Βιβλίο
Τίτλος: Ασπασία
το μυστικό της Καπετάνισσας
Συγγραφέας: Θοδωρής Δεύτος
Εκδόσεις: Χάρτινη Πόλη
Είδος: Μυθιστόρημα
Βιβλιοκριτική: Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
Ο συγγραφέας Θοδωρής Δεύτος για άλλη μια φορά μας εκπλήσσει θετικά με το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ασπασία το μυστικό της Καπετάνισσας», βασισμένο σε αληθινή ιστορία όπως σημειώνεται και στο εντυπωσιακό, καλαίσθητο με ανάγλυφο τον τίτλο, εξώφυλλο ενώ στο οπισθόφυλλο, δίνεται μια σύντομη περίληψη της ιστορίας.
Ένα πραγματικό γεγονός έδωσε τη σκυτάλη στον συγγραφέα, ο οποίος με την επινόηση ενός παντογνώστη αφηγητή πλάθει τους χαρακτήρες των ηρώων, με τρόπο ώστε να αποτυπωθεί στις σελίδες του βιβλίου το μέγεθος της συμφοράς που φέρνει ένα μυστικό καλά κρυμμένο, που όμως κατά τα ανθρώπινα δεν παύει να δημιουργεί υποψίες οι οποίες άγρυπνες, θα συμβάλλουν, με τον τρόπο που ο έμπειρος πλέον Θ.Δεύτος επινοεί, στην αποκάλυψη με πρωτοφανή τρόπο.
Κύθνος-Αθήνα.Σε τούτα τα μέρη αναπτύσσεται το έργο και όπως αντιλαμβανόμαστε υπάρχει διαφορά, έντονη, ως προς το κοινωνικό γίγνεσθαι και μάλιστα σε χρόνια αρκετά δύσκολα με την ιδιάζουσα ψυχοσύνθεση των κατοίκων των νησιών που ήταν σχεδόν αποκομμένα από τα κέντρα αποφάσεων.
Στον αντίποδα, Ναυτικό Νοσοκομείο Αθήνας και γύρω από αυτό να ενεργοποιείται ένας ολόκληρος κόσμος δρώντων ατόμων.
Ο συγγραφέας δε αγνοεί τον κοινωνικοπολιτικό χώρο και τα γεγονότα στο χρόνο κατά τον οποίο κινείται το έργο του, αφού μπορούν να έχουν θέση, με την έννοια ότι το κράτος δημιουργείται σε αντιπαράθεση με την κοινωνία, και είναι μια αντιπαλότητα που μας ωφελεί να γνωρίζουμε. Διατρέχει λοιπόν την ιστορία της χώρας μας στις δεκαετίες του ’50,΄60,’70, με αναφορές και βάση τα πρόσωπα συγκεκριμένων πολιτικών. Σε κάποια σημεία που ιστορία και κοινωνία αλληλοδιαπλέκονται και οι ήρωές του, εφόσον τους αγγίζουν, θα επηρεαστούν από αυτά. Τα πολιτικά-ιστορικά γεγονότα, καθορίζουν τη μοίρα μας αφού στροβιλίζουν στη δίνη τους και τη ζωή των πολιτών. Η διαχείριση της ιστορικής αλήθειας και της αληθοφάνειας επιβεβαιώνει το ταλέντο του Θ.Δεύτου στην λεπτεπίλεπτη ύφανση της πλοκής και την ισορροπία των αναλογιών που εξυπηρετούν τη μυθοπλασία της και την πρόθεσή του να διαφωτίσει και να ανασυνθέσει μα και να διασταυρώσει τα γεγονότα με τις ζωές των προσώπων του μύθου του.
Η Ιστορία, ωστόσο, δεν θα κερδίσει τη μυθοπλασία, δεν θα εξοκείλει η αφήγηση σε καμία υπερβολή διδακτισμού και εμφανούς αιτιολόγησης. Όλα διαμορφώνονται με την πρώτη να γαλουχεί τη δεύτερη, να τη διαμορφώνει, να τη θρέφει αναπόφευκτα, να τη θεριεύει ως οντότητα στα σημεία της απόλυτης τραγικότητας.
Ασπασία το μυστικό της Καπετάνισσας
Πρόκειται για ένα πολυπρόσωπο έργο, με κεντρικό άξονα ένα μυστικό, βαρύ φορτίο για το άτομο που το κρύβει πενήντα χρόνια, που εκτείνεται σε 423 σελίδες, χωρισμένο σε 28 μέρη τα οποία πέρα από τυχόν συμβολισμό βοηθούν και το συγγραφέα να πειθαρχήσει στο υλικό του.
Σε ό,τι αφορά τον τίτλο.
Ασπασία. Γύρω της περιστρέφονται και συμπλέκονται γονείς,αδέρφια,σύντροφοι,παιδιά,συντοπίτες.Έχει συναίσθηση των ευθυνών της και έχει μαζέψει από τη ζωή ,όση τραγικότητα μπόρεσε.
Το μυστικό. Το παιχνίδι της μοίρας συντελείται μέσω ενός μυστικού-εφαλτήριο στοχασμού- που διατηρεί η Ασπασία ως το τέλος σαν καθαρτήριο ψυχής ή λυτρωτικό για όση ομορφιά πρόλαβε να ζήσει μέσα στον καταυγασμό της ερωτικής μέθης.
Της Καπετάνισσας. Χρήση κυριολεκτική από το συγγραφέα που αφορά στη γυναίκα του Καπετάνιου, αλλά θα έλεγε κανείς συνυποδηλωτικά ότι πρόκειται για τη γυναίκα που στο πλοίο Ζωή αντιπαλεύει τα κύματα που υψώνονται θεριά μπροστά της, ασχέτως με το ποιοι άνεμοι τα προκαλούν, φτάνει που είναι ακατάπαυτοι.
Το αν το μυστικό συσχετίζεται με σφάλμα προκαταβολικά να σημειωθεί ότι τα σφάλματα εξ ιδίων ή με τη συνέργεια άλλων έχουν επιπτώσεις. Σφάλλει ο Αγάθωνας ο πατέρας της Ασπασίας που την προξενεύει, σφάλλει η Ασπασία που ακολουθεί ούσα παντρεμένη τον έρωτά της, σφάλλει η μάνα που ακολουθεί πιστά τους άγραφους νόμους κ.λπ. Ως αναγνώστες ενδεχομένως να δικαιολογήσουμε ή όχι το κάθε σφάλμα ξεχωριστά, αν λάβουμε υπόψη μας ότι το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ανήκουν τα πρόσωπα, παράγει εν πολλοίς και τα κίνητρα για τις πράξεις τους.
Το έργο είναι προσιτό και ευκολοανάγνωστοχάρη στον απλό, ορθολογικό, εύληπτο και καθαρό τρόπο γραφής, στη γλωσσική αρτιότητα, έχει όμως μια δύναμη η οποία στηρίζεται στη δυναμικότητα της έκφρασης συναισθημάτων, προκειμένου το κάθε πρόσωπο-άτομο, να ενταχθεί στο ανάλογο κοινωνικό πλαίσιο.
Γνωρίζουμε το οικογενειακό και το εργασιακό περιβάλλον, όπου χρειάζεται ,στην περίπτωση π.χ του Αλέξανδρου. Έτσι ως αναγνώστες με την αντιπαράθεση των ιδιωτικών υποχρεώσεων αυτών της οικογένειας και εκείνων ως μέλους της ευρύτερης κοινωνίας, αντιλαμβανόμαστε ότι στην πολιτεία, μέσα στην οικογένεια αναδεικνύεται κυρίως ο χαρακτήρας ενώ στη δημόσια ζωή ,στο Ναυτικό Νοσοκομείο π.χ. ορόλος, ο ρόλος του γιατρού Αλέξανδρου.
Στην Κύθνο μέχρι και τα χρόνια της Ασπασίας τουλάχιστον, οι δραστηριότητες της γυναίκας περιορίζονται στο χώρο της οικογένειας ενώ η δημόσια ζωή ανήκει κατά κανόνα στους άνδρες.
Την ηρωίδα, την Ασπασία μπορεί ο κάθε αναγνώστης, κλείνοντας το βιβλίο να την ενοχοποιήσει ή να την αθωώσει. Αυτό εξαρτάται μόνο από τον ίδιο και τις προσλαμβάνουσές του, είναι υποκειμενικό.
Το μυθιστόρημα έχει εξαιρετικά δυνατούς χαρακτήρες και ως προς τούτο το συγκεκριμένο είναι και μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία, μια συναισθηματική περιπέτεια. Ένα ταξίδι στον χρόνο και τον τόπο, ένα οδοιπορικό σκέψεων, συναισθημάτων, εικόνων με τον αναγνώστη να συμπάσχει με τα παθήματα των ηρώων,μέχρι την κάθαρση.
Δυνατή εικονοπλασίακάπου η ντοπιολαλιά που επιλέγεται ως εκφραστικό μέσο των ηρώων, για να προσδώσει στην εξιστόρηση όχι μόνο αληθοφάνεια, αλλά γλυκύτητα αναγνωστική. Ένα αναπλαστικό μυθιστόρημα που δεν κουράζει κι ας κινείται σε διαφορετικά χωροχρονικά πλαίσια, όπου η ψυχολογική ανάλυση προσώπων και κοινωνικών καταστάσεων βαθαίνει. Τα πρόσωπα με εσωτερικές ψυχολογικές κλιμακώσεις δρουν μπροστά μας, αγωνίζονται, αγωνιούν, νικούν ή υποκύπτουν στο πεπρωμένο. Όλα βγαίνουν οργανικά μέσα από την καθημερινή ζωή και δράση των ηρώων. Κοινωνικό μυθιστόρημα. Έργο μυθοπλασίας με πρόσωπα δοσμένα ανάγλυφα, αληθινά υπαρκτά, καταχωρημένα στο ληξιαρχείο ενός νησιού της Κύθνου, ή μιας πολιτείας, μιας πόλης που νιώθουμε να κινούνται ανάμεσά μας εκτός κι αν ο συγγραφέας τα είδε να τερματίζουν τη ζωή τους στις σελίδες του βιβλίου. Δεν κρύβω τη συγκίνησή μου στα σημεία που φεύγει από τη ζωή ένα, κιάλλο,κι άλλο πρόσωπο, αφού τόσο ζωντανά αποδίδεται η αποχώρησή τους.
Η αναζήτηση της έννοιας του τραγικού πλαισιώνει μια αληθινή ιστορία. Το ερωτικό πάθος καταστρέφει κι αν ο γραπτός νόμος το χαρακτηρίζει ως πράξη παράνομη, ο άγραφος κάνει λόγο για πράξη ανήθικη. Εδώ ο Θ.Δεύτος αναδεικνύει την τραγικότητα που προκύπτει από την επικράτηση των άγραφων νόμων.
Αν προσέξει ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πόσο εύστοχα παρουσιάζεται το ήθος του κάθε προσώπου ακόμα και αυτών που παρουσιάζονται για λίγο.Στις φυλακές της Κέρκυρας-με αστυνομική πλοκή στα σημεία-θα οδηγηθεί ο Κυριάκος που εμπλέκεται στο χρηματισμό για παροχή πληροφοριών. Η φυλακή ως χώρος κλειστός με όλα τα επακόλουθα συμβολίζει τη νέμεση, τιμωρία που επιβάλλεται από μία ανώτερη δύναμη σε όποιον παραβαίνει τους ηθικούς νόμους.
Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα; Πόσο αναπόφευκτα τραγικές όμως μπορούν να σταθούν κάποιες από αυτές; Οι τομές στον ψυχισμό των ηρώων λεπτές και καίριες, αποκαλύπτουν χροιές της προσωπικότητάς τους, διεγείρουν την αναγνωστική προσοχή. Ο συγγραφέας κατά την προσωπική μου εκτίμηση, προκαλεί εμμέσως τον αναγνώστη να διερευνήσει εκτός των άλλων: Έχει μια μυστικιστική αχλή το μυστικό; Μήπως συναποτελεί και την υπέρτατη πράξη αγάπης; Την ηρωίδα ,την Ασπασία μπορεί ο κάθε αναγνώστης, κλείνοντας το βιβλίο, να την ενοχοποιήσει ή να την αθωώσει. Αυτό εξαρτάται μόνο από τον ίδιο και τις προσλαμβάνουσές του, είναι υποκειμενικό.
Βασικός συνδετικός ιστός του μυθιστορήματος είναι το μυστικό, η αποκάλυψη του οποίου θα φέρει τη λύτρωση, τουλάχιστον στην Καπετάνισσα που το έκρυβε. Θα αποθέσει ένα μεγάλο φορτίο για να ξεκινήσει ανάλαφρη για το νέο της ταξίδι. Λύτρωση ή ένα νέο προβληματισμό σε εκείνον που επιζητεί την αποκάλυψη.
Ο συγγραφέας κατευνάζει τις δραματικές συγκρούσεις ακριβώς στην κορύφωσή τους.
Είναι κάτι παραπάνω από ανθρώπινο να σου αποκαλύπτεται ένα μυστικό και να σκέφτεσαι όλα εκείνα που το έκρυβαν και να έχουν τόση τραγικότητα !
Οι αποκαλύψεις που έρχονται στην επιφάνεια ταράζουν τα νερά της κανονικότητάς σου και σε αναγκάζουν να αποδεχθείς ή να απορρίψεις αν μπορεί να απορριφθεί μια νέα πραγματικότητα.
ΟΘ.Δεύτος δικαίως στράφηκε πέρα από τα μαθηματικά και στην αφηγηματική τέχνη και ως σύγχρονος δημιουργός του λόγου, μας χαρίζει έργα που επηρεάζουν θετικότατα τον πολιτισμό και - από την αλληλεπίδραση συγγραφέα-αναγνωστών- τον ίδιο του οποίου η εξελικτική πορεία θεωρείται βέβαιη.
Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
