Αριάδνη Πορφυρίου: "Αν μια εποχή έχει τεράστια ανάγκη την ποίηση, αυτή είναι η σημερινή"

 

Η Αριάδνη Πορφυρίου (Κατοχυρωμένο λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Χριστίνας - Παναγιώτας Μανωλέα) έχει σπουδάσει ελληνική φιλολογία, είναι βραβευμένη ποιήτρια και Γενική Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (ΠΕΛ). Δηλώνει μάχιμη φιλόλογος, σταθερή αναγνώστρια των κλασικών συγγραφέων και λάτρης του αρχαίου κόσμου (για τον οποίο έχει πραγματοποιήσει τις τελευταίες δεκαετίες σειρά ερευνών. Δείτε στο τέλος του άρθρου το βιογραφικό της για περισσότερες πληροφορίες).

Με την ποίηση ήρθε σε επαφή από πολύ μικρή ηλικία, όπως μας λέει και η ίδια, αλλά άρχισε να γράφει συστηματικά την τελευταία δεκαετία, μέσα στην οποία εξέδωσε και τρεις ποιητικές συλλογές. Ως ποιήτρια, εμπνέεται από την ιστορία, την λογοτεχνία, τα ταξίδια της (πραγματικά η νοερά) και την επαφή της με τους ανθρώπους.

Με αφορμή την κυκλοφορία της τελευταίας της ποιητικής συλλογής «Ριζώματα» (2020 Εκδόσεις «Δρόμων»), μιλήσαμε μαζί της, για λογαριασμό των Τεχνών, προκειμένου να την γνωρίσουμε καλύτερα.

Ας δούμε τι είχε να μας πει...

 

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Λίχνο

Αρχικά πείτε μας πως μπήκε στη ζωή σας η ποίηση; Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε να πιάσετε στο χέρι μολύβι και χαρτί;

Ως άκουσμα και ανάγνωσμα η ποίηση υπήρχε στη ζωή μου από τα παιδικά μου χρόνια. Αλλά όχι μόνον. Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα στην Γ Δημοτικού, ενώ  το γράψιμο συνεχίστηκε στην εφηβεία μου ως τρόπος έκφρασης. Μετά τα πράγματα άλλαξαν.  Για κάποιον αδιευκρίνιστο ακόμη και σήμερα λόγο η μετεφηβική μου ηλικία σημαδεύτηκε μόνο από την ανάγνωση της ποίησης. Σταμάτησα να γράφω, είχα συντροφιά τις λέξεις άλλων. Και ξαφνικά πριν από πέντε περίπου χρόνια με βρήκαν οι λέξεις. Αν και το ξαφνικά μάλλον δεν περιγράφει σωστά την κατάσταση. Η τελευταία δεκαετία ήταν περίεργη και δύσκολη. Όταν άρχισα να γράφω αναρωτήθηκα κι εγώ…γιατί; Δεν έχω σαφή απάντηση. Μάλλον ήταν να γίνει, μάλλον συσσωρευόταν υλικό μαζί με εμπειρίες, καημούς, όνειρα και τελικά βρήκαν δίοδο. 

Με το κατοχυρωμένο λογοτεχνικό ψευδώνυμο Αριάδνη Πορφυρίου, έχετε εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές: «ΚΑΡΦΙ»  (2017, εκδόσεις «24 Γράμματα»), «Ελλάμψεις» (2020, εκδόσεις «Δρόμων») και «Ριζώματα» (2020, εκδόσεις «Δρόμων»). Μιλήστε μας λίγο για κάθε μια από αυτές. 

Το «ΚΑΡΦΙ»  ήταν το ξέσπασμα. Ήταν οι λέξεις που διάλεξαν να συνταιριαστούν. Ήταν η φλόγα που βρήκε διέξοδο μετά από χρόνια το φθινόπωρο του 2016. Περιέχει ποιήματα πρωτόλεια από τεχνικής απόψεως, όμως κάποια από αυτά είναι πολύ προσωπικά, όπως για παράδειγμα το ποίημα για την δεκαετή προσπάθεια να κάνω παιδιά ή αυτό για τον αγώνα που έδωσα σε επαγγελματικό επίπεδο επίσης για πολλά χρόνια. Οι «Ελλάμψεις» γράφτηκαν από το καλοκαίρι του 2017 ως την άνοιξη του 2018. Είναι μια συλλογή αγάπης και απουσίας. Αντικρίζουν στα μάτια τον αναγνώστη με θάρρος και ευαισθησία. Τα «Ριζώματα» ακολουθήσαν και προσπαθούν να οριοθετήσουν τα στοιχεία της δημιουργίας, αλλά και του εσωτερικού μου κόσμου. 

Στην τελευταία σας ποιητική συλλογή («Ριζώματα»), συναντάμε πάμπολλες αναφορές στην αρχαία Ελληνική μυθολογία και ιστορία. Πόση σχέση υπάρχει ανάμεσα στο σήμερα και στο χθες; 

Ασχολούμαι ερευνητικά με τον αρχαίο κόσμο, και πιο συγκεκριμένα με την πρόσληψη της αρχαίας λογοτεχνίας εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες. Λόγω ανατροφής, αλλά και επαγγέλματος για μένα ο αρχαίος κόσμος ήταν πάντα κοντινός  -  πλέον όμως είναι στο μεδούλι μου. Για αυτό και ο διάλογος με αρχαία κείμενα ή πρόσωπα ή μνημεία. Τα έχω εγκολπωθεί, είναι δικά μου. Αλλά και γενικά αν το δει κανείς, το σήμερα οφείλει την ύπαρξή του στο χθες, οι δε διανοούμενοι, αλλά και οι ποιητές μπορούν να δείξουν ότι το χθες δεν είναι αποστειρωμένο με φορμόλη, αλλά ζωντανό. Μπορεί τα καλά του στοιχεία να δώσουν απάντηση σε πολλά από τα σύγχρονα ερωτήματα και να συντροφέψουν πολλές σημερινές αναζητήσεις. 

Τι σημαίνει η ποίηση για εσάς; Έχει, πιστεύετε, να προσφέρει κάτι στη σημερινή εποχή; 

Για μένα η ποίηση είναι ελευθερία και επανάσταση. Είναι αγώνας για έκφραση, για προσωπική, αλλά και συλλογική αυτοσυνειδησία. Είναι το ξίφος στα χέρια του ανθρώπου που μάχεται εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Είναι ο τρόμος των απανταχού τυράννων – και χρησιμοποιώ τη λέξη με πλήρη συναίσθηση του νοήματός της. Αν μια εποχή έχει τεράστια ανάγκη την ποίηση, αυτή είναι η σημερινή. Μόνο μέσα από τα μονοπάτια της ποίησης και γενικότερα της τέχνης μπορούμε να ελπίζουμε και να δρούμε. 

 Ένας ποιητής πρέπει να πασχίζει να δει τον κόσμο όπως είναι ή να τον αναπαριστά όπως τον πλάθει με το μυαλό του;

 Οι ποιητές πάντα παρατηρούν τον κόσμο. Είναι μονόδρομος αυτή η διαδικασία, οι ευαίσθητες κεραίες τους πιάνουν ό,τι βλέπουν όλοι και φυσικά ακόμη περισσότερα. Το πώς θα αναπαρασταθεί ο κόσμος μέσα στην ποίηση είναι θέμα τεχνοτροπίας. Ο ρεαλισμός είναι ένα υπάρχον ρεύμα και έχει δώσει αξιόλογα δείγματα παγκοσμίως. Δεν θεωρώ ότι υπάρχουν πρέπει στο όποιο στάδιο της διαδικασίας της ποίησης. Υπάρχει ο ποιητής που εμπνέεται, καταγράφει, μετασχηματίζει, μετουσιώνει, πολεμά. Τα μέσα με τα οποία γίνονται όλα αυτά είναι θέμα αισθητικής επιλογής. Πέραν τούτου, βεβαίως και μπορεί ο ποιητής εάν θέλει να επεξεργαστεί στο μυαλό του το όποιο οπτικό και γενικά ρεαλιστικό ερέθισμα. Οι επιλογές είναι ανοιχτές, ο κάθε ποιητής εκφράζεται με ό,τι του ταιριάζει.

Από τι εμπνέεστε; Υπάρχουν λογοτέχνες που σημάδεψαν τη γραφή σας και κάποιοι που θαυμάζετε ιδιαίτερα;

Εμπνέομαι από τα διαβάσματα και τις εμπειρίες μου. Από τα ταξίδια που έχω κάνει είτε ως φυσική παρουσία είτε με τον νου. Από την επαφή με την ιστορία και τη λογοτεχνία, αλλά και από την επαφή με ανθρώπους. Ο Ουγκώ, ο Ρεμπώ, ο Μαγιακόφσκι, ο Νερούδα, ο Σολωμός, ο Καβάφης, ο Βάρναλης, ο Ρίτσος, ο Αναγνωστάκης, ο Κατσαρός υπήρξαν συνομιλητές και φίλοι – και όχι μόνον αυτοί.

Δεν μπορώ να πω ποιος και εάν με σημάδεψε. Τα πάντα μετασχηματίζονται σε ένα όλον κι αυτό βγαίνει πηγαία. Μπορώ να τονίσω, όμως, πως πάντα επιστρέφω στους κλασικούς συγγραφείς, Έλληνες και ξένους, για αναβάπτιση. Τα κείμενα του Ευριπίδη ή του Σαίξπηρ, για παράδειγμα, κάθε φορά έχουν να πουν και κάτι παραπάνω. Ήδη αναφέρθηκα ενδεικτικά σε κάποιους αγαπημένους λογοτέχνες από τον 19ο αιώνα και ύστερα. Και υπάρχουν πλείστοι άλλοι, ποιητές και πεζογράφοι. Επιθυμώ όμως να μνημονεύσω κάποιους ζώντες Έλληνες ποιητές, και συγκεκριμένα στον Γιώργο Δάγλα, τον Γιάννη Φιλιππάκη, τον Κωνσταντίνο Μπούρα και τον Περίανδρο Παπανικολάου ως πηγές έμπνευσης και προβληματισμού. Είναι συνοδοιπόροι και συναγωνιστές, είναι τροβαδούροι που το τραγούδι τους ηχεί στα αυτιά μου.

Ποια είναι η γνώμη σας για την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στην εκπαίδευση;

Εννοείται ότι πρέπει να υπάρχουν και εννοείται ότι πρέπει να υπάρχει ένα διευρυμένο μάθημα πολιτισμού, που θα συνδυάζει τον λόγο με την τέχνη, όπως το είχε οραματιστεί η Μελίνα Μερκούρη και ποτέ δεν υλοποιήθηκε. Εάν δεν γίνει αυτό, πραγματικά δεν κάνουμε τίποτε.

Η γραφή αποτελεί για εσάς μια διέξοδο από τα προβλήματα της ζωής ή εξυπηρετεί κάποιο σκοπό διαφορετικό;

Η γραφή είναι κάτι πηγαίο. Γράφουμε επειδή βγαίνει από μέσα μας. Αυτό είναι από μόνο του λυτρωτικό και καθαρτικό. Αλλά φυσικά ο καλλιτέχνης είναι και ευαίσθητος δέκτης των προβλημάτων των άλλων. Ο Λόρκα έλεγε «Είμαι επαναστάτης επειδή δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης». Είχε απόλυτο δίκιο. Ο ποιητής δεν αρκεί να εκφράζεται. Πρέπει να έχει το θάρρος να καταγγέλλει και να συγκρούεται.

Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια, για τον τρόπο που αποτυπώνετε τις σκέψεις σας στο χαρτί; Είναι μια διαδικασία που συμβαίνει προγραμματισμένα και μεθοδικά ή αυθόρμητα;

Γράφω πάντοτε αυθόρμητα, πολλές φορές και σε υπολογιστή. Ξαναδιαβάζω τι έγραψα και κάνω ελάχιστες αλλαγές, κυρίως εάν θεωρώ ότι πρέπει να δοθεί μια μουσικότητα. Ακόμα και στον ελεύθερο στίχο, η μουσικότητα είναι σημαντική για τα ποιήματα.

Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πείτε ως αναγνώστης στους συγκαιρινούς σας συγγραφείς ή κάτι που θα θέλατε να μοιραστείτε ως ποιήτρια με τους αναγνώστες;

Στους συγκαιρινούς συγγραφείς έχω να ευχηθώ τόλμη, αλήθεια και ανεξαρτησία από αυθεντίες. Οι αναγνώστες γνωρίζουν από μόνοι τους τις επιλογές και τις προτιμήσεις τους. Εγώ καταθέτω τη δική μου αλήθεια.  

Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο δημιουργό που πασχίζει να πραγματοποιήσει τα πρώτα του βήματα  στο χώρο της λογοτεχνίας;

Να είναι ο εαυτός του, με ειλικρίνεια και παρρησία. Να κοιτάζει τον αναγνώστη στα μάτια. Να μη φοβάται τις λέξεις. Να μη διστάζει να συγκρουστεί. Να μη φοβάται να πονά. Να βαδίζει τον δικό του δρόμο.

Τέχνη πάνω απ΄όλα σημαίνει συγκίνηση, έλεγε ο Μπερξόν. Τι σας συγκινεί ως αναγνώστρια και τι είδους συγκινήσεις προσπαθείτε να μεταδώσετε ως ποιήτρια;

Είμαι μια αναγνώστρια προσεκτική και με μεγάλη ευρύτητα. Διαβάζω παγκόσμια ιστορία και λογοτεχνία. Μου αρέσει η αναβίωση αρχαίων πολιτισμών μέσα από την τέχνη, μου αρέσει να διαβάζω για τις αγωνίες και τους αγώνες των ανθρώπων όλων των εποχών – και φυσικά τα βιβλία που κάνουν κάτι τέτοιο επιτυχημένα έχουν ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Συντροφεύομαι από τον Όμηρο, τον Ανακρέοντα, τον Καλλίμαχο, τον Ουγκώ, τον Τσβάιχ, τον Ελυάρ, τον Σαραντάρη, τον Μίσιο – και η λίστα είναι μακρά και ανομοιογενής. Ως ποιήτρια προσπαθώ να μεταδώσω τη συγκίνηση της απλότητας και της ουσίας, που όμως δεν περιορίζεται στο παρόν, αλλά ακούει φωνές που έρχονται από πολύ μακριά στο παρελθόν.

Η πλούσια ποιητή παραγωγή των ημερών μας και ο κοινωνικός αναβρασμός που εκδηλώνεται στην ελληνική πολιτεία λόγω των οξυμένων οικονομικών προβλημάτων, υπάρχει περίπτωση να θέσει της προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας «Ποίησης της Κρίσης», που θα ασχοληθεί με τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής;

Οι οικονομικές κρίσεις είναι συνήθως και ηθικές. Είναι επίσης πολυπαραγοντικές και αναπόφευκτα επηρεάζουν κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής και έκφρασης. Οι ποιητές είναι πάντοτε ευαίσθητοι δέκτες προβλημάτων και προβληματισμών. Οι ταμπέλες όμως νομίζω ότι είναι λίγο βιαστικές. Και ίσως και αδόκιμες. Εάν δούμε τους ποιητές ανά τους αιώνες, ασχολούνταν εξ ορισμού με τα ζητήματα της εποχής τους με τον τρόπο τους, οι δε Έλληνες ποιητές υπήρξαν ανέκαθεν ευαισθητοποιημένοι στις εθνικές επιδιώξεις, ανακατατάξεις, νίκες και ήττες. Οι ποιητές ήταν, είναι και θα είναι παρόντες ακόμα και όταν οι περισσότεροι ευημερούν. Δεν νομίζω ότι προσδίδει κάτι ο όρος «Ποίηση της κρίσης».

Έχετε κάποια αξίωση από τους ομότεχνούς σας, για τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίσουν σήμερα; Ποια είναι, πιστεύετε, η μεγαλύτερη πλάνη που θα πρέπει να αποφύγει ένας ποιητής;

Ο ρόλος των σύγχρονων ποιητών δεν είναι διαφορετικός από τον ρόλο των ποιητών σε κάθε εποχή. Αντιμετωπίζουν προκλήσεις και κινδύνους, ατομικούς και συλλογικούς. Πρέπει να είναι «εις μικρόν γενναίοι» και να κωφεύουν στις Σειρήνες του λεγόμενου star system. Εκεί ελλοχεύει ο μεγαλύτερος κίνδυνος.

Ο Γκαίτε έλεγε: «Το ταλέντο τρέφεται στη μόνωση, μα ο χαρακτήρας στις τρικυμίες της ζωής». Ένας ποιητής πρέπει να είναι, κατά την γνώμη σας, μοναχικός άνθρωπος ή άτομο κοινωνικό που βυθίζεται στην τύρβη της ζωής;

Ο ποιητής οφείλει να είναι μπροστάρης στους αγώνες. Οπωσδήποτε θα περάσει φάσεις απομόνωσης και περισυλλογής, ενίοτε και σιωπής, όμως αυτές θα τον οδηγήσουν σε μεγαλύτερη δράση. Η σύγκρουση και η επανάσταση είναι μονόδρομος. Το πώς θα πραγματωθεί αυτό είναι επιλογή του κάθε ποιητή. Όλοι όμως πρέπει να βρίσκονται στο μετερίζι.

Αν η καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί ένα είδος ετεροχρονισμένης αντίδρασης απέναντι στα ερεθίσματα του περιβάλλοντός, μια εναλλακτικού τύπου δράση για εκείνους που δεν αντιδρούν άμεσα και έμπρακτα απέναντι στις καταστάσεις, μπορεί ένας καλλιτέχνης να είναι άνθρωπος της δράσης -  ενεργός πολίτης – ή χρειάζεται αναγκαστικά την απομόνωση για να δημιουργήσει;

Η ερώτηση αναφέρεται όχι στον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τα προσωπικά βιώματα, αλλά τον τρόπο που αντιδρούμε σε συλλογικές προκλήσεις. Νομίζω ότι έχουν παρέλθει πλέον οι εποχές όπου ο Προυστ απομονωνόταν σε ένα δωμάτιο επενδεδυμένο με φελλό, για να γράψει ένα μυθιστόρημα – ποταμό. Ο ποιητής εισπράττει, επεξεργάζεται, μορφοποιεί, αντιδρά, πυροβολεί με λέξεις. Το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στο ερέθισμα και την αντίδραση μπορεί να είναι διαφορετικό. Από κει και πέρα είναι μονόδρομος. Αλλιώς θα μείνουμε για πάντα «ποιητές της Κυριακής».

Τι να περιμένουμε από εσάς στο εγγύς μέλλον; Έχετε κάποια συγγραφικά σχέδια που μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας;

Αυτή τη στιγμή «κυοφορείται» η τέταρτη συλλογή μου, που μάλλον θα αποτελέσει ένα είδος τριλογίας μαζί με τις Ελλάμψεις και τα Ριζώματα. Είναι επίσης πιθανή η επανέκδοση κάποιων ενοτήτων ποιημάτων που έχουν εμφανιστεί σε Ανθολογίες, και μάλιστα η επανέκδοση θα είναι διευρυμένη. Από κει και πέρα, δεν κρύβω ότι επιθυμώ να δοκιμάσω τις δυνατότητές μου στον πεζό λόγο. 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ:

Η Δρ. Χριστίνα-Παναγιώτα Μανωλέα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο: Αριάδνη Πορφυρίου) σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο, από το Πανεπιστήμιο του οποίου αναγορεύτηκε διδάκτωρ στην Κλασική Φιλολογία το 2002. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τον Μάρτιο του 2020 είναι Λέκτωρ Ελληνικής Φιλολογίας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδαξε στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο από το 2004 έως το 2020 τα αντικείμενα «Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό» και «Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία». Έχει επίσης διδάξει Αρχαία Ελληνική Ρητορική στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστήμιο Πατρών και Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ερευνητικά κινείται στην πρόσληψη της αρχαιοελληνικής λογοτεχνικής παράδοσης στον Νεοπλατωνισμό, αλλά και σε Βυζαντινούς και Νεοέλληνες συγγραφείς. Έχει συμμετάσχει σε 33 διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Είναι συγγραφέας του βιβλίου The Homeric tradition in Syrianus (Θεσσαλονίκη, 2004), συνεκδότης του βιβλίου Studies in Hermias (Βrill, 2020) και επίσης 24 άρθρων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και συλλογικούς τόμους.

Η σπουδές και η διδασκαλία της την οδήγησαν σε μονοπάτια λογοτεχνικά. Έχει εκδώσει σε ηλεκτρονική μορφή (e-book) την ποιητική συλλογή ΚΑΡΦΙ (2017) στα 24 Γράμματα, η δε ποιητική της συλλογή Ελλάμψεις κυκλοφόρησε σε μορφή e- book το 2018 (24 Γράμματα) και σε έντυπη μορφή το 2020 (Εκδόσεις Δρόμων). Το 2020 κυκλοφόρησε και η ποιητική συλλογή της Ριζώματα (Εκδόσεις Δρόμων). Ποιήματα από το ΚΑΡΦΙ έχουν δημοσιευθεί στο Ημερολόγιο 2018 των Αιολικών Γραμμάτων (επιμέλεια Κώστα Βαλέτα). Οι Ελλάμψεις έλαβαν Α΄ Βραβείο Ποιητικής Συλλογής του 2018 από το λογοτεχνικό περιοδικό “Κέφαλος”. Το 2019 το ποίημά της “Το αίνιγμα της ζωής” πήρε το Α΄ Βραβείο στον ετήσιο διαγωνισμό Αθηνών της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (ΠΕΛ). Έχει επίσης πάρει Γ΄ βραβείο από την “Αμφικτυονία Ελληνισμού” (2018 και 2019) και Α΄ έπαινο σε διαγωνισμούς της Βιβλιοθήκης Σπάρτου και του Σωματείου “Αθλέπολις” (2019). Η ενότητα ποιημάτων “Επαναστατών Ιστορίες” δημοσιεύτηκε στην 5η Ομαδική Ποιητική Συλλογή των Εκδόσεων Διάνυσμα (2018), ενώ ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικά έργα, όπως τα 101 Κλειδιά της διπλανής πόρτας (2019), Συνομιλώντας με τον Arthur Rimbaud (2020) και Συνομιλώντας με την Κατερίνα Γώγου (2020). Είναι Γενική Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (ΠΕΛ).

Με το κατοχυρωμένο λογοτεχνικό ψευδώνυμο Αριάδνη Πορφυρίου έχει εκδώσει τις εξής ποιητικές συλλογές:

1. ΚΑΡΦΙ, free e book, ISBN: 978-960-93-9496-3, Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com, Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 185, Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, 2017.

2. Ελλάμψεις, Εκδόσεις Δρόμων, Αθήνα 2020, ISBN: 978-960-694-437-6

Είχε προηγηθεί η έκδοση της συλλογής σε free e-book, ISBN: 978-618-00-0744-2, Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com, Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 195, Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, 2018

Μαξίμ Γκόρκι ( 28 Μαρτίου 1868 - 18 Ιουνίου 1936)

 

«Αν δεν καώ εγώ –αν δεν καείς εσύ- πως θα γενούνε τα σκοτάδια φως;»

Ο Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ (28 Μαρτίου 1868 - 18 Ιουνίου 1936), πρωτίστως γνωστός ως Μαξίμ Γκόρκι ήταν Ρώσος συγγραφέας, ιδρυτής της λογοτεχνικής μεθόδου του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και πολιτικός ακτιβιστής.

Το Γκόρκι το επέλεξε ως ψευδώνυμο επειδή σημαίνει πικρός. Αντιτάχτηκε πολλάκις στο τσαρικό καθεστώς και πέρασε πολύ καιρό στις φυλακές ή στην εξορία.

Γεννήθηκε από φτωχούς γονείς, στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ στις 28 Μαρτίου 1868 και πέθανε στη Μόσχα στις 18 Ιουνίου 1936. Στα 1873 πεθαίνει ο πατέρας του. Η μητέρα του θα ξαναπαντρευτεί κι ο Μαξίμ Γκόρκι θα μείνει με τον παππού και τη γιαγιά του. Οι ιστορίες, τα παραμύθια κι η τρυφερή παρουσία της τελευταίας άσκησαν μεγάλη επίδραση πάνω του.

Αναγκάζεται από τη φτώχεια να φύγει από το σπίτι σε ηλικία μόλις 9 ετών και ν' αναζητήσει μόνος την τύχη του. Δοκιμάζει διάφορα επαγγέλματα: βοηθός υποδηματοποιού, βοηθός αγιογράφου, λαντζέρης σε καράβι, αχθοφόρος στην Οδησσό, νυχτοφύλακας σε ψαράδικο, φούρναρης, καθαριστής καμινάδων, εργάτης στα χωράφια. Ρακένδυτος, πεζός και πεινασμένος γυρνά όλη τη Ρωσία, γνωρίζει τους ανθρώπους και τη δυστυχία τους για πάνω από 5 χρόνια, κάτι που ήταν εξίσου καθοριστικό για τη μετέπειτα λογοτεχνική αλλά και την πολιτική του πορεία.

Τον Δεκέμβρη του 1887 αυτοπυροβολείται μ' ένα παλιό πιστόλι στο στήθος. Η σφαίρα θα μείνει στα πνευμόνια του 40 ολόκληρα χρόνια. Η αιτία ήταν μάλλον ο θάνατος της γιαγιάς του. Παρά τις αντιξοότητες αυτές, από το 1892 κιόλας, αρχίζει να εκδηλώνεται η αγάπη του για τη λογοτεχνία. Ξεκινά να γράφει πρώτα για βιοποριστικούς λόγους, επιφυλλίδες σ' επαρχιακές εφημερίδες. Τότε εργαζόταν στην εφημερίδα Tiflis του Καυκάσου κι ακόμα χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Jehudiel Khlamida, αλλ' από κείνη τη χρονιά και μετά επιλέγει το Γκόρκι. τρία χρόνια μετά, γνωρίζεται με το συγγραφέα Βλαντιμίρ Κορολένκο (Владимир Короленко) που του δημοσιεύει το διήγημα, «Τσελκάς» και γνωρίζει κάποιον ενδιαφέρον. Το 1899 οι τυπωμένες συλλογές των διηγημάτων του, γνωρίζουν καταπληκτική επιτυχία. Γίνεται γνωστός σ' όλη την Ευρώπη.

Το 1902 η Ακαδημία τον εκλέγει μέλος της. Λίγες μέρες μετά ο Τσάρος Νικόλαος ο Β' ακυρώνει την εκλογή του, επειδή τα βάζει με τη λογοκρισία του τύπου που εφαρμόζεται, μ' αποτέλεσμα οι Τσέχωφ και Κορολένκο να παραιτηθούν. Την ίδια χρονιά γνωρίζεται με τον Λένιν και γίνονται φίλοι. Τρία χρόνια μετά αναλαμβάνει τη διεύθυνση του περιοδικού Νέα Ζωή κι αγωνίζεται για την επανάσταση. Γράφεται στο κομμουνιστικό κόμμα. Συλλαμβάνεται και κλείνεται στο φρούριο Πετροπαβλόφσκ, κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης επανάστασης του 1905 κι εκεί μέσα γράφει ένα βιβλίο που φαινομενικά αναφέρεται στην επιδημία χολέρας του 1862, μα ουσιαστικά μιλά για το παρόν. Λογοτέχνες απ' όλο τον κόσμο κάνουν έκκληση για τη σωτηρία του.

Την επόμενη χρονιά φεύγει στο Κάπρι μέχρι το 1913 κι όταν επιστρέφει συμμετέχει στα πολιτικά δρώμενα που συντέλεσαν στο να ξεσπάσει η επανάσταση του 1917 και συμμετέχει ενεργά και σ' αυτήν. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου το δωμάτιό του στην Πετρούπολη είχε γίνει καταφύγιο μπολσεβίκων. Μέχρι να ξεσπάσει η επανάσταση, δεν του επιτρεπόταν να εγκαταλείψει τη χώρα.

Δυο βδομάδες μετά το ξέσπασμα της επανάστασης, τον Οκτώβρη του 1917, έρχεται σε σύγκρουση με τα ηγετικά στελέχη του κόμματος. Γράφει χαρακτηριστικά:

...Οι Λένιν και Tρότσκι δεν έχουν οιαδήποτε ιδέα για την ελευθερία ή τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλοτριώνονται ήδη από το βρωμερό δηλητήριο της εξουσίας. Αυτό είναι ορατό από την επαίσχυντη ασέβεια στην ελευθερία του λόγου αλλά κι όλων των άλλων αστικών ελευθεριών για τις οποίες η δημοκρατία πάλεψε...

Ο Λένιν απαντά με απειλές, το 1919:

...Σε συμβουλεύω: άλλαξε το περιβάλλον σου, τις απόψεις σου, τη δράση σου, αλλιώς η ζωή μπορεί να φύγει μακριά σου.

Τον Αύγουστο του 1921 συλλαμβάνονται οι φίλοι του λογοτέχνες, Νικολάι Γκουμιλιόφ (Николай Гумилёв) κι η σύζυγός του Άννα Αχμάτοβα (Анна Ахматова), για φιλομοναρχικές τάσεις. Γυρίζει εσπευσμένα στη Μόσχα πετυχαίνοντας να τους λευτερώσει με προσωπική διαταγή του ίδιου του Λένιν, μα όταν σπεύδει να τους δει, διαπιστώνει πως ήδη έχουν πυροβολήσει θανάσιμα τον Νικολάι. Κοντά σ' αυτά έρχεται η επιδείνωση της υγείας του, μια παλιά φυματίωση από τον καιρό που γυρνούσε στους δρόμους, και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς, μεταναστεύει ξανά στο Κάπρι για λόγους υγείας. Τούτη τη φορά θα μείνει μέχρι το 1929.

Επιστρέφει στη Ρωσία κατά διαστήματα και δέχεται τιμές από τον Στάλιν. Τ' όνομά του δίνεται σε κεντρική λεωφόρο και μετονομάζεται και η γενέτειρά του, επίσης ένα από τα μεγαλύτερα αεροπλάνα της εποχής στη Ρωσία, το Τουπόλεφ 20 ονομάζεται Γκόρκι, όπως κι ένα μεγάλο πάρκο μες στο κέντρο της Μόσχας. Είναι γεγονός πως το κόμμα εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τ' όνομά του για να προωθήσει την προπαγάνδα του στον έξω κόσμο.

Το 1936 πεθαίνει ξαφνικά κάτω από ανεξιχνίαστες συνθήκες. Οι Στάλιν και Μολότωφ, ήταν από κείνους που μετέφεραν το φέρετρό του στην κηδεία. Η δε γενέτειρά του ξαναπήρε την προηγούμενή της ονομασία (Νίζνι-Νόβγκοροντ) το 1990, μετά την πτώση του κομμουνισμού.

Ενδεικτική εργογραφία

1892: «Μακάρ Τσούντρα»

1894: «Ο θλιβερός Πάβελ»

1895: «Τσελκά», «Η γριά Ιζεργκήλ», «Το τραγούδι του γερακιού»

1897: «Κονοβάλοφ», «Μάλβα», «Οι πρώτοι άνθρωποι», «Οι σύζυγοι Ορλόφ»

1899: «Θωμάς Κορντέεφ»

1901: «Το τραγούδι του πουλιού της καταιγίδας», «Μικροαστοί», «Τραγούδια για τα άλμπατρος», «Τρεις»

1902: «Οι τρεις μύθοι», «Ξενοδοχείο των φτωχών», «Στο βυθό»

1904: «Παραθεριστές»

1905: «Παιδιά του ήλιου»

1908: «Η μάνα», «Η ζωή ενός άχρηστου ανθρώπου», «Εξομολογήσεις»

1909: «Καλοκαίρι», «Η πολιτειούλα των απορριμάτων», «Η ζωή του Ματβέι Κοζεμιάγκιν», «Μύθοι για την Ιταλία»

1913: «Παιδικά χρόνια»

1914: «Στα ξένα χέρια»

1923: «Τα πανεπιστήμιά μου»

1925: «Αρταμάνωφ»

1927: «Η ζωή του Κλιμ Σάμγκιν»

Ελληνικές παραστάσεις έργων του

Τα έργα του Μαξίμ Γκόρκι έχουν ανεβεί σε πολλά ελληνικά θέατρα. Το έργο του Οι τελευταίοι παρουσιάστηκε το 1978 από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο στο Θέατρο Μπρόντγουαιη σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη και μετάφραση Παύλου Μάτεσι. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους εμφανίστηκαν ο Μάνος Κατράκης, η Κατερίνα Χέλμη, ο Πέτρος Φυσσούν, ο Χρήστος Καλαβρούζος και η Μαρία Φωκά.

Οι τελευταίοι ανέβηκαν και το 1995 στο Θέατρο Πόρτα σε σκηνοθεσία Μάγιας Λυμπεροπούλου και μετάφραση Κωστή Σκαλιόρα. Πρωταγωνιστές ήταν οι Δημήτρης Παπαμιχαήλ (Ιβάν), Ξένια Καλογεροπούλου (Σόνια), Κώστας Τριανταφυλλόπουλος (Γιάκοβ), Κλέων Γρηγοριάδης (Αλέξανδρος), Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης (Πιότρ), Σμαράγδα Καρύδη (Νάντια), Χριστίνα Αλεξανιάν (Βέρα).

Το γνωστό δράμα Στο βυθό ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο το 1981 σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και μετάφραση Γιώργου Σεβαστίκογλου. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους εμφανίστηκαν οι Λυκούργος Καλλέργης, Θόδωρος Μορίδης, Γιώργος Τσιτσόπουλος, Νικήτας Τσακίρογλου και Ιάκωβος Ψαρράς.

Το 2007 παρουσιάστηκε το έργο Βάσσα στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού και μετάφραση Χρύσας Προκοπάκη. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους εμφανίστηκαν οι ηθοποιοί Μπέττυ Αρβανίτη, Μαρία Καλλιμάνη, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Μάνος Βακούσης, Κώστας Γαλανάκης.

Ελληνικές μεταφράσεις έργων του

Η Μάνα (μυθιστόρημα, 1907) : Μέλπω Αξιώτη ("Θεμέλιο")

Ιστορίες από την Ιταλία (διηγήματα, 1911-1913) : Σόφη Κεφάλα ("Σύγχρονη Εποχή")

Τα παιδικά χρόνια (α΄μέρος αυτοβιογραφίας, 1913-14) : Νίκος Κυτόπουλος ("Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος")

Στα ξένα χέρια (β΄μέρος αυτοβιογραφίας, 1916) : Άρης Αλεξάνδρου ("Γκοβόστης")

Τα πανεπιστήμιά μου (γ΄μέρος αυτοβιογραφίας, 1923) : Νίκος Κυτόπουλος ("Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος")

Το αφεντικό (αφήγημα) : Νίκος Κυτόπουλος ("Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος")

Μικροαστοί (δράμα, 1901) : Κώστας Μερτβάγος ("Γκοβόστης")

Στο βυθό (δράμα, 1902) : Αθηνά Σαραντίδη ("Γκοβόστης")

Οι βάρβαροι (δράμα, 1905) : Αθηνά Σαραντίδη ("Γκοβόστης")

Οι εχθροί (δράμα, 1906) : Αθηνά Σαραντίδη ("Γκοβόστης")

Η ζωή μου (σε δύο τόμους, περιλαμβάνει τις αυτοβιογραφίες: Τα παιδικά χρόνια, Στα ξένα χέρια, Τα πανεπιστήμιά μου), Εκδόσεις "ΑΚΑΔΗΜΟΣ", 1977

Ο Συνοδοιπόρος μου Μετάφραση Νίκος Καστρινός, Εκδόσεις Μαΐστρος

Ο Περαστικός Μετάφραση Νίκος Καστρινός, Εκδόσεις Μαΐστρος

Ο Άνθρωπος που πέθανε περπατώντας

Βάσσα Ζελεσνόβα (δράμα, 1910) Μετάφραση: Αλεξανδρος Κοέν, Εκδόσεις: Κάπα Εκδοτική (2015)

Το αμαρτωλό σπίτι (Οι τρεις), Μετάφραση Στ. Βουρδουμπά Εκδ. Δαρεμα 

https://el.wikipedia.org/

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ 

Μια καινούργια καρδιά γεννιέται στον κόσμο, μητερούλα. Οι καρδιές όλες είναι καταστρεμένες απ’ το συμφέρον, τρώγονται απ’ την απληστία, λιώνουνε απ’ το φθόνο, το έμπυο τρέχει απ’ τις βρωμερές πληγές τους, το ψέμα κ’ η κακομοιριά… Όλοι οι άνθρωποι είναι άρρωστοι, τρέμουνε τη ζωή… σα να περιπλανιούνται μες στην αντάρα… κι ο καθένας δεν ξέρει παρά το δικό του πόνο.

Μα νάσου που ’ρχεται ένας άνθρωπος που φωτίζει τη ζωή με τη φλόγα της γνώσης και φωνάζει και καλεί: «Ε! παραστρατημένα, κακόμοιρα έντομα! Καιρός πια είναι να καταλάβετε πως έχετε όλοι τα ίδια συμφέροντα, πως ο καθένας έχει δικαίωμα να μεγαλώσει, να ζήσει! Είναι απομονωμένος αυτός ο άνθρωπος που μας καλεί, και γι’ αυτό φωνάζει δυνατά… του χρειάζονται φίλοι. Μονάχος του είναι θλιμμένος, κρυώνει. Στο κάλεσμά του, όλες οι καρδιές ενώνονται σε μια καρδιά μ’ ό,τι έχουνε καλύτερο, σε μια καρδιά πελώρια, ευαίσθητη και δυνατή, σαν ασημένια καμπάνα… Και να τι μας λέει αυτή η καμπάνα: Άνθρωποι όλου του κόσμου, ενωθείτε, φτιάξετε μια μόνο οικογένεια! Η μάνα της ζωής είναι η στοργή κι όχι το μίσος. Αδέρφια, την ακούω κιόλας αυτή την καμπάνα!

[…] Κι όταν κοιμούμαι κι όταν περπατώ, όπου κι αν βρεθώ, ακούω την καμπάνα αυτή ν’ αντιλαλεί παντού… κ’ είμαι ευτυχισμένος. Το ξέρω: η γη απόκαμε να σηκώνει την αδικία και τον πόνο, μουγκρίζει σα ν’ απαντά στο κάλεσμα, κι ανατριχιάζει σιγανά, καλωσορίζοντας την καινούργια αυγή που πρωτοφέγγει μες στην καρδιά του ανθρώπου.

[…] τους ανθρώπους τους καρτερούνε ακόμα μεγάλοι πόνοι, χέρια αχόρταγα, θα τους αρπάξουνε, ακόμα πολύ αίμα… κι όμως όλα αυτά, όλος μου ο πόνος κι όλο το αίμα μου, είναι μικρό αντάλλαγμα μπροστά σ’ εκείνο που έχω κιόλας μέσα μου, μες στο μυαλό μου, στο μεδούλι του κοκάλου μου. Είμαι γεμάτος πλούτη, όπως τ’ αστέρι είναι γεμάτο αχτίδες… Όλα θα τα υπομένω… όλα θα τα υποφέρω… γιατί έχω μια χαρά που κανένας και τίποτα, ποτέ, δε θα τη σκοτώσει, κι αυτή η χαρά, είναι η δύναμή μου.

[…] Είσαι υποχρεωμένος να μισήσεις τον άνθρωπο, για να ’ρθει πιο σύντομα ο καιρός που θα μπορέσεις να τον θαυμάζεις απεριόριστα. Πρέπει να εξαφανίσεις αυτόν που εμποδίζει το δρόμο της ζωής, που ξεπουλά τους άλλους για να μπορεί ν’ αγοράσει τιμές ή την ησυχία του. Αν βρεθεί κανένας Ιούδας στο δρόμο όπου βαδίζουν οι δίκαιοι, και τους περιμένει για να τους προδώσει, θα ’μουν εγώ ο ίδιος προδότης, αν δεν τον ξέκανα… Είναι τάχατες έγκλημα; Και δεν έχεις το δικαίωμα;

Κ’ εκείνοι οι άλλοι, οι αφέντες μας, έχουνε τάχατες το δικαίωμα να χρησιμοποιούνε δήμιους και στρατιώτες, δημόσια σπίτια και φυλακές, και κάτεργα, και κάθε λογής φριχτά κι απαίσια πράματα για την ασφάλειά τους, και την καλοπέραση; Κι αν είμαι υποχρεωμένος κάποτε ν’ αρπάζω το δικό τους το ραβδί στα χέρια μου… τι να γίνει ;… Το κάνω, δεν τ’ αρνούμαι. Οι αφέντες μάς δολοφονούν κατά εκατοντάδες, κατά χιλιάδες. Αυτό μου δίνει το δικαίωμα να σηκώσω το χέρι και να χτυπήσω κατακέφαλα εκείνον τον εχθρό, πού έχει προχωρήσει πιο πολύ καταπάνω μου, εκείνον που είναι ο πιο βλαβερός για τα έργα της ζωής μου. Ξέρω πως το αίμα των εχθρών μου δεν είναι δημιουργικό, το ξέρω πως δεν είναι γόνιμο… Εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει σημάδια πίσω του, γιατί είναι σαπισμένο. Μα όταν το αίμα το δικό μας, σα μια πυκνή βροχή, χύνεται στη γη και την ποτίζει, τότε με δύναμη η αλήθεια ξεπηδά, και το ξέρω κι αυτό!

[…] Άμα θέλεις να πας μπροστά, πρέπει ν’ αγωνιστείς ενάντια στον ίδιο τον εαυτό σου. Πρέπει να ξέρεις να τα θυσιάσεις όλα, ολάκερη την καρδιά σου… Ν’ αφιερώσεις τη ζωή σου για την ιδέα, και να πεθάνεις γι’ αυτήν, δεν είναι πράμα συνηθισμένο. Μα χρειάζεται να δόσεις ακόμα παραπάνω, να δόσεις ό,τι έχεις πιο αγαπημένο στη ζωή… και τότε αυτό το πιο αγαπημένο, η αλήθεια, θα τρανέψει, θα υψωθεί!

Στάθηκε στη μέση της κάμαρας, με χλωμό πρόσωπο, μισόκλειστα μάτια, κ’ εξακολούθησε, σηκώνοντας το χέρι ψηλά, σα να ’δινε μια επίσημη υπόσχεση:

— Το ξέρω πως θα ’ρθει ένας καιρός, που οι άνθρωποι θα θαυμάζουν, ο ένας τον άλλον, όπου καθένας τους θα λάμπει σαν αστέρι στα μάτια του άλλου, όπου όλοι θ’ ακούνε το διπλανό τους σα να ’τανε μουσική η φωνή του. Θα υπάρχουν άνθρωποι ελεύθεροι στη γη, όλοι θα ’χουν ανοιχτή καρδιά, εξαγνισμένοι από κάθε απληστία και φθόνο. Και τότε η ζωή δε θα ’ναι πια η ζωή, μα ένας ύμνος στον άνθρωπο, η μορφή του θα πάει ψηλά, γιατί οι ελεύθεροι άνθρωποι μπορούν να φτάσουν όλα τα ύψη! Θα ζούνε τότε μες στην ελευθερία και στην ισότητα, θα ζούνε για την ομορφιά. Τότε οι καλύτεροι θα ’ναι εκείνοι που θα μπορούν ν’ αγκαλιάσουν περισσότερο τον κόσμο μέσα στην καρδιά τους, εκείνοι που θα τον αγαπήσουν πιο βαθιά, εκείνοι πού θα ’ναι οι πιο ελεύθεροι… γιατί μέσα σ’ εκείνους θα υπάρχει η περισσότερη ομορφιά! Τότε η ζωή θα ’ναι μεγάλη και μεγάλοι θα ’ναι εκείνοι που θα τη ζούνε!… Σώπασε στάθηκε ορθός, κ’ εξακολούθησε με μια φωνή όπου αντιλαλούσε όλη η δύναμή του:

— Στο όνομα αυτής της ζωής, είμαι έτοιμος για όλα… θα ξεριζώσω την καρδιά μου, αν χρειάζεται, και θα την ποδοπατήσω χάμω εγώ ο ίδιος.

(Αποσπάσματα από το μυθιστόρημα του Μαξίμ Γκόρκι «Η μάνα», μετάφραση Μέλπως Αξιώτη, εκδόσεις Θεμέλιο, 1966)

http://www.katiousa.gr/

Διαβάστε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/

Δημήτρης Μυταράς (18 Ιουνίου 1934 - 16 Φεβρουαρίου 2017)

 

Ο Δημήτρης Μυταράς (18 Ιουνίου 1934 - 16 Φεβρουαρίου 2017) ήταν σύγχρονος Έλληνας ζωγράφος με διεθνή καταξίωση και καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ).

Γεννήθηκε στη Χαλκίδα τον Ιούνιο του 1934. Σπούδασε ζωγραφική στη Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1953-1958) έχοντας καθηγητές τον Γιάννη Μόραλη και τον Σπύρο Παπαλουκά. Συνέχισε σπουδές στη σκηνογραφία στην "École Supérieure des Arts Décoratifs" καθώς και εσωτερική διακόσμηση στη "Métiers d'Art" στο Παρίσι (1960-1964) με υποτροφία του Ι.Κ.Υ.

Το 1975 εκλέχθηκε καθηγητής της ΑΣΚΤ. Έργα του έχουν εκτεθεί στην Αθήνα, σε ατομικές εκθέσεις στις γκαλερί "Ζυγός", "Άστορ", "Μέρλιν", αίθουσα Τέχνης (Θεσσαλονίκη), καθώς επίσης και στη Μπολόνια, Φλωρεντία, Ρώμη, Γένοβα κ.ά.. To Μάρτιο του 2008 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η Ακαδημία τον διέγραψε από την επετηρίδα της διότι μετά από ασθένεια έμεινε τυφλός.

Πέθανε στις 16 Φεβρουαρίου 2017, σε ηλικία 82 ετών.Τον τελευταίο καιρό αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας.

https://el.wikipedia.org/

Χαρίκλεια, 1971 Ακρυλικό σε καμβά 150 Χ 108 εκ. Ιδιωτική συλλογή

 Άσπρο καπέλο, 1972 Λάδι σε καμβά 100 Χ 69,5 εκ. Συλλογή Alpha Bank

Δικτατορία, π. 1969 Ακρυλικό σε καμβά 148 Χ 180,5 εκ. Ιδιωτική συλλογή

Εργαστήριο, 1993 Λάδι σε καμβά 220 Χ 180 εκ. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου

Θεσσαλονίκη, 1995 Ακρυλικό σε καμβά 100 Χ 100 εκ. Συλλογή Ιανός

Μοτοσυκλετιστής, 1970-74 Ακρυλικό σε λινάτσα 210 Χ 164 εκ. Παραχώρηση από την γκαλερί Σκουφά

Σύνθεση

Δείτε περισσότερα https://homouniversalisgr.blogspot.com/ 

ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΧΡΩΜΑ - Κυπριακό τραγούδι. Στίχοι: 'Αθως Χατζηματθαίου. Μουσική και τραγούδι: Λεόντιος Γεωργίου.

 ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΧΡΩΜΑ : Κυπριακό τραγούδι.

Στίχοι : 'Αθως Χατζηματθαίου.

Μουσική και τραγούδι : Λεόντιος Γεωργίου.

Όπου θωρείς τριαντάφυλλα ν’ ανθίζουν, τζι η αγάπη, ήξερε κάπου σύγκοντα, θ’ αννοίει μονοπάτιν. Την μυρωθκιάν θα καρτερά, πο’ ναν φιλίν τ΄ άνεμου τζιαι με τους κτύπους της καρκιάς, θα ξανασμίει Θεέ μου. ΄Εν’ η αγάπη ουρανός, στου φεγγαρκού την λάμψην, το γέλιον ένει του παιδκιούν στην αγκαλιάν της μάνας. Έν’ σγιαν τρεχούμενον νερόν, που δκια ζωήν στην πλάσην. Έν’ το γλυτζιύν, χαρούμενον, φάτσιημαν της καμπάνας. Όπου θωρείς κυκλάμινα, πουλιά να σιαιρετούσιν, τζιαι τζείνα να τους τζιελαδούν, τζιαι να γλυκοπετούσιν στου βράχου την χαραμαθκιάν, έν’ της αγάπης χρώμα, που τους εδκιά την δύναμην, τζι αντέχουσιν ακόμα.

ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ "Ιστορία και εθνική αυτογνωσία"

 «Επειδή όλα όσα γίνονται και όσα θα γίνουν ακολουθούν τα παρόντα τα παρελθόντα και τα μέλλοντα τα παρόντα και συνάπτονται μεταξύ τους κατά τρόπο διεξοδικό από την αρχή ως το τέλος, αυτός που γνωρίζει να συνδέει τις αιτίες στο ίδιο σημείο αναφοράς και να συμπλέκει τα φαινόμενα μεταξύ τους, κατά τρόπο φυσικό, αυτός γνωρίζει και να προλέγει» (Πλούταρχος)

Ο εορτασμός των 2.500 χρόνων από τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας το (480 π.Χ.)καθώς και των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821  καταδεικνύει με τον πιο εναργή τρόπο αφενός μεν το χρέος των σύγχρονων Ελλήνων στη θυσία των αρχαίων Ελλήνων και αφετέρου τη συνειδητοποίηση της αξίας της ιστορικής γνώσης στην επιβίωση του έθνους.

Κι αν μεν το χρέος των νεότερων προς τη θυσία των παλαιοτέρων θεωρείται αυτονόητο (έστω και με τη μορφή κάποιων επετειακών εκδηλώσεων) δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη συνειδητοποίηση του ρόλου της ιστορικής γνώσης τόσο για την ανθρώπινη αυτογνωσία όσο και για τον εθνικό αυτοπροσδιορισμό. Σχετικά ο ιστορικός Σ. Ασδραχάς σημειώνει: «Αν είναι αλήθεια πως η αυτογνωσία είναι κάτι απαραίτητο στον άνθρωπο, η ιστορική γνώση είναι ο καλύτερος δρόμος για να οδηγηθούμε σ’ αυτήν την αυτογνωσία».

Ιστορικά αναλφάβητοι

Η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου και ιδιαίτερα του Έλληνα για τη συλλογική αυτογνωσία βαδίζει παράλληλα με την αναγκαιότητα της ιστορικής μνήμης ως προϊόν της ιστορικής γνώσης. Κατά καιρούς διεξάγονται έρευνες που πιστοποιούν το φαινόμενο του ιστορικού αναλφαβητισμού. Βέβαια το φαινόμενο αυτό δεν έχει μόνο ελληνικό χρώμα. Είναι παγκόσμιο και σχετίζεται με άλλα δεδομένα της εποχής μας που αδυνατίζουν ή αλλοιώνουν την ιστορική μνήμη.

Ο σύγχρονος άνθρωπος και φυσικά ο Έλληνας αν και υπέρ - δικτυωμένος παραμένει στο επίπεδο της ιστοριο-γνωσίας ένας επικίνδυνος ιστορικά αναλφάβητος. Μπορεί η επικοινωνία στις μέρες μας να διευκολύνεται, ωστόσο αυτή η ευκολία δεν συνοδεύεται κι από τον ανάλογο βαθμό της ιστορικής γνώσης. Κι αυτό γιατί οι προτεραιότητες και το αξιακό σύστημα των νεοελλήνων και όχι μόνο στρέφουν σε άλλα πεδία τα ενδιαφέροντά τους.

«Αναρίθμητες σκόρπιες εικόνες, διαφημίσεις, ειδήσεις και υποσχέσεις, «προσφορές» και δυνατότητες μάς κατακλύζουν, αλλά πολλές φορές δεν έχουμε τα στοιχειώδη θεωρητικά εργαλεία για να τις αξιολογήσουμε, ούτε ένα ιστορικό πλαίσιο αναφοράς για να τις εντάξουμε και να τις ερμηνεύσουμε. Ο υποκειμενικός χρόνος εκτοπίζει τον ιστορικό χρόνο και συχνά καταλήγουμε σε ένα στυγνό συμφεροντολογισμό, συχνά πασπαλισμένο και με ψηφιακή μεταφυσική» (Μαριάννα Τζιαντζή, «Καθημερινή»).

Ο ιστορικός ορθολογισμός

Ο Έλληνας, αν και έχει μία καλή βιωματική σχέση με το παρελθόν, δεν μπορεί να υπερηφανεύεται για την ιστορική γνώση. Εύκολα εξιδανικεύει το παρελθόν και οδηγείται στην ιεροποίηση του. Τα επιτεύγματα του παρελθόντος ανακηρύσσονται σε εθνικά θέσφατα και συμβάλλουν καταλυτικά τόσο στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης όσο και στην κοινωνική συγκρότηση.

Ωστόσο η ιστορική γνώση διακονεί ένα βαθύτερο στόχο. Υπερβαίνει τη βιωματική σχέση, απομυθοποιεί κάποια «επιτεύγματα» του παρελθόντος και υποχρεώνει το υποκείμενο σε μία ορθολογική ερμηνεία της ιστορίας. Οι εθνικές πληγές και οι ελπίδες, οι πόνοι, οι πόθοι, τα οράματα και οι εξάρσεις συνθέτουν ως ένα βαθμό την εθνική και ιστορική μας ταυτότητα, αλλά στο μέτρο που αποτυπώνουν και την ιστορική αλήθεια. Κι αυτό γιατί χωρίς την ιστορική γνώση - αλήθεια εύκολα ο πολίτης διολισθαίνει στις υπερβολές και υποτάσσεται στα συνθήματα.

Το ζητούμενο, όμως, είναι η ιστορική γνώση και μνήμη να λειτουργήσουν ως ανατρεπτικές δυνάμεις που να διεγείρουν τη συλλογική συνείδηση με στόχο τη διαπαιδαγώγηση της εθνικής κοινότητας. Ο ιστορικός ορθολογισμός ως αναγκαία προϋπόθεση για την πραγμάτωση της ατομικής και εθνικής αυτοσυνειδησίας θεμελιώνεται στην αντικειμενική έρευνα, στην ιστορική παιδεία και όχι σε ανιστόρητα δόγματα και εθνικιστικές ψυχώσεις.

Γιατί για ένα λαό δεν είναι επικίνδυνη μόνο η άγνοια της ιστορίας «Λαοί που δεν γνωρίζουν την ιστορία τους είναι υποχρεωμένοι να την ξαναζήσουν» αλλά και η λανθασμένη γνώση της ιστορίας του ή η σκόπιμη παραποίησή της.

Ιστορική συνέχεια

«Η ιστορία του παρελθόντος είναι η ιστορία του παρόντος» (Croce)

Σκοπός, λοιπόν, των επετειακών εκδηλώσεων και της ιστορικής γνώσης είναι να καταδείξει την ιστορική συνέχεια του λαού μας και να λειτουργήσει ως δίαυλος για την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας. Αυτό καθίσταται σήμερα πιο επιτακτικό γιατί οι «σειρήνες» της διαφήμισης, της υπερκατανάλωσης, του εφησυχασμού, της ημιμάθειας και μιας κακώς εννοούμενης «πολυπολιτισμικότητας» λειτουργούν διαβρωτικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και επιταχύνουν την άμβλυνση της εθνικής συνείδησης.

«Εξάλλου τα βήματα του παρόντος είναι και αυτά που είναι, διότι συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος» (Β.Ν. Τατάκης). Όσα, δηλαδή, επιτεύγματα έχουμε να επιδείξουμε στο παρόν το οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό και στην προσφορά - δημιουργία των προγόνων μας. Η πορεία ενός λαού είναι μία αλυσίδα αδιάσπαστη πολιτιστικής συνέχειας από το χθες στο σήμερα. Κανένας λαός δεν δημιούργησε πολιτισμό από το μηδέν, αλλά στηρίχτηκε στην πολιτισμική του κληρονομιά, αξιοποίησε την αποθησαυρισμένη γνώση και την εμπειρία του παρελθόντος και εμπλούτισε τα έργα του χθες με τις ανάγκες του σήμερα.

Η ιστορική πορεία ενός λαού συνιστά μία συνέχεια. Βέβαια υπερβάσεις και ενίοτε ρήξεις με το χθες εμφανίζονται κατά καιρούς (και είναι αναγκαίες), αλλά στο βάθος ένα αόρατο υπόγειο ρεύμα ενώνει τις δύο διαστάσεις του χρόνου (παρελθόν – παρόν).

Τα άρριζα έθνη

Κάθε προσπάθεια, λοιπόν, που ενισχύει το ριζικό σύστημα ενός έθνους ή λαού είναι επαινετή, σε μία εποχή που οι ιδεοληψίες της παγκοσμιοποίησης τείνουν να υποβιβάσουν ως αξία την πατρίδα και τον υγιή πατριωτισμό. Ένα έθνος ή λαός χωρίς ρίζες είναι ένα μόρφωμα συγκυριακό και επιρρεπές στην αλλοίωση. Χωρίς ταυτότητα και συνείδηση των πηγών της ύπαρξής του νιώθει μετέωρο στο χάος του χώρου και του χρόνου. Εύκολα εξαϋλώνεται και χάνεται αφού εκλείπουν οι μηχανισμοί άμυνας.

Ωστόσο, ο γρήγορος θάνατος χαρακτηρίζει όχι τόσο τα «άρριζα» έθνη όσο εκείνα που συνειδητά αποκόπτονται από εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν τη βαθύτερη ουσία του. «Πεθαίνουν πάντοτε τα άρριζα έθνη και γρηγορότερα πεθαίνουν εκείνα που κόβουν από μόνα τους τις ρίζες τους» (Παν. Φωτέας).

Κάθε, λοιπόν, ενασχόληση με την Ιστορία προϋποθέτει μία βαθιά γνώση του ρόλου και της δυναμικής της. Το σωστό δρόμο τον δείχνουν οι επισημάνσεις του Νίτσε που διακρίνει τρεις τεχνοτροπίες ιστοριογραφίας και τρεις αντίστοιχους σκοπούς: Τη μνημειακή, που προσφέρει παραδείγματα εκλεκτών ηρώων, την παλαιογραφική που εκφράζει μεγάλες στιγμές του παρελθόντος και την κριτική που παρέχει λυτρωτική διέξοδο από το βάρος του παρελθόντος.

Εναπόκειται σε εμάς να επιλέξουμε μία από τις τρεις τεχνοτροπίες – χρήσεις του ιστορικού παρελθόντος. Αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να αποδεχτούμε την θέση του Μαρξ: 

«Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών».

*Χρήσιμα βιβλία και άρθρα

1.       «Ελληνικότητα: Βίωμα ή Αυθεντικότητα;», «ΙΔΕΟπολις», Ηλίας Γιαννακόπουλος

2.       «15 θέσεις για την Ιστορία», Ηλίας Γιαννακόπουλος (Διαδικτυακό άρθρο)

https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/