Πορτρέτο του Φέλιξ Μέντελσον (ελαιογραφία του Edward Magnus, 1846)
Ο Γιάκομπ Λούντβιχ Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι (Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy, Αμβούργο, 3 Φεβρουαρίου 1809 – Λειψία, 4 Νοεμβρίου 1847), γεννημένος και ευρέως γνωστός ως Φέλιξ Μέντελσον ήταν Γερμανός συνθέτης, πιανίστας, οργανίστας και διευθυντής ορχήστρας της πρώιμης ρομαντικής περιόδου, από τις διασημότερες φυσιογνωμίες της εποχής.
Εγγονός του φιλοσόφου Μωυσή Μέντελσον (Moses Mendelssohn), ο Φέλιξ γεννήθηκε σε μια εξέχουσα εβραϊκή οικογένεια. Ανατράφηκε άθρησκος μέχρι την ηλικία των επτά ετών, όταν βαφτίστηκε ως Μεταρρυθμιστής χριστιανός. Νωρίς, θεωρήθηκε παιδί-θαύμα, αλλά οι γονείς του ήταν επιφυλακτικοί και δεν επεζήτησαν να αξιοποιήσουν το ταλέντο του.
Ο Μέντελσον απολάμβανε πρώιμη επιτυχία στη Γερμανία, όπου επανέφερε το ενδιαφέρον για τη μουσική τού Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ταξιδεύοντας σε όλη την Ευρώπη. Ήταν ιδιαίτερα αποδεκτός στη Βρετανία, ως συνθέτης, αρχιμουσικός και σολίστ, και οι δέκα επισκέψεις του εκεί -κατά τις οποίες πολλά από τα μεγάλα έργα του έκαναν πρεμιέρα- αποτελούν σημαντικό μέρος της καριέρας του. Ωστόσο, οι -ουσιαστικά- συντηρητικές του προτιμήσεις, τον διαχώρισαν από πολλούς από τους πιο «εκσυγχρονιστές» μουσικούς της εποχής του, όπως ήσαν οι Φραντς Λιστ, Ρίχαρντ Βάγκνερ, Σαρλ Αλκάν και Εκτόρ Μπερλιόζ. Το Ωδείο της Λειψίας (σήμερα Πανεπιστήμιο Μουσικής και Θεάτρου της Λειψίας), το οποίο ίδρυσε, έγινε προπύργιο αυτής της «αντι-ριζοσπαστικής» προοπτικής.
Ο Μέντελσον έγραψε συμφωνίες, κοντσέρτα, ορατόρια και μουσική δωματίου, ιδιαίτερα για το πιάνο. Στα πιο γνωστά έργα του περιλαμβάνονται η εισαγωγή και προγραμματική μουσική για το Όνειρο Θερινής Νυκτός, η Ιταλική Συμφωνία, η Σκωτική Συμφωνία, η εισαγωγή Εβρίδες, το Κοντσέρτο για βιολί και το Οκτέτο εγχόρδων. Τα Τραγούδια Χωρίς Λόγια είναι οι πιο διάσημες συνθέσεις του για σόλο πιάνο. Μετά από μακρά περίοδο, σχετικού, παραγκωνισμού της μουσικής του, λόγω των μεταβαλλόμενων μουσικών προτιμήσεων και του επικρατούντος αντισημιτισμού, στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, η δημιουργική πρωτοτυπία του έχει πλέον αναγνωριστεί και επανεκτιμηθεί. Περιλαμβάνεται, πλέον, στους πιο δημοφιλείς συνθέτες της ρομαντικής εποχής, αν και ο θεωρούμενος ως «συντηρητισμός» του, προκάλεσε αντιδράσεις, με αποκορύφωμα τη σκληρότατη κριτική που δέχτηκε από τον Βάγκνερ (βλ. Φήμη και παρακαταθήκη)
Ο Φέλιξ Μέντελσον γεννήθηκε το 1809 στο Αμβούργο που, τότε, ήταν ανεξάρτητη πόλη-κράτος , στο ίδιο σπίτι όπου, έναν χρόνο αργότερα, γεννήθηκε ο βιολονίστας Φ. Ντάβιντ (Ferdinand David). Ο Ντάβιντ ήταν ο μουσικός στον οποίο αφιέρωσε ο συνθέτης το έργο του, Κοντσέρτο για βιολί. Ο πατέρας του, τραπεζίτης στο επάγγελμα, Άμπρααμ Μέντελσον, ήταν γιος του Γερμανοεβραίου φιλοσόφου Μωυσή Μέντελσον. Η μητέρα του, Λία Σάλομον (Lea Salomon), ήταν μέλος της οικογένειας Ίτζιγκ (Itzig) και αδελφή του Γ. Σ. Μπαρτόλντι (Jakob Salomon Bartholdy). Ο Μέντελσον ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας· η μεγαλύτερη αδελφή του, Φάνι, επέδειξε επίσης εξαιρετικό και πρόωρο μουσικό ταλέντο.
Το 1811, τα μέλη της οικογένειας εγκατέλειψαν το Αμβούργο και εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο. Είχαν μεταμφιεστεί, επειδή φοβόντουσαν εκδίκηση των Γάλλων για τον ρόλο της «Τράπεζας Μέντελσον», στο να σπάσει το εμπάργκο (Blocus continental) που είχε επιβάλει ο Ναπολέων Βοναπάρτης στο οικονομικό ηπειρωτικό σύστημα. Ο Άμπρααμ και η Λία Μέντελσον προσπάθησαν να δώσουν στα παιδιά τους -Φάνι, Φέλιξ, Πάουλ και Ρεβέκα- την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση. Η Φάνι έγινε γνωστή πιανίστα και ερασιτέχνης συνθέτιδα, μάλιστα αρχικά, ο Άμπρααμ είχε σκεφτεί ότι, αυτή και όχι ο Φέλιξ, είχε μεγαλύτερο μουσικό ταλέντο. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, δεν θεωρείτο πρέπον ούτε από τον Άμπρααμ ούτε από τον Φέλιξ, για μια γυναίκα να έχει καριέρα στη μουσική, οπότε η Φάνι παρέμεινε ενεργή αλλά μη-επαγγελματικός μουσικός. Ο Άμπρααμ, ωστόσο, δεν θέλησε να επιτρέψει ούτε στον Φέλιξ να ακολουθήσει μουσική σταδιοδρομία, μέχρι να καταστεί σαφές ότι σκόπευε σοβαρά να αφιερωθεί σ’ αυτήν.
Ο Μέντελσον μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον διανοουμένων. Στους τακτικούς επισκέπτες που προσκαλούσαν οι γονείς του, στο σπίτι της οικογένειας στο Βερολίνο, περιλαμβάνονταν καλλιτέχνες, μουσικοί και επιστήμονες, μεταξύ των οποίων οι Βίλελμ και Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, και ο μαθηματικός Π. Γ. Ντιρικλέ (Peter Gustav Lejeune Dirichlet, τον οποίο αργότερα θα παντρευτεί η αδερφή του Φέλιξ, Ρεβέκα). Συνηθιζόταν να λέγεται ότι, «όλη η Ευρώπη μαζευόταν στο σαλόνι τους».
Μουσική εκπαίδευση
Όπως συνέβη με τον Μότσαρτ, ο Μέντελσον χαρακτηρίστηκε ως «παιδί θαύμα». Ξεκίνησε μαθήματα πιάνου από τη μητέρα του, όταν ήταν έξι ετών, και στα επτά του μελετούσε με την Μαρί Μπιγκό (Marie Bigot) στο Παρίσι. Όταν η οικογένεια μετακόμισε στο Βερολίνο, και τα τέσσερα παιδιά Μέντελσον μελέτησαν πιάνο με τον Λ. Μπέργκερ (Ludwig Berger), ο οποίος ήταν πρώην μαθητής του Μούτσιο Κλεμέντι. [30] Από τον Μάιο του 1819 -τουλάχιστον-, ο Φέλιξ (και η αδελφή του Φάνι) σπούδασαν αντίστιξη και σύνθεση με τον Κ. Τσέλτερ (Carl Friedrich Zelter) στο Βερολίνο.
Αυτή ήταν μια σημαντική επιρροή στη μελλοντική καριέρα του. Τον Τσέλτερ είχε, σίγουρα, συστήσει η θεία του Φέλιξ, Σάρα Λέβι και ήταν μαθητής του Βίλελμ Φρίντριχ Μπαχ και πάτρονας του Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ. Η Σάρα ήταν, η ίδια, μια ταλαντούχα πιανίστα, συχνά παίζοντας με την ορχήστρα του Τσέλτερ στην Ακαδημία Τραγουδιού του Βερολίνου, της οποίας η ίδια και η οικογένεια Μέντελσον υπήρξαν χορηγοί. Η Σάρα είχε συγκεντρώσει σημαντικό αριθμό χειρογράφων της οικογένειας Μπαχ, τα οποία κληροδότησε στην Ακαδημία. Ο Τσέλτερ, του οποίου τα γούστα στη μουσική ήσαν «συντηρητικά» ήταν, επίσης, θαυμαστής της παράδοσης Μπαχ, στοιχείο που, αναμφίβολα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των μουσικών προτιμήσεων του Φέλιξ. Γι’αυτό και τα έργα του Μέντελσον δείχνουν μελέτη του μπαρόκ και της πρώιμης κλασσικής μουσικής. Οι φούγκες και τα κοράλ του αντανακλούν, ιδιαίτερα, μια τονική σαφήνεια και χρήση της αντίστιξης που θυμίζει τον μεγάλο κάντορα, από τη μουσική του οποίου επηρεάστηκε βαθιά.
Πρώιμη ωριμότητα
Ο Μέντελσον, πιθανώς, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα 9 του χρόνια, όταν συμμετείχε σε μια συναυλία μουσικής δωματίου, συνοδεύοντας ένα ντούο από κόρνα. Ήταν, επίσης, ένας παραγωγικός συνθέτης από νεαρή ηλικία. Ως έφηβος, τα έργα του παρουσιάζονταν συχνά στο σπίτι του, με μια ιδιωτική ορχήστρα για τους συνδαιτημόνες των πλούσιων γονέων του, μεταξύ της πνευματικής ελίτ του Βερολίνου. ref>Mercer-Taylor (2000), 36</ref> Μεταξύ 12 και 14 ετών, ο Μέντελσον έγραψε 12 συμφωνίες για έγχορδα, για τέτοιες συναυλίες. Αυτά τα έργα αγνοήθηκαν για πάνω από έναν αιώνα, αλλά τώρα ηχογραφούνται και, περιστασιακά, παίζονται σε συναυλίες. Έγραψε την πρώτη του δημοσιευμένη δουλειά, ένα κουαρτέτο για πιάνο, σε ηλικία 13 ετών. Ήταν μάλλον ο πατέρας του που ανέλαβε τη δημοσίευση αυτού του πρώιμου κουαρτέτου πιάνου του Φέλιξ, από τον εκδοτικό οίκο «Schlesinger». Το 1824, ο 15χρονος Μέντελσον έγραψε την Πρώτη του Συμφωνία για πλήρη ορχήστρα (Op. 11).
Σε ηλικία 16 ετών, ο Μέντελσον συνέθεσε το Οκτέτο για έγχορδα σε Μιb Μείζονα, το πρώτο έργο που κατέδειξε την πλήρη δύναμη της μεγαλοφυίας του. Αυτό και η εισαγωγή για το Όνειρο Θερινής Νυκτός, το οποίο έγραψε ένα έτος αργότερα, το 1826, είναι τα πιο γνωστά από τα πρώτα του έργα. (Αργότερα, το 1842, έγραψε επίσης προγραμματική μουσική για το ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου Γαμήλιου Εμβατηρίου). Η εισαγωγή είναι, ίσως, το πιο πρώιμο παράδειγμα μιας εισαγωγής κοντσέρτου ή κοντσερτάντε εισαγωγής -δηλαδή, ένα κομμάτι που δεν γράφηκε σκόπιμα για να συνοδεύει μια σκηνική παράσταση, αλλά να φέρει στη μνήμη των ακροατών ένα λογοτεχνικό θέμα παρουσιασμένο σε μια σκηνή συναυλιών. Ήταν ένα είδος που υπήρξε πολύ δημοφιλής φόρμα στη ρομαντική μουσική.
Το 1824, ο Μέντελσον σπούδασε με τον συνθέτη και τον βιρτουόζο του πιάνου Ί. Μόσελες (Ignaz Moscheles) ο οποίος, όπως εξομολογήθηκε στα ημερολόγιά του, δεν είχε πολλά να τον διδάξει. Ο Μόσελες, όμως, έγινε στενός συνάδελφος και φίλος του Μέντελσον, δια βίου. Το 1827, έκανε πρεμιέρα η όπερα του Μέντελσον Ο Γάμος του Κομάτσο. Το έργο απέτυχε και αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία παράσταση στη διάρκεια της ζωής του συνθέτη. Η αποτυχία αυτής της παραγωγής έκανε τον Μέντελσον να αποφύγει να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη φόρμα, στο εξής.
Εκτός από μουσική, η εκπαίδευση του Μέντελσον περιελάμβανε τέχνη, λογοτεχνία, γλώσσες και φιλοσοφία. Ιδιαίτερα, έδειξε ενδιαφέρον για την κλασική λογοτεχνία, μάλιστα, μετέφρασε την Ανδρία του Τερεντίου για τον δάσκαλό του, Χέιζε, το 1825. Ο Χέιζε εντυπωσιάστηκε και εξέδωσε το έργο, το 1826, ως πόνημα του «μαθητή του, Φ****» [δηλ. "Φέλιξ" (οι αστερίσκοι είναι όπως στο αρχικό κείμενο)]. Αυτή η μετάφραση εξασφάλισε στον Μέντελσον σπουδές στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου όπου, από το 1826 έως το 1829, παρακολούθησε διαλέξεις περί αισθητικής, του περίφημου φιλοσόφου Χέγκελ, αλλά και μαθήματα ιστορίας με τον Έ. Γκανς (Eduard Gans) και γεωγραφίας με τον Κ. Ρίτερ (Carl Ritter).
δείτε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου