ζωής - (Al-Marâyâ), (2001)
1973: Αγάπη κάτω απ' τη βροχή - (Al-Hubb taht al-matar), (2003)
1974: Καφενείο Καρνάκ - (Al-Karnak), (Μάρω Φιλίππου για τις εκδ. "Κέδρος", 2008)
1977: Το έπος των Χαραφίς - (Malhamat al-harafîch), (α΄έκδ. 1998)
1982: Απόμεινε από το χρόνο μια ώρα - (Al-Bâqi min al-zaman Sâ'a), (2002)
1983: Ενώπιον του θρόνου - (Amâm al-'arch), (2011)
1987: Λόγια του πρωινού και του σούρουπου - (Hadîth al-sabâh wa-l-masâ'), (μτφ. Ελένη Καπετανάκη και Αγγελική Σιγούρου για τις εκδ. "Καστανιώτηςκαι εφ. "Έθνος", 2011)
1995: Στην καρδιά της νύχτας - (Qalb al-Layl), (2012)
1999: Μέρες και νύχτες της Αραβίας - (Layâli Alf Layla), (α΄έκδ. 1997)
1996:Η δική μου Αίγυπτος - (Naguib Mahfouz: Mon Egypte), (μτφ. από τα γαλλικά Μάγδα Κλαυδιανού για τις εκδ. "Ψυχογιός", 1998) , συνεντεύξεις με τον συγγραφέα Μοχάμεντ Σαλμάουι, αφήγηση της ζωής του
Ο λόγος του Ναγκίμπ Μαχφούζ στη Σουηδική Ακαδημία στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας
«Μην είστε θεατές της δυστυχίας μας»
«Θα σας παρακαλούσα να ακούσετε με ανεκτικότητα την ομιλία μου, διότι γίνεται σε μια γλώσσα που είναι άγνωστη στους περισσότερους από εσάς. Αλλά αυτή είναι η αληθινή νικήτρια του βραβείου. Επιπλέον, είναι η πρώτη φορά που η μελωδία της θ’ ακουστεί στην όαση του ανθρωπιστικού πολιτισμού και της κουλτούρας σας».
Μ’ αυτά τα λόγια ξεκινούσε στη Σουηδική Ακαδημία η γραπτή ομιλία του Ναγκίμπ Μαχφούζ, που τη διάβασε εκπροσωπώντας τον ο συμπατριώτης του και ομότεχνός του Μοχάμεντ Σαλμάουι, όταν έγινε η απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας (1988). Ομιλία πρώτα στα αραβικά και μετά στα αγγλικά, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος ο Μαχφούζ. Να σημειωθεί ότι είναι ο μοναδικός αραβόφωνος συγγραφέας που απέσπασε έως τώρα την ανώτατη αυτή λογοτεχνική διάκριση.
Γιος δύο πολιτισμών
«Είμαι γιος δύο πολιτισμών, που κάποια στιγμή στην ιστορία συνήψαν έναν ευτυχισμένο γάμο. Ο πρώτος από τους δύο, ηλικίας επτά χιλιάδων ετών, είναι ο πολιτισμός των Φαραώ· ο δεύτερος, χιλίων τετρακοσίων ετών, είναι ο πολιτισμός του Ισλάμ… Το πεπρωμένο μου ήταν να γεννηθώ στους κόλπους αυτών των δύο πολιτισμών, να βυξάζω το γάλα τους, να ανατραφώ με τη λογοτεχνία και την τέχνη τους. Επειτα ήπια το νέκταρ της πλούσιας και γοητευτικής κουλτούρας σας. Εμπνεόμενος απ’ όλα αυτά, καθώς και από τις δικές μου αγωνίες, οι λέξεις ξεχείλισαν».
Στην ομιλία του νομπελίστα Αιγυπτίου συγγραφέα ήταν διάχυτη η αγωνία του για την τύχη του Τρίτου Κόσμου, απ’ όπου προερχόταν άλλωστε. Για την Αφρική, για την Ασία. Ειδικότερα για τους Παλαιστίνιους ανέφερε: «Εχουν φτάσει στο σημείο να παλεύουν για το πρώτο δικαίωμα που εξασφάλισε ο πρωτόγονος άνθρωπος, να μπορούν να έχουν τη γη τους κι αυτό να τους το αναγνωρίζουν οι άλλοι. Ξεπληρώνονται για τη γενναία και ευγενή αυτή στάση τους, άνδρες, γυναίκες, νέοι και παιδιά, χωρίς καμία διάκριση, με τσακισμένα κόκαλα, τυφεκισμούς, με την καταστροφή των σπιτιών τους και τον βασανισμό τους σε φυλακές».
Κάνοντας έκκληση στους ηγέτες του δυτικού κόσμου επισημαίνει:
«Μην είστε θεατές της δυστυχίας μας. Πρέπει να παίξετε τον ευγενικό ρόλο που αρμόζει στη θέση σας… Εχουμε μπουχτίσει από λόγια. Τώρα είναι ώρα για δράση… Σώστε τους πεινασμένους στην Αφρική! Σώστε τους Παλαιστίνιους από τις σφαίρες και τα βασανιστήρια! Ακόμη, σώστε τους Ισραηλινούς από τη βεβήλωση της μέγιστης πνευματικής τους κληρονομιάς! Σώστε τους υπερχρεωμένους από τους άκαμπτους νόμους της οικονομίας!».
Το κακό είναι ένας φωνακλάς
Ζητώντας συγγνώμη γιατί χάλασε την ησυχία των παρευρισκομένων ο Μαχφούζ αναρωτιόταν στην ομιλία του: «Τι περιμένατε όμως από έναν τριτοκοσμικό; Κάθε δοχείο δεν χαρακτηρίζεται από το περιεχόμενό του; Επιπλέον, πού μπορούν οι στεναγμοί της ανθρωπότητας να βρουν καταφύγιο, αν όχι στην όαση του πολιτισμού σας, που δημιουργήθηκε από τον μεγάλο ιδρυτή της για να υπηρετεί την επιστήμη, τη λογοτεχνία και τις υψηλόφρονες ανθρώπινες αξίες; Και όπως εκείνος κάποτε αφιέρωσε τα πλούτη του στην υπηρεσία του καλού ελπίζοντας έτσι ότι θα επιτύχει τη συγχώρεση, έτσι κι εμείς, παιδιά του Τρίτου Κόσμου, ζητούμε από τους ικανούς, εσάς τους πολιτισμένους, να ακολουθήσετε το παράδειγμά του, να μιμηθείτε τη στάση του, να εμπνευστείτε από το όραμά του».
«Αισιόδοξος», παρά τα όσα συμβαίνουν, θα καταλήξει: «Ισως το κακό να είναι ασθενέστερο απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Μπροστά μας υπάρχει μια ακλόνητη απόδειξη: αν το καλό δεν νικούσε, τότε τα πλήθη των περιπλανώμενων ανθρώπων δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν με όλα αυτά τα θηρία, τις φυσικές καταστροφές, τον φόβο και τον εγωισμό. Δεν θα μπορούσαν να φτιάξουν έθνη, να αποκτήσουν δημιουργικότητα και εφευρετικότητα, να κατακτήσουν το διάστημα και να συντάξουν τη Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η αλήθεια είναι ότι το κακό είναι ένας φωνακλάς και θορυβώδης διαφθορέας και ο άνθρωπος θυμάται πιο πολύ αυτό που τον πληγώνει απ’ αυτό που τον ευχαριστεί».
Σ.Σ. Ολόκληρη η ομιλία του Ναγκίμπ Μαχφούζ υπάρχει στον τόμο «Τα Νόμπελ Λογοτεχνίας» (εκδόσεις Καστανιώτη).
«Ο ήσυχος θάνατος είναι δώρο Θεού…»
Μια εκτεταμένη συνέντευξη του Μαγκίμπ Μαχφούζ, που έδωσε στον νεότερο ομότεχνό του Μοχάμεντ Σαλμάουι, εκδόθηκε το 1996 με τίτλο «Η δική μου Αίγυπτος» (κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Μάγδας Κλαυδιανού από τις εκδόσεις «Ψυχογιός»).
Με τη μετριοπάθεια και τη σοφία που τον διακρίνει, ο νομπελίστας συγγραφέας ξεδιπλώνει τη ζωή του, τις αναμνήσεις του, τις σκέψεις του. Ιδού ένα απάνθισμα απ’ αυτές :
* Για τον θάνατο:
«Εύχομαι ένα αίσιο τέλος για τον εαυτό μου. Να φύγω ήσυχα απ’ αυτόν τον κόσμο… Ο ήσυχος θάνατος είναι δώρο Θεού. Είναι όμως κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Ο θάνατος έρχεται μοιραία, και το μόνο που μπορούμε να ευχόμαστε είναι να έρθει ήσυχα».
* Για την παλιά συνοικία του Καΐρου, Γκαμαλίγια, όπου μεγάλωσε:
«Οχι μόνο με ενέπνευσε αυτή η συνοικία, αλλά υπήρξε πηγή χαράς για μένα, γιατί οι κάτοικοί της διατήρησαν τις ιδιότητες και τα επαγγέλματα των παππούδων τους, στα ίδια παλιά σπίτια, στους ίδιους στενούς δρόμους και στα σοκάκια… Σ’ αυτά πέρασα το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου».
δείτε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου