Η εκδήλωση
Στις 28 Ιουλίου 2021, στο προαύλιο του Γυμνασίου Μύρινας Λήμνου, πραγματοποιήθηκε μια πολύ επιτυχημένη εκδήλωση/παρουσίαση, την οποία διοργάνωσαν οι αδερφοί Γιάννης και Βλάσης Χατζηχαραλάμπους της ενημερωτικής ιστοσελίδας LimnosXpress, εκδότες του βιβλίου του Θ. Μπελίτσου «Ο Αθλητισμός στη Λήμνο, από τις απαρχές μέχρι σήμερα», σε συνεργασία με τον ΟΕΠΑ του Δήμου Λήμνου.
Παρέστησαν: ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Ευάγγελος Χριστοφιδέλλης ο οποίος χαιρέτισε την εκδήλωση με μια ουσιαστική ομιλία, ο Γρηγόρης Μανινάκης που έκανε μια νοσταλγική παρέμβαση για τα χρόνια της δεκ. ’60 και αφηγήθηκε πώς το ποδόσφαιρο αποτέλεσε το «διαβατήριό» του για να σπουδάσει στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος του ΟΕΠΑ κ. Νίκος Μαρινάκης, η πρόεδρος της Κοινότητας Μύρινας κ. Βούλα Μοσχάκη, ο πρώην έπαρχος κ. Θεόδωρος Μπαβέας, ο πρόεδρος του ΑΟ Ηφαιστία κ. Κώστας Μανωλακούδης με αντιπροσωπεία αθλητών κι αθλητριών του συλλόγου, ο πρόεδρος του ΝΟ Λήμνου κ. Γιάννης Λυτσάκης με αντιπροσωπεία αθλητών κι αθλητριών του ομίλου, ο οποίος χαιρέτισε την εκδήλωση και τίμησε κωπηλάτες του ΝΟΛ που έχουν διακριθεί πανελληνίως και διεθνώς. Το παρόν έδωσε πλήθος κόσμου, παλιοί αθλητές και φίλαθλοι, τηρώντας τις επιβαλλόμενες υγειονομικές προφυλάξεις (μάσκες, αποστάσεις κλπ) και από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ο Ηλίας Κότσαλης (εφ. ΛΗΜΝΟΣ, Ράδιο ΑΛΦΑ) και η Μαρία Κατσάνου (Ράδιο Λήμνος).
Κατά την εκδήλωση τιμήθηκαν από την εκδοτική ομάδα τρεις διακεκριμένοι σύγχρονοι αθλητές του νησιού:
-Από το ποδόσφαιρο ο διεθνής Δήμος Μανουσάκης (φωτ.), στον οποίο απένειμε το σχετικό αναμνηστικό έπαθλο ο κ. Νίκος Μαρινάκης ως εκπρόσωπος του Δημάρχου.
-Από την κωπηλασία ο ολυμπιονίκης Παναγιώτης Μαγδανής (φωτ.), ο οποίος χαιρέτισε την εκδήλωση με μαγνητοσκοπημένο μήνυμα που προβλήθηκε σε οθόνη. Το αναμνηστικό παρέλαβε η μητέρα του, κυρία Μαυρολαμπάδου, από τον κ. Λυτσάκη του ΝΟΛ.
-Από τον στίβο ο πρωταθλητής του μήκους Μιχάλης Μερτζανίδης-Δεσποτέρης (φωτ), ο οποίος μίλησε ζωντανά από οθόνη μέσω Skype. Η νεαρή πρωταθλήτρια της Ηφαιστίας Μαρία Ψυρούκη παρέδωσε το αναμνηστικό στην μητέρα του αθλητή κ. Κωνσταντίνα Δεσποτέρη, η οποία χαιρέτισε την εκδήλωση προτρέποντας τους γονείς να «σπρώξουν» τα παιδιά τους στον αθλητισμό.
Στο χώρο της εκδήλωσης υπήρχαν δύο σταντ με δεκάδες παλιές και νεότερες φωτογραφίες αθλητών και ομάδων της Λήμνου, μέρος των οποίων προβαλλόταν σε μεγάλη οθόνη, κατά την διάρκεια των ομιλιών.
Η όλη εκδήλωση μαγνητοσκοπήθηκε και φωτογραφήθηκε από τον Παντελή Πραβλή.
Η ομιλία του συγγραφέα
Αν κλείσουμε τα μάτια και μεταφερθούμε νοερά στο χρόνο, περίπου έναν αιώνα πριν, θα βλέπαμε σε αυτόν εδώ το χώρο, στον αδιαμόρφωτο ακόμα Ρωμαίικο Γιαλό, καμιά εικοσαριά νέους να χαράζουν τις γραμμές ενός τερέν και να στήνουν ξύλινα δοκάρια. Ήταν οι πρόσκοποι του Κάστρου που προετοιμάζονταν για το πρώτο-πρώτο ποδοσφαιρικό ματς που διεξήχθη μεταξύ λημνιών ομάδων, στο οποίο αντιμετώπισαν την ομάδα του Πλατύ. Ήταν Ιούλιος του 1926 και κάπως έτσι ξεκίνησε η επίσημη ποδοσφαιρική και αθλητική δράση στο νησί. Οι απογευματινοί περιπατητές στον αιγιαλό του Κάστρου «εδοκίμασαν μίαν απρόσμενο έκπληξι», γράφει η τοπική εφημερίδα, αντικρίζοντας τους νέους της πόλης να προετοιμάζονται «δι’ αγώνα ποδοσφαιρίσεως».
Ευτυχώς που υπάρχει αυτή η καταγραφή, διότι το γεγονός θα είχε μείνει τελείως άγνωστο. Και τούτο διότι ο αθλητισμός, αν και αποτελεί ένα πάνδημο κοινωνικό φαινόμενο, ελάχιστα έχει απασχολήσει την ιστορική έρευνα, όχι μόνο στη Λήμνο αλλά γενικότερα. Οι ερευνητές συνήθως τον αντιμετωπίζουν ως δευτερεύον θέμα, παρά το γεγονός ότι απασχολούσε ανέκαθεν κι απασχολεί σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας. Παραδόξως, έχει παραμεληθεί ερευνητικά γενικότερα από τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Και εννοώ πως είναι ελάχιστες οι έρευνες και οι μελέτες για τον αθλητισμό από λαογραφικής πλευράς, δηλαδή για τοπικές αθλητικές συνήθειες, τοπικά έθιμα με αθλητικές προεκτάσεις, ήθη, συμπεριφορές και αντιπαλότητες που εκδηλώνονται και εκτονώνονται μέσα από αθλητικά γεγονότα. Π.χ. γνωρίζουμε τις αλογοδρομίες του Αγ. Γεωργίου που γίνονται στην Καλλιόπη, μόνο και μόνο επειδή συνεχίζονται μέχρι σήμερα, εννοώ πως ελάχιστες είναι οι αναφορές σε παλιά κείμενα γι’ αυτές. Όμως, δεν ξέρουμε για άλλες αθλητικές εκδηλώσεις που γίνονταν παλιά στα πανηγύρια, όπως π.χ. για τους πεχλιβάνηδες που πάλευαν του Αγίου Σώζοντος στην Φισίνη ή για τους ρινταρήδες που τρέχανε το φλάμπλο στους γάμους. Και δεν ξέρουμε, διότι η επίσημη λαογραφία σχεδόν περιφρονούσε τα αθλητικά δρώμενα, κι ασχολιόταν περιστασιακά ή και καθόλου με αυτά. Κι όμως, ένα έθιμο σαν το φλάμπλο είναι μια γαμήλια αθλητική συνήθεια, η οποία, όπως αναφέρει ο Πίνδαρος στον Δ΄ Πυθιόνικο ύμνο, διεξήχθη στη Λήμνο, όταν οι Αργοναύτες συναγωνίστηκαν με έπαθλο μιαν εσθήτα, πριν συνευρεθούν με τις Λήμνιες γυναίκες!
Παρομοίως, έχει αγνοηθεί η γλωσσολογική διάσταση, δηλαδή πώς το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα δημιούργησε ή αφομοίωσε λέξεις κι εκφράσεις που αφορούν τα αθλητικά δρώμενα. Όταν υπηρετούσα στο Γυμνάσιο του Μούδρου, την δεκ. '80, λέγανε κάποιες μανάδες για το γιο τους που δεν τα κατάφερνε στα γράμματα, «ούλο στα φιτμπόλια παγαίν', πότε να διαβάσ'!». Κι εγώ, νεόφερτος τότε στο νησί, απορούσα τι είναι τα φιτμπόλια, μέχρι που κατάλαβα πως αναφέρονταν στο ποδόσφαιρο, στο φουτμπόλ. Μια γυναίκα σχεδόν αγράμματη είχε αφομοιώσει μια αγγλική λέξη και την είχε κάνει δικιά της, λημνιά λέξη. Και πού είναι το σπουδαίο, θα πει κάποιος; Είναι σπουδαίο γλωσσολογικά, γιατί δείχνει το δυναμισμό της ελληνικής γλώσσας, τη δύναμη που έχει το γλωσσικό αισθητήριο μιας αγράμματης γυναίκας να αφομοιώνει και να ταιριάζει στο δικό της προφορικό γλωσσικό σύμπαν μια ξένη λέξη.
Με αυτά ασχολείται το βιβλίο, θ’ αναρωτιέστε; Όχι φυσικά, αυτά τα θέματα αναφέρονται εισαγωγικά για να καταδείξουν αφενός την γενικότερη σημασία και αξία που έχει η έρευνα του αθλητικού παρελθόντος, το οποίο συνδέεται με πολλές όψεις της κοινωνίας, κι επίσης για να σηματοδοτήσει ότι υπάρχει μια συνέχεια ακόμα κι από την αρχαιότητα. Το πάλεμα, το λιθάρι, το πήδημα και η ρέντα (το τρέξιμο), στα οποία ασκούνταν στα 1890 οι νέοι στην Πλάκα, όπως γράφει ο τότε δάσκαλος παπά-Αγγελής Μιχέλης, είναι τα ίδια αγωνίσματα στα οποία αναμετρήθηκαν οι Αργοναύτες στη Λήμνο, ενώπιον της Υψιπύλης και του Ιάσονα, και ο συνδυασμός τους δημιούργησε το αρχαίο πένταθλο, το οποίο αναβίωσε, και πολύ σωστά, στο νησί τα τελευταία χρόνια. Όλα έχουν ρίζες, αλλά αν δεν τις ψάξουμε, ούτε θα τις μάθουμε ούτε θα τις κατανοήσουμε.
Το βιβλίο, λοιπόν, για να έρθουμε στο παρόν, πρωταρχικά εξετάζει τι προϋπήρχε, ποια ήταν η σχέση των Λημνίων με τον αθλητισμό πριν εμφανιστούν αθλητικά σωματεία. Ακολουθεί μια μεγάλη ενότητα που αφορά την προπολεμική περίοδο. Το 1924 ιδρύεται ο Λημνιακός Γ.Σ., από επιφανείς πολίτες της τοπικής κοινωνίας, ένα σωματείο που προσπαθεί να εκφράσει την παλιά ρομαντική αντίληψη για τον αθλητισμό, ως εκδήλωση που συνδυάζει την άθληση, με την αρμονία, τη μουσική, τη φυσιολατρία. Μια αντίληψη που γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, οδήγησε στην αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων, αλλά πλέον την δεκαετία του 1920 ήταν ήδη μια παρωχημένη αντίληψη. Ο Λημνιακός Γ.Σ. θα θέσει τα θεμέλια αλλά δεν θα επιβιώσει. Με τους δασκάλους μπροστάρηδες, θα δημιουργήσει το πρώτο γυμναστήριο, θα ιδρύσει Σώμα Προσκόπων, την πρώτη Φιλαρμονική, φυσιολατρικούς ομίλους και τις πρώτες ποδοσφαιρικές ομάδες, αλλά θα επιβιώσει μόνο τρία χρόνια, διότι δεν ήταν δυνατόν η ομπρέλα ενός μόνο σωματείου να καλύψει επαρκώς όλες αυτές τις δραστηριότητες και μάλιστα σε όλο το νησί.
Τα τμήματά του αυτονομούνται κι αρχίζουν να δημιουργούνται ποδοσφαιρικές ομάδες περιστασιακές αρχικά, οι οποίες από το 1930 αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα και γίνεται σκέψη ακόμα και για πρωτάθλημα. Κάποιες επιβίωσαν για πολλά χρόνια κι έγραψαν την αθλητική ιστορία του νησιού: Παλλημνιακός, Ηφαιστία Κοντοπουλίου, Άρης Μούδρου, Ηρακλής Ατσικής· άλλες έσβησαν στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά και δεν αναβίωσαν μεταπολεμικά, όπως: ο Ερμής και η Αστραπή Κάστρου, ο Θρίαμβος Πορτιανού, τα Ολύμπια Λιβαδοχωρίου κ.ά.
Την δεκ. ’30 το ποδόσφαιρο κυριαρχεί, γίνονται δεκάδες αγώνες που αναφέρονται ακόμα και σε αθηναϊκά αθλητικά έντυπα, υπάρχουν επαφές και αγώνες με ομάδες της Μυτιλήνης και της Αλεξανδρούπολης, δίνουν ματς με ομάδες αγγλικών πλοίων που ελλιμενίζονταν στον Μούδρο, αλλά τοπικό πρωτάθλημα δεν διοργανώθηκε. Τα σωματεία ήταν επίσημα, είχαν καταστατικό, έκαναν αρχαιρεσίες, αλλά δεν ήταν μέλη της ΕΠΟ, μάλλον για οικονομικούς λόγους καθώς ήταν δυσβάστακτο το κόστος εγγραφής και της ετήσιας συνδρομής.
Παράλληλα, έχουμε και αθλητικούς αγώνες στίβου, που διοργανώνονται με πρωτοβουλία των καθηγητών γυμναστικής του τοπικού Γυμνασίου στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς. Εκτός από το σχολικό πρωτάθλημα, προπολεμικά διοργανώθηκαν τρεις φορές Παλλημνιακοί αγώνες στίβου, το 1930, 1934 και 1940 (και γυναικών, γεγονός πρωτοποριακό, αφού ο γυναικείος αθλητισμός είχε πολύ μικρή διάδοση τότε), με πολύ καλή διοργάνωση, παρουσία των επισήμων αρχών, με καταγραφή των επιδόσεων, βαθμολογία των συλλόγων, απονομή μεταλλίων και ειδικών επάθλων από χορηγούς κλπ. Επίκεντρο πάντως των εκδηλώσεων ήταν η πρωτεύουσα και δευτερευόντως ο Μούδρος, όπου γίνονταν οι ποδοσφαιρικοί αγώνες με τα ξένα πλοία, ενώ οι ειδήσεις από τα άλλα χωριά σπάνια έφταναν στην τοπική εφημερίδα.
Μεταπολεμικά συνεχίστηκε περίπου το ίδιο αθλητικό σκηνικό αλλά με ευρύτερη διάδοση, καθώς επεκτάθηκε σε όλο το νησί. Στο ποδόσφαιρο η αντιπαλότητα πολλές φορές ξεφεύγει, γίνεται εχθρότητα που συνεχίζεται κι εκτός αγωνιστικού χώρου, με λαχανοπόλεμο στην καλύτερη περίπτωση και πετροπόλεμο στη χειρότερη. Συχνά η οξύτητα της ποδοσφαιρικής διαμάχης έχει εξωαγωνιστικά αίτια, όπως π.χ. στα ματς μεταξύ Κούταλης και Πεσπέραγου, οι κάτοικοι των οποίων είχαν διαφορές από παλιά σχετικά με την εκμετάλλευση των αγροτικών εκτάσεων του Αλεξόπυργου.
Πάντως την δεκ. 50 οι ομάδες αυξάνονται, όλα τα χωριά έχουν ποδοσφαιρική ομάδα, με επίσημη διοίκηση, αλλά ελάχιστες ομάδες πληρούσαν τις προδιαγραφές να ενταχθούν στην ΕΠΣ Λέσβου και στην ΕΠΟ κατ’ επέκταση, δηλαδή γήπεδο κανονικών διαστάσεων, έγκυρα δελτία ποδοσφαιριστών, τακτικές αρχαιρεσίες κλπ.
Οπότε, το 1954 που ξεκινά το πρωτάθλημα του νησιού, μοναδικός αντίπαλος του Παλλημνιακού ήταν ο νεοσύστατος Αστέρας. Δυναμικές ομάδες από παλιά όπως ο Άρης Μούδρου, ο Ηρακλής Ατσικής, η Ηφαιστία και ο ισχυρός Απόλλων Λιβαδοχωρίου, δεν κατάφεραν να ενταχθούν στην ΕΠΟ, κυρίως λόγω ακατάλληλων γηπέδων.
Αυτές οι ομάδες καθώς κι άλλες πιο αδύναμες από Ρωμανού, Κοντιά, Πλατύ, Θάνος, Τσιμάνδρια, Καρπάσι, Σαρπί περιορίζονται σε φιλικά ματς αλλά μετέχουν στα ανεπίσημα κύπελλα που διοργανώνονται είτε από τον Δήμο Μύρινας είτε από ομογενείς χορηγούς.
Μια και ανέφερα τους ομογενείς, οφείλουμε μια αναφορά. Από την προπολεμική περίοδο αλλά κυρίως μεταπολεμικά πολλοί Λημνιοί της διασποράς ενισχύουν τις ομάδες των χωριών τους, είτε με αθλητικό υλικό: μπάλες, παπούτσια, στολές είτε με χρήματα. Είναι συγκινητικό πως κάποιοι που έκαναν τα πρώτα άτσαλα ποδοσφαιρικά τους βήματα στη Λήμνο, συνέχισαν και στους νέους τόπους εγκατάστασης, όπου όχι μόνο έπαιξαν μπάλα αλλά πρωταγωνίστησαν, ίδρυσαν ομάδες κι έγιναν ποδοσφαιρικοί παράγοντες. Πιο γνωστή είναι η περίπτωση του Θησέα Μαρμαρά από το Ρεπανίδι, ιδρυτή της ομάδας Ελλάς Μελβούρνης αλλά και ουσιαστικού ιδρυτή του ποδοσφαίρου στην Αυστραλία. Αλλά δεν είναι μόνο αυτός. Λημνιές ομάδες ιδρύθηκαν και υπάρχουν ως σήμερα σε διάφορες πόλεις της Αυστραλίας, κάποιες με δικά τους αθλητικά κέντρα. Τις δεκ. ’50 ως ’80 βρίσκουμε Λήμνιους να παίζουν σε ομάδες στον Καναδά, ΗΠΑ, Γερμανία, Νότια Αφρική, Ζιμπάμπουε, Ζάμπια κ.α.. Στο Μαλάουι είχαν ιδρύσει την ομάδα Ολυμπία, στην οποία έπαιζαν 8 Λημνιοί στη βασική ενδεκάδα.
Για ορισμένους μπαλαδόρους, το ποδόσφαιρο αποτέλεσε στην κυριολεξία το διαβατήριο για να μεταναστεύσουν, όπως οι: Ντόντος, Μανινάκης, Καρανικόλας, Τακάκης κ.ά. Ο Γρηγόρης Μανινάκης που είναι παρών εδώ, θα μας αφηγηθεί τη δικιά του εμπειρία για το πώς συνέβη αυτό.
Ο Γρηγόρης Μανινάκης
Ευχαριστούμε τον Γρηγόρη για αυτή την νοσταλγική παρένθεση. Εγώ να προσθέσω πως τη νοσταλγία του για τα ποδοσφαιρικά χρόνια στη Λήμνο, την έχει εκφράσει κατά καιρούς στους στίχους των τραγουδιών του, όπως αυτούς που παραθέτω:
«Πόσο μου λείπουν οι ζεστές οι Κυριακές, όταν η Μύρινα ζωντάνευε και ζούσε
Με φασαρία από γέλια και φωνές, όλη πόλη μας στο γήπεδο τραβούσε».
Εκτός από το ποδόσφαιρο, η άλλη αθλητική διέξοδος εκείνη την εποχή ήταν οι σχολικοί αθλητικοί αγώνες που γίνονταν στη λήξη της χρονιάς και οι ναυτικοί/κολυμβητικοί αγώνες κατά τη ναυτική εβδομάδα. Οι αγώνες αυτοί είχαν πάνδημο χαρακτήρα, συγκέντρωναν πλήθος θεατών αλλά αφορούσαν μόνο τους μαθητές του Γυμνασίου και των πέριξ της Μύρινας χωριών. Στο υπόλοιπο νησί αθλητικές ευκαιρίες, εκτός από το ποδόσφαιρο, πρόσφερε μόνο η Ηφαιστία και περιστασιακά ο Άρης Μούδρου. Η Ηφαιστία χάρη στον δραστήριο φίλαθλο πρόεδρό της Κώστα Ερημάκη, είχε γίνει μέλος του ΣΕΓΑΣ, ο μοναδικός σύλλογος της Λήμνου, είχε διαμορφώσει αθλητικές εγκαταστάσεις, διοργάνωνε το επίσημο πρωτάθλημα ανώμαλου δρόμου και ήδη από την δεκ. ’50 είχε στείλει αθλητές της για αγώνες στην Αθήνα, στο πανελλήνιο πρωτάθλημα και σε άλλες διοργανώσεις. Οι πρωτοπόροι Λημνιοί που μετείχαν ήταν ο Αρχοντοβασίλης κι ο Μπεζάς, οι οποίοι έτρεξαν ξυπόλητοι, γεγονός που έγινε θέμα στον αθηναϊκό αθλητικό τύπο. Η συμμετοχή τους καθοριζόταν από τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια καθώς ταξίδευαν 24 ώρες για να λάβουν μέρος σε κάποιο αγώνισμα κι επέστρεφαν μετά από 4-5 μέρες με το επόμενο δρομολόγιο, χωρίς να παίρνουν μέρος σε άλλα αγωνίσματα, στα οποία ήταν εξασκημένοι.
Όμως το τοπίο έχει πλέον αλλάξει. Από τα μέσα της δεκ. ’60 και εξής το αθλητικό δυναμικό συρρικνώνεται δραματικά καθώς η νεολαία φεύγει προς αναζήτηση εργασίας ή για σπουδές. Ελάχιστοι επιστρέφουν. Οι ομάδες φυλλοροούν, οι περισσότερες, ιδίως στα χωριά, αδρανούν ή διαλύονται. Για μια 15ετία ελάχιστα αθλητικά γεγονότα συμβαίνουν. Κάποιες χρονιές δεν διεξάγεται καν ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα.
Στο στίβο συνεχίζεται η σοβαρή προσπάθεια από την Ηφαιστία, με το ξεκίνημα των αθλητικών αγώνων Ερημάκεια, στα όποια καλούνται και μετέχουν αθλητές κι από άλλα μέρη καθώς και στρατευμένοι. Τα Ερημάκεια καθιερώνονται και κρατούν τη φλόγα του στίβου ζωντανή, χάρη στο μεράκι των ανθρώπων της ομάδας, κάποιους από τους οποίους γνώρισα κι εγώ την δεκ. ’80 που εργάστηκα στο Μούδρο, όπως οι: Λαδάς, Δάλλης, Βουτσάς, Γαροφαλλής, Χατζόγλου, Ταλιαντζής κ.ά., αλλά και των καθηγητών σωματικής αγωγής των γυμνασίων της Λήμνου.
Η Ηφαιστία έχει στάδιο, έχει πλέον οργανωτική εμπειρία και τολμά. Διοργανώνει τους Αιγαιοπελαγίτικους Αγώνες 1990 με επιτυχία. Αναδεικνύονται νέοι αθλητές που διακρίνονται κι εκτός Λήμνου, ο Τσίκοβας, η Καπάνταη, η Αχιλαδέλλη, η Τζάνου κ.ά. Με το νέο στάδιο στη Μύρινα, την σκυτάλη παίρνει η ΑΕΛ. Η αθλητική άμιλλα γεννά πολλά ταλέντα, με κορυφαίο παράδειγμα τον Μερτζανίδη αλλά το σπουδαιότερο είναι πως στο νησί υπάρχουν δυο αθλητικά κύτταρα όπου βρίσκει διέξοδο η νεολαία της Λήμνου.
Από το 1987 μια νέα αθλητική ευκαιρία παρουσιάζεται, με την ίδρυση του Ναυτικού Ομίλου, ο οποίος σύντομα αναδεικνύει σπουδαίους αθλητές στην κωπηλασία, πανελληνιονίκες, βαλκανιονίκες, πρωταθλητές Ευρώπης και κατάφερε δυο φορές να στείλει Λημνιό αθλητή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τον Μαγδανή, κι όχι μόνο αλλά να πετύχει κορυφαία διάκριση με την παρουσία του στον τελικό της τετρακώπου το 2016.
Θα κλείσω με το ποδόσφαιρο. Πριν από αυτό όμως, να θυμίσω πως την προηγούμενη δεκαετία, δηλαδή μετά το 2010, έγιναν τρεις σοβαρές προσπάθειες να αναπτυχθούν στο νησί κάποια ομαδικά αθλήματα με βάση το κλειστό γήπεδο, στα οποία η Λήμνος ποτέ δεν είχε παρουσιάσει κάτι οργανωμένο. Αναφέρομαι στο χάντμπολ της ΑΕΛ από τον Γιώργο Παρούση και την Κατερίνα Πετρίδου, στο βόλεϊ από τον αείμνηστο Νίκο Σαμαρά και στο μπάσκετ με τον Ήφαιστο. Και στις τρεις περιπτώσεις κατάφεραν να εντάξουν τη Λήμνο στον πανελλήνιο αθλητικό χάρτη με συμμετοχές στις εθνικές κατηγορίες, με πιο εκκωφαντική την περίπτωση του Ηφαίστου που για δυο σεζόν αγωνίστηκε στην Α1 και συνάρπασε τους Λημνιούς, όπου γης. Για διαφορετικές αιτίες δεν είχαν συνέχεια, άφησαν όμως ένα έντονο συναισθηματικό αποτύπωμα στο φίλαθλο κοινό του νησιού, το οποίο διευρύνθηκε κατά πολύ.
Όπως προανέφερα, αν και υπήρχαν σημαντικές διακρίσεις στο στίβο και στην κωπηλασία από Λήμνιους αθλητές, το άθλημα που συγκέντρωνε και συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το ποδόσφαιρο, όπως σε όλη την Ελλάδα άλλωστε. Τις δεκ. ’50, ’60 κι ’70 κυριαρχούν ο Παλλημνιακός κι ο Αστέρας. Αυτοί εναλλάσσονται στις κατακτήσεις των τίτλων, από αυτούς αναδεικνύονται οι κυριακάτικοι ήρωες της τοπικής κοινωνίας και σε αυτές τις δυο ομάδες θέλουν να παίξουν οι ταλαντούχοι παίκτες των χωριών. Οι υπόλοιπες ομάδες πετυχαίνουν μόνο κάποιες σποραδικές νίκες επί των δυο μονομάχων του Κάστρου, τις οποίες πανηγυρίζουν σαν τίτλους.
Αλλά προς τα τέλη της δεκ. ’70 η μετανάστευση της νεολαίας γονάτισε ακόμα και τις δυο ομάδες του Κάστρου, το πρωτάθλημα άλλοτε γίνεται άλλοτε όχι και τελικά διακόπτεται τελείως. Η απογοήτευση εμφανίζεται κατά καιρούς και στον τοπικό τύπο. Κάποιος γονιός, βλέποντας να παίζουν μπάλα αλλά να λείπει ο γιος του, γράφει προσπαθώντας να διασκεδάσει τον καημό του:
«Προυχτές που παίζαν ούλα τα αγορούδια κιο του έρμου του πουρδόσφαιρου, τι λωγιά του λέν, ούλ’ χαχανίζαν κι ιγώ κλαιγα γιατί έλλπιν κι μένα στν’ Αυστράλια –πνά μην έσουνε να βγη- τ’ αγορούδιμ το Χαραλαμπούδ’, που όνταν ήνταν ιδώ ούλο στο θέρμα, τι σγιουκαμό του λένι, τνέβαζε κείν’ τνέρημ τ’ μπάλα».
Μεσολάβησαν λίγα χρόνια αδράνειας, που το ενδιαφέρον συντηρούσαν διάφορα θερινά τουρνουά, αγώνες με στρατιωτικές ομάδες κι αγώνες της Μικτής Λήμνου. Στο μεταξύ αναδύονται νέες ποδοσφαιρικές δυνάμεις: στη Μύρινα οι Αργοναύτες και στα χωριά, ο Κεραυνός, η Προποντίδα, το Πλατύ, το Θάνος, ο Κάσπακας, ενώ αναγεννιούνται οι παλιές: Ηρακλής, Ηφαιστία, Άρης Μούδρου, Φιλοκτήτης κλπ.
Οπότε το 1983 έγινε επανεκκίνηση του λημνιού ποδοσφαίρου με 14 ομάδες αρχικά, που έφτασαν τις 18 κάποια στιγμή. Το 1987 γίνεται η μεγάλη τομή με τη συγχώνευση των αιώνιων αντιπάλων, Αστέρα, Παλλημνιακού και των Αργοναυτών για την ίδρυση της ΑΕ Λήμνος. Τα πρώτα χρόνια η ΑΕ Λήμνος κυριάρχησε κι αγωνίστηκε 4 φορές στη Δ΄ Εθνική, αλλά εκεί τα μεγέθη είναι διαφορετικά, οι δυσκολίες πολλές για ερασιτεχνική ομάδα (και κυρίως οι δαπανηρές μετακινήσεις), οπότε καταλάγιασε η αρχική ορμή κι ο ενθουσιασμός. Από την δεκ. ’90 τη σκυτάλη πήραν ο Κεραυνός κι ο Ηρακλής που αποτέλεσαν για αρκετά χρόνια το νέο αγωνιστικό δίπολο που μοιραζόταν τους τοπικούς τίτλους, κατάφεραν να πάρουν και νομαρχιακούς τίτλους και να παίξουν στην Δ΄ Εθνική. Για κάποιο διάστημα ανάμεσα στους δύο, μπήκε σφήνα ο Κάσπακας που επίσης αγωνίστηκε στην Δ΄ Εθνική και μάλιστα δυο φορές, ενώ την πρόσφατη πενταετία πρωταγωνίστησαν και πήραν τίτλους ο Διαγόρας και η Ηφαιστία.
Οι υπόλοιπες ομάδες πρόσφεραν αγωνιστική διέξοδο και ταυτόχρονα αποτελούσαν ένα ζωντανό αθλητικό κύτταρο για τη λιγοστή νεολαία των χωριών. Ορισμένες αξιώθηκαν να πανηγυρίσουν κάποιες διακρίσεις κυρίως στο κύπελλο, όπως το Θάνος, ο Μούδρος, οι Αργοναύτες, ο Αητός, το Πλατύ. Όμως, πολλές αδυνατούσαν να ανανεώσουν το δυναμικό τους κι έσβησαν, όπως: Ρεπανίδι, Αστραπή, Ποσειδών, Κορνός, Βάρος, Τσιμάνδρια κ.ά.
Όλα αυτά τα χρόνια πολλοί νέοι ονειρεύτηκαν να κάνουν καριέρα σε ομάδες Α΄ και Β΄ Εθνικής. Κάποιοι το κατάφεραν. Από τους παλιούς ξεχώρισαν ο Βερτσώνης που έπαιξε στον Απόλλωνα Αθηνών, ο Βουγιούκας στον Ηρακλή Θεσσαλονίκης και μετά στις ΗΠΑ, αργότερα ο Κόρακας σε Αιγάλεω, Προοδευτική, ο Μπακίτας στον Απόλλωνα Καλαμαριάς, ο Κουκάκης στον Αχαρναϊκό. Πιο πρόσφατα οι: Μαρουκάκης, Αρναρέλλης, Γκουτζελάς, Τσολακούδης, Ευαγγελιδακης, Λίμα κ.ά. Πιο γνωστός είναι φυσικά ο Δήμος Μανουσάκης που έπαιξε πολλά χρόνια με το Αιγάλεω και την Χαλκηδόνα στην Α΄ Εθνική και στην Ευρώπη, στην Εθνική Ελπίδων και γενικά είχε σπουδαία καριέρα.
Το βιβλίο κλείνει με μια τελευταία ενότητα, στην οποία υπάρχουν αφιερώματα στις πιο σημαντικές αθλητικές προσωπικότητες από τη Λήμνο, δηλαδή σε πρόσωπα που διακρίθηκαν είτε πανελλήνιο είτε σε διεθνές επίπεδο, ανεξάρτητα αν μεγάλωσαν στο νησί.
Όλα όσα σας περιέγραψα, καταγράφονται στο βιβλίο με κάθε δυνατή λεπτομέρεια. Έκανα προσπάθεια να καταγράψω αποτελέσματα και επιδόσεις αθλητικών και ναυτικών αγώνων, συνθέσεις ποδοσφαιρικών κι άλλων ομάδων, βαθμολογίες πρωταθλημάτων, σκόρερ, με σχετικούς πίνακες και φωτογραφίες. Νομίζω πως δεν υπάρχει Λήμνιος που ασχολήθηκε κάπως με τον αθλητισμό από την δεκ. ’40 και εξής, του οποίου το όνομα δεν αναφέρεται στο βιβλίο. Είναι ένα βιβλίο που δεν το ξεφυλλίζεις και το αφήνεις αλλά ούτε το διαβάζεις μονορούφι. Είναι ένα βιβλίο παρακαταθήκη για το λημνιό αθλητισμό, στο οποίο μπορεί κάποιος να επανέρχεται ξανά και ξανά για να εντοπίσει, να ψάξει, να θυμηθεί ένα αθλητικό στιγμιότυπο, μια συγκεκριμένη σεζόν, κάποιον αγώνα, κάποιον αθλητή.
Όταν πριν από 50 χρόνια περίπου, ως μαθητής του Γυμνασίου, μας πήγαινε ο γυμναστής να τρέξουμε στο γήπεδο του Πανιωνίου, που ήταν δίπλα στο σχολείο μας, και θαύμαζα να προπονούνται τα αθλητικά και ποδοσφαιρικά αστέρια της εποχής εκείνης, ούτε που φανταζόμουν ότι θα έγραφα κάποτε την ιστορία του αγαπημένου μου συλλόγου.
Κάπως αντίστοιχα, όταν πριν από 35 περίπου χρόνια που υπηρετούσα στο Γυμνάσιο Μούδρου, διασκέδαζα τις Κυριακές στα γήπεδα του νησιού βλέποντας τις τοπικές ομάδες με τα άγνωστα για μένα τότε ονόματα να παίζουν μπάλα, όταν μετρούσα ως κριτής τα άλματα του μήκους στα Ερημάκεια ή ήμουν γυμνασίαρχος σε κάποιο ματς, δεν φανταζόμουν ότι κάποτε θα κατέγραφα την αθλητική ιστορία του αγαπημένου νησιού.
Το βιβλίο που κρατάτε ή θα πάρετε σε λίγο στα χέρια σας είναι προϊόν μακροχρόνιας έρευνας και συγγραφικής προσπάθειας. Κάτι αντίστοιχο δεν έχει εκδοθεί στο νομό Λέσβου αλλά και πανελληνίως είναι ελάχιστα τα βιβλία για τον τοπικό αθλητισμό. Εννοώ συνολικά για τον αθλητισμό, όχι μόνο για το ποδόσφαιρο. Βιβλία με την ιστορία τοπικών ποδοσφαιρικών σωματείων υπάρχουν, αλλά βιβλία για τον τοπικό αθλητισμό συνολικά, σπανίζουν.
Νιώθω πολύ τυχερός που δυο νέα παιδιά, τα αδέρφια Γιάννης και Βλάσης Χατζηχαραλάμπους και η ενημερωτική ιστοσελίδα Limnos-Xpress που έχουν δημιουργήσει, ανέλαβαν την έκδοση. Τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ. Όπως ένα διαχρονικό ευχαριστώ οφείλω στη Μαρία, τη λημνιά σύζυγό μου, που όλα αυτά τα χρόνια μου παραχωρεί χρόνο και χώρο ώστε να ασχολούμαι με την έρευνα και με την συγγραφή. Επίσης, ευχαριστώ τον Δήμο Λήμνου και τις αρμόδιες υπηρεσίες που μας φιλοξένησαν απόψε και μόχθησαν για την κατά το δυνατό καλύτερη οργάνωση της βραδιάς.
Και φυσικά όλους εσάς για την αποψινή παρουσία σας.
Θ. Μπελίτσος, 28/7/2021
Γυμνάσιο Μύρινας Λήμνου
Φωτογραφίες από την εκδήλωση
