Ο Λώρενς Τζωρτζ Ντάρελ (Lawrence George Durrell, 27 Φεβρουαρίου 1912 – 7 Νοεμβρίου 1990), ήταν εκπατρισμένος Βρετανός μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός, ταξιδιωτικός συγγραφέας και πράκτορας. Αντιστεκόταν στη σύνδεσή του με τη Μεγάλη Βρετανία και προτιμούσε να λογίζεται ως «πολίτης του κόσμου»: χαρακτηρίσθηκε ως «άπατρις» το 1968, με την τροποποίηση της Commonwealth Immigrants Act του 1962. Για τον λόγο αυτό του αρνήθηκαν το δικαίωμα εισόδου ή εγκατάστασης στη Βρετανία με τις νέες διατάξεις και ήταν υποχρεωμένος να κάνει αίτηση για βίζα για κάθε του είσοδο στη χώρα.
Το γνωστότερο έργο του είναι η τετραλογία Αλεξανδρινό κουαρτέτο, ενώ μεγάλο μέρος της δημιουργίας του έχει επηρεασθεί από τη μακρόχρονη διαμονή του στην Ελλάδα.
Ο Ντάρελ γεννήθηκε στο Τζαλαντάρ, των τότε Βρετανικών Ινδιών ως ο πρωτότοκος γιος επίσης γεννημένων στην Ινδία Βρετανών αποίκων: της Λουίζας (Louisa Dixie Durrell) και του Λώρενς Σάμουελ Ντάρελ (Lawrence Samuel Durrell). Το πρώτο του σχολείο ήταν το Κολέγιο του Αγίου Ιωσήφ στο Νταρτζίλινγκ. Σε ηλικία 11 ετών στάλθηκε στην Αγγλία, όπου παρακολούθησε για λίγο μαθήματα στο γυμνάσιο St. Olave's πριν εγγραφεί στο St. Edmund's School του Καντέρμπουρυ. Η εκπαίδευσή του ήταν τυπικά «αποτυχημένη», καθώς απέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο, αλλά άρχισε να γράφει ποίηση από την ηλικία των 15 ετών και η πρώτη του ποιητική συλλογή, το Quaint Fragment, εκδόθηκε το 1931.
Στην Κέρκυρα
Στις 22 Ιανουαρίου 1935 ο Λώρενς Ντάρελ νυμφεύθηκε τη Νάνσυ Μάγιερς (Nancy Isobel Myers) στον πρώτο από τους 4 συνολικά γάμους του. Ο Ντάρελ δεν αισθάνθηκε ποτέ ευτυχής στην Αγγλία και τον Μάρτιο του ίδιου έτους έπεισε τη σύζυγό του, τη μητέρα του και τα αδέλφια του (μεταξύ των οποίων ήταν και ο Τζέραλντ Ντάρελ, αργότερα σημαντικός υπέρμαχος της προστασίας των άγριων ζώων και δημοφιλής συγγραφέας ο ίδιος), να μετακομίσουν σε ένα ελληνικό νησί, συγκεκριμένα στην Κέρκυρα, όπου θα μπορούσαν να ζήσουν πιο οικονομικά και να ξεφύγουν τόσο από το αγγλικό κλίμα όσο και από την «απολιθωμένη» αγγλική κουλτούρα — αυτό που ο Ντάρελ αποκαλούσε και «αγγλικό θάνατο»
Το 1935 εκδόθηκε και το πρώτο μυθιστόρημα του Ντάρελ, το Pied Piper of Lovers, από τον εκδοτικό οίκο Κάσελ. Την ίδια περίοδο διάβασε τυχαία το μυθιστόρημα του Χένρι Μίλερ Ο Τροπικός του Καρκίνου και του έγραψε εκφράζοντας τον θαυμασμό του για το έργο. Η επιστολή του Ντάρελ ξεκίνησε μια μακρά φιλία και αμοιβαία κριτική που κράτησε 45 χρόνια. Οι δύο συγγραφείς εξερευνούσαν παρόμοια θέματα στα έργα τους και το επόμενο μυθιστόρημα του Ντάρελ, το Panic Spring, ήταν βαθιά επηρεασμένο από το έργο του Μίλερ.
Στην Κέρκυρα ο Λώρενς και η σύζυγός του έζησαν μαζί σε μποέμικο στιλ. Τους πρώτους μήνες το ζεύγος έμεινε με την υπόλοιπη οικογένεια Ντάρελ στη Βίλα Ανεμογιάννη στο Κοντόκαλι. Στις αρχές του 1936 όμως το ζευγάρι μετακόμισε στο «`Ασπρο Σπίτι», την καλύβα ενός ψαρά στη βορειοανατολική ακτή της Κερκύρας, στο Καλάμι. Ο φίλος του Ντάρελ Θεόδωρος Στεφανίδης τους επισκεπτόταν συχνά, ενώ ο ίδιος ο Χένρι Μίλερ έμεινε στο `Ασπρο Σπίτι το 1939. Αυτή η περίοδος της παρεπιδημίας του στην Κέρκυρα περιγράφεται κάπως με λυρικό τρόπο στο Prospero's Cell, που είναι χρήσιμο να συγκριθεί με τις αναμνήσεις από την κερκυραϊκή εμπειρία που έγραψε ο Τζέραλντ Ντάρελ και επίσης εκδόθηκαν, κυρίως στο Η οικογένειά μου και άλλα ζώα και στα άλλα δύο έργα της αποκαλούμενης «Κερκυραϊκής Τριλογίας». Ο Τζέραλντ εκεί γράφει ότι ο Λώρενς έμενε μόνιμα με τη μητέρα και τα αδέρφια του (η Νάνσυ δεν αναφέρεται καθόλου), ενώ η αφήγηση του Λώρενς περιέχει αντιθέτως λίγες μόνο αναφορές σε μόνο ένα από τα αδέρφια του, τον Λέσλι, και δεν αναφέρει ότι η μητέρα του και δύο ακόμα αδέρφια έμεναν επίσης στο νησί. Οι αφηγήσεις καλύπτουν πάντως κάποια κοινά θέματα: π.χ. τόσο ο Τζέραλντ όσο και ο Λώρενς περιγράφουν τους ρόλους του Κερκυραίου ταξιτζή Σπύρου Αμερικάνου και του γιατρού, θετικού επιστήμονα και ποιητή Θεόδωρου Στεφανίδη στη ζωή τους εκεί. Στην Κέρκυρα απέκτησαν και μία άλλη φίλη, τη Μαρία Ασπιώτη, με την οποία ο Λώρενς συνεργάσθηκε στην έκδοση του Lear's Corfu.
Στο Παρίσι
Τον Αύγουστο 1937 ο Λώρενς και η Νάνσυ ταξίδεψαν στη Βίλα Σερά (Seurat) στο Παρίσι για να συναντήσουν τον Μίλερ και την Αναΐς Νιν. Μαζί με τον Άλφρεντ Perles, οι Νιν, Μίλερ και Ντάρελ «άρχισαν μία συνεργασία με σκοπό τη δημιουργία δικού τους λογοτεχνικού κινήματος». Επίσης άρχισαν τη «Σειρά της Βίλας Σερά» προκειμένου να εκδώσουν το Μαύρο Βιβλίο του Ντάρελ, τον Μαξ και τα λευκά φαγοκύτταρα του Μίλερ και το Winter of Artifice της Νιν με τον Jack Kahane του εκδοτικού οίκου Obelisk Press.
Το πρώτο αξιόλογο μυθιστόρημα του Ντάρελ, το Μαύρο Βιβλίο, ήταν έντονα επηρεασμένο από τον Χένρι Μίλερ και εκδόθηκε στο Παρίσι το 1938, αλλά κυκλοφόρησε στη Βρετανία μόλις το 1973. Στην υπόθεσή του, ο βασικός ήρωας Λώρενς Λούσιφερ παλεύει για να δραπετεύσει από την πνευματική στειρότητα της Αγγλίας και βρίσκει τη ζεστασιά και τη γονιμότητα της Ελλάδας.
Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η μητέρα και οι αδελφοί του Ντάρελ επέστρεψαν στην Αγγλία, ενώ εκείνος και η Νάνση παρέμειναν στην Κέρκυρα. Το 1940 απέκτησαν μία κόρη, την Πηνελόπη-Βερεγγαρία. Μετά την έναρξη της γερμανικής κατοχής η οικογένεια διέφυγε μέσω Κρήτης στην Αλεξάνδρεια. Ωστόσο ο γάμος τους ήδη αντιμετώπιζε προβλήματα και οι Ντάρελ και Νάνσυ χώρισαν το 1942, με τη Νάνσυ να παίρνει τη μικρή Πηνελόπη στην Ιερουσαλήμ.
Στα χρόνια της παραμονής του στην Κέρκυρα ο Ντάρελ είχε κρατήσει σημειώσεις για ένα βιβλίο για το νησί, αλλά μόλις στο τέλος του πολέμου στην Κέρκυρα μπόρεσε να το γράψει. Στο βιβλίο Prospero's Cell ο Ντάρελ περιγράφει την Κέρκυρα ως «αυτό το λαμπερό κομματάκι νησιού στο Ιόνιο» με νερά «σαν τον χτύπο της καρδιάς του ίδιου του κόσμου».
Στην Αίγυπτο
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Ντάρελ υπηρέτησε ως ακόλουθος τύπου στη βρετανική πρεσβεία στην Αίγυπτο, πρώτα στο Κάιρο και μετά στην Αλεξάνδρεια. Στην Αλεξάνδρεια συνάντησε την Εύα (Υβέτ) Κοέν, μία Αλεξανδρινή Εβραία, που θα γινόταν η έμπνευσή του για τον χαρακτήρα της Ζυστίν στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλεξανδρινού κουαρτέτου. Το 1947, αφού εκδόθηκε το διαζύγιό του με τη Νάνσυ, η Εύα παντρεύτηκε τον Ντάρελ και το 1951 απέκτησαν μαζί μία κόρη, τη Σαπφώ-Τζέιν, που ονομάσθηκε προς τιμή της αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας Σαπφούς. (Η Σαπφώ Ντάρελ αυτοκτόνησε το 1985.)
Το σπίτι του Ντάρελ στη Ρόδο, με κίτρινο επίχρισμα και μεσογειακή αρχιτεκτονική (με τα δύο αυτοκίνητα μπροστά). Εδώ έμεινε από τις 20 Μαΐου 1945 μέχρι τις 10 Απριλίου 1947.
Στη Ρόδο
Τον Μάιο του 1945 ο Ντάρελ γνώρισε ένα ακόμα ελληνικό νησί όταν αποσπάσθηκε από την υπηρεσία του στη Ρόδο. Τα Δωδεκάνησα είχαν δοθεί στην Ιταλία μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Με την παράδοση των Ιταλών το 1943 οι μέχρι τότε σύμμαχοί τους Γερμανοί κατέλαβαν τα περισσότερα από αυτά και τα κράτησαν, όπως και την Κρήτη, μέχρι το τέλος του πολέμου. Η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν παγιδευμένη τότε στον εμφύλιο πόλεμο και έτσι τα Δωδεκάνησα περιήλθαν υπό προσωρινή βρετανική στρατιωτική διοίκηση μέχρι που τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα το 1947.
Ο Ντάρελ εγκαταστάθηκε στο σπιτάκι του φύλακα του παλιού τουρκικού νεκροταφείου, καθώς βρισκόταν ακριβώς απέναντι του δρόμου από το κτίσμα που χρησιμοποιούσε η βρετανική διοίκηση (σήμερα στεγάζει το Καζίνο της Ρόδου). Εκεί συγκατοικούσε με την Εύα Κοέν.
Από εκείνη την εποχή χρονολογείται το βιβλίο του Reflections on a Marine Venus, μία λυρική εξύμνηση του νησιού, στην οποία ο Ντάρελ τείνει να αποφεύγει κάτι περισσότερο από μία περαστική αναφορά στην ταραχή των καιρών.
Στην Αργεντινή και στο Βελιγράδι
Το 1947 ο Ντάρελ διορίσθηκε διευθυντής του Βρετανικού Συμβουλίου στην Κόρντομπα της Αργεντινής, όπου για τους επόμενους 18 μήνες έδινε διαλέξεις πάνω σε πολιτιστικά θέματα. Επέστρεψε στο Λονδίνο με την Εύα το καλοκαίρι του 1948, περί την εποχή που ο ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας στρατάρχης Τίτο διέκοψε τους δεσμούς με την COMINFORM του Στάλιν, οπότε ο Ντάρελ αποσπάσθηκε στο Βελιγράδι, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1952. Αυτή η περίοδος του έδωσε υλικό για το βιβλίο του Λευκοί αετοί πάνω από τη Σερβία (1957).
Στην Κύπρο
Το 1952 η Εύα νοσηλεύθηκε στην Αγγλία. Ο Ντάρελ μετακόμισε στην Κύπρο με την κόρη τους Σαπφώ, όπου αγόρασε σπίτι και πήρε θέση καθηγητή των αγγλικών στο Παγκύπριο Γυμνάσιο για να στηρίξει οικονομικά τη συγγραφική του δραστηριότητα, ενώ εργάσθηκε και ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών της αποικιοκρατικής διοίκησης (1954-1956). Για την περίοδο της Κύπρου έγραψε στο έργο του Bitter Lemons, που κέρδισε το Βραβείο Duff Cooper το 1957. Το 1954 Ο Λώρενς Ντάρελ έγινε μέλος (Fellow) της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνίας. Ο Ντάρελ εγκατέλειψε την Κύπρο τον Αύγουστο 1956, όταν η αναταραχή είχε εξελιχθεί στον κυπριακό αντιαποικιακό αγώνα και η θέση του ως κυβερνητικού υπαλλήλου οδήγησε σε επανειλημμένες δολοφονικές απόπειρες εναντίον του.
Τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία
Ο Ντάρελ πήρε διαζύγιο από την Εύα Κοέν το 1955 και ξαναπαντρεύτηκε το 1961 μία άλλη Αλεξανδρινή Εβραία, την Κλωντ-Μαρί Βενσεντόν (Vincendon), που την είχε γνωρίσει στην Κύπρο. Ο Ντάρελ κατέρρευσε όταν η Κλωντ-Μαρί πέθανε από καρκίνο το 1967. Ο τέταρτος και τελευταίος γάμος του έγινε το 1973, με μία Γαλλίδα, την Γκισλαίν ντε Μποϋσσόν (Ghislaine de Boysson), από την οποία πήρε διαζύγιο το 1979.
Ο Ντάρελ εγκαταστάθηκε στο Σομιέρ (Sommières), ένα μικρό χωριό στο Λανγκεντόκ της Γαλλίας, όπου αγόρασε ένα μεγάλο σπίτι, απομονωμένο πίσω από τη μεγάλη περίφραξή του στην άκρη του χωριού. Εδώ συνέγραψε το The Revolt of Aphrodite με δύο μέρη, το Tunc (1968) και το Nunquam (1970), καθώς και το Κουιντέτο της Αβινιόν, που επιχειρούσε να επαναλάβει την επιτυχία του Αλεξανδρινού κουαρτέτου και στο οποίο ο συγγραφέας επισκέπτεται και πάλι πολλά από τα μοτίβα και τα στιλ του Κουαρτέτου. Το μεσαίο από τα 5 βιβλία του Κουιντέτου, το Κονστάνς, που απεικονίζει τη Γαλλία υπό τη γερμανική κατοχή, χρίσθηκε υποψήφιο για το Βραβείο Μπούκερ το 1982, ενώ το πρώτο του βιβλίο, το Monsieur, τιμήθηκε το 1974 με το James Tait Black Memorial Prize. Το 1974 ο Ντάρελ πήρε την υποτροφία Andrew Mellon για επισκέπτης καθηγητής των επιστημών του ανθρώπου στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια.
Την ίδια αυτή τελευταία περίοδο της ζωής του έγραψε τα έργα Sicilian Carousel (που εξυμνεί τη Σικελία), τα Ελληνικά νησιά και το Caesar's Vast Ghost, που αφορά κυρίως τη γαλλική επαρχία της Προβηγκίας.
Ο Ντάρελ υπέφερε από εμφύσημα για πολλά χρόνια. Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στο σπίτι του Σομιέρ σε ηλικία 78 ετών. Ο φίλος του Άλαν Τόμας δώρησε μία συλλογή βιβλίων και περιοδικών που σχετίζονται με τον Ντάρελ στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, συλλογή η οποία διατηρείται ως η ξεχωριστή Lawrence Durrell Collection.
Ο Τόμας υπήρξε επίσης επιμελητής μιας ανθολογίας πρόσθετων κειμένων, επιστολών και ποιήσεως υπό τον γενικό τίτλο "Spirit Of Place," η οποία περιέχει πολλά που συμπληρώνουν τα βιβλία του Ντάρελ.
Ποίηση
Η ποίηση του Ντάρελ επισκιάσθηκε από τα μυθιστορήματά του. Ο ποιητής Πίτερ Πόρτερ γράφει στην εισαγωγή του στα «Επιλεγμένα ποιήματα του Λώρενς Ντάρελ» για τον Ντάρελ ως ποιητή: «`Ενας από τους καλύτερους των τελευταίων εκατό ετών. Και ένας από τους πλέον «απολαύσιμους»... ...(η ποίησή του) είναι πάντοτε όμορφη ως ήχος και σύνταξη. Η καινοτομία του έγκειται στην άρνησή του να είναι περισσότερο υψιλόφρων από ό,τι το θέμα του, μαζί με τον χειρισμό που επιφυλάσσει σε ολόκληρο το λεξικό της γλώσσας.»
Εργογραφία
Μυθιστορήματα
Pied Piper of Lovers (1935)
Panic Spring, υπό το ψευδώνυμο Charles Norden (1937)
The Black Book (1938)
Cefalu (1947 - επανεκδόθηκε το 1958 με τον τίτλο The Dark Labyrinth)
White Eagles Over Serbia (1957)
The Alexandria Quartet (1962)
Justine (1957)
Balthazar (1958)
Mountolive (1958)
Clea (1960)
The Revolt of Aphrodite (1974)
Tunc (1968)
Nunquam (1970)
The Avignon Quintet (1992)
Monsieur: or, The Prince of Darkness (1974)
Livia: or, Buried Alive (1978)
Constance: or, Solitary Practices (1982)
Sebastian: or, Ruling Passions (1983)
Quinx: or, The Ripper's Tale (1985)
Ταξιδιωτικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Prospero's Cell: A guide to the landscape and manners of the island of Corcyra [Corfu] (1945, επανέκδοση το 2000 με ISBN 0-571-20165-2)
Reflections on a Marine Venus (1953)
Bitter Lemons (1957 - επανεκδόθηκε το 2001 με τον τίτλο Bitter Lemons of Cyprus 2001)
Blue Thirst (1975)
Sicilian Carousel (1977)
The Greek Islands (1978)
Caesar's Vast Ghost (1990)
Ποίηση
Quaint Fragments (1931)
Ten Poems (1932)
Transition: Poems (1934)
A Private Country (1943)
Cities, Plains and People (1946)
On Seeming to Presume (1948)
Selected Poems: 1953–1963 (επιμέλεια Άλαν Ρος, 1964)
The Ikons (1966)
The Suchness of the Old Boy (1972)
Collected Poems: 1931–1974 (επιμέλεια Τζέιμς Α. Μπράιαμ, 1980)
Selected Poems of Lawrence Durrell (επιμέλεια Πίτερ Πόρτερ, 2006)
Θεατρικά έργα
Bromo Bombastes, υπό το ψευδώνυμο Gaffer Peeslake (1933)
Sappho: A Play in Verse (1950)
An Irish Faustus: A Morality in Nine Scenes (1963)
Acte (1964)
Χιουμοριστικά
Esprit de Corps (1957)
Stiff Upper Lip (1958)
Sauve Qui Peut (1966)
Antrobus Complete (1985), μία συλλογή διηγημάτων που είχαν δημοσιευθεί παλαιότερα σε διάφορα περιοδικά, με θέμα τη ζωή στο διπλωματικό σώμα.
Επιστολές και δοκίμια
A Key to Modern British Poetry (1952)
Lawrence Durrell and Henry Miller: A Private Correspondence (1962, επιμέλεια George Wickes)
Spirit of Place: Letters and Essays on Travel (1969, επιμέλεια Alan G. Thomas)
Literary Lifelines: The Richard Aldington—Lawrence Durrell Correspondence (1981, επιμέλεια Ian S. MacNiven και Harry T. Moore)
A Smile in the Mind's Eye (1982)
"Letters to T.S. Eliot" (1987) στο Twentieth Century Literature, τόμος 33, No. 3 σσ. 348–358
The Durrell-Miller Letters: 1935–80 (1988, επιμέλεια Ian S. MacNiven)
Letters to Jean Fanchette (1988, επιμέλεια Jean Fanchette)
Μεταφράσεις και επιμέλειες
Wordsworth; Selected by Lawrence Durrell (1973), επιμέλεια
New Poems 1963: A P.E.N. Anthology of Contemporary Poetry (1963), επιμέλεια
The Best of Henry Miller (1960), επιμέλεια
The Curious History of Pope Joan (1954), μετάφραση της Πάπισσας Ιωάννας του Εμμανουήλ Ροΐδη
The King of Asine and Other Poems (1948), μετάφραση ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη μαζί με τους Μπέρναρντ Σπένσερ και Νάνο Βαλαωρίτη
Six Poems From the Greek of Sikelianós and Seféris (1946), μετάφραση
Ελληνικές εκδόσεις
Η Θαλάσσια Αφροδίτη, εκδ. Κανάκη, 2000 ISBN 960-7420-61-6
Αλεξανδρινό κουαρτέτο, εκδ. Μεταίχμιο
Η σπηλιά του Πρόσπερου
Τα ελληνικά νησιά, εκδ. Μεταίχμιο, 2006 ISBN 960-455-074-8
Πικρολέμονα, εκδ. Γρηγόρης
Το ουράνιο τόξο, εκδ. Κριτική
Ο σκοτεινός Λαβύρινθος, εκδ. Κανάκη
Προπάντων τα προσχήματα, εκδ. ΟΛΚΟΣ
Το Αλεξανδρινό κουαρτέτο
Το 1957 ο Ντάρελ δημοσίευσε το μυθιστόρημα Ζυστίν, που θα γινόταν το πρώτο μέρος του γνωστότερου έργου του, του Αλεξανδρινού κουαρτέτου, τα 4 μέρη του οποίου, τα Ζυστίν, Μπαλτάζαρ (1958), Mountolive (1958) και Κλέα (1960), αφηγούνται γεγονότα που διαδραματίζονται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τα πρώτα τρία βιβλία αφηγούνται ουσιαστικά την ίδια ιστορία από διαφορετικές πλευρές, μία τεχνική που ο Ντάρελ χαρακτήρισε στην εισαγωγική σημείωσή του στο Μπαλτάζαρ ως «σχετικιστική». Μόνο στο τελευταίο μέρος, το Κλέα, προχωρεί την ιστορία στον χρόνο και φθάνει σε μία κατάληξη.
Το Αλεξανδρινό κουαρτέτο εντυπωσίασε τους κριτικούς με τον υφολογικό πλούτο του, την ποικιλία και τη ζωηράδα των χαρακτήρων του, τις εναλλαγές του ανάμεσα στο προσωπικό και στο πολιτικό στοιχείο, καθώς και τις εξωτικές τοποθεσίες μέσα και γύρω από την πόλη, τις οποίες ο Ντάρελ παρουσιάζει ως τον πρωταγωνιστή: «Η πόλη, που μας χρησιμοποίησε σαν την πανίδα της, έβρεξε μέσα μας συγκρούσεις που ήταν δικές της και που τις πήραμε για δικές μας: αγαπημένη Αλεξάνδρεια!» Η παρουσίαση του Κουαρτέτου στο The Times Literary Supplement σημείωνε: «Αν ποτέ ένα έργο έφερε μία άμεσα αναγνωρίσιμη υπογραφή σε κάθε του φράση, τότε είναι αυτό». Υπήρχε κάποια πρόταση να προταθεί ο Ντάρελ για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, αλλά αυτό δεν υλοποιήθηκε.
Με δεδομένο το πολυσύνθετο του έργου, ήταν πιθανώς αναπόφευκτο ότι η απόπειρα του Τζωρτζ Κιούκορ το 1969 να μεταφέρει το έργο στον κινηματογράφο (ως Ζυστίν) απλοποίησε την ιστορία σε βαθμό μελοδράματος και απέτυχε.https://el.wikipedia.org/
✦ ✦ ✦ ✦
Το αριστούργημα του Λόρενς Ντάρελ, ενός από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς του β’ μισού του 20ου αιώνα, είναι ένα ολοζώντανο έργο το οποίο επαινέθηκε όσο λίγα. Τζάστιν, Μπαλτάζαρ, Μαουντόλιβ και Κλέα, τα πρόσωπα που δίνουν το όνομά τους στα βιβλία αυτής της τετραλογίας, διαπλέκονται μεταξύ τους ενώ πέμπτη πρωταγωνίστρια η πόλη της Αλεξάνδρειας, εξωτική και παρηκμασμένη, γεμάτη ομορφιά και γραφικότητα, σύμβολο ενός κόσμου κατεξοχήν ερωτικού. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Κοσμοπολίτης -αλλά Δυτικός- ο συγγραφέας καταφεύγει στον Φρόιντ για να μεταβεί από τη σχετικότητα των μεγεθών στη σχετικότητα της προσωπικότητας που τα ψυχικά της κοιτάσματα είναι συστατικά στοιχεία της ατμόσφαιρας, μέρος μιας νέας αρμονίας, περίπλοκων παθών αλλά και μικρών πολλαπλών δραμάτων που συνθέτουν μια ολόκληρη εποχή. Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία είναι τόσα που οδηγούν στον πειρασμό να διαβάσει κανείς το βιβλίο ως ένα είδος έμμεσης αυτοβιογραφίας του Ντάρελ. Ωστόσο αυτό είναι κάτι που δεν θα το συνιστούσα γιατί έτσι χάνεται η μαγεία του βιβλίου, η διαβρωτική επίδρασή του που πολύ συχνά θυμίζει Προυστ και το δηκτικό του χιούμορ, αναπόσπαστο τμήμα μιας ποιητικής του Ντάρελ όπου η ευαισθησία και η κριτική αποτίμηση προσώπων, καταστάσεων και συμβάντων εναλλάσσονται πολλές φορές στην ίδια παράγραφο. Το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο αποτελεί έναν ύμνο, όπως και έναν αποχαιρετισμό προς το ύφος, από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα ατμόσφαιρας της μεταπολεμικής εποχής, η σημασία του οποίου μάλιστα είναι ακόμη μεγαλύτερη αν σκεφθεί κανείς ότι η εποχή στην οποία παραπέμπει αναδύεται μέσα από το προοίμιό της. Ειδικά για μας έχει ειδικότερη σημασία αφού ενέπνευσε ένα από τα καλύτερα έργα της μεταπολεμικής πεζογραφίας μας: τις Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα. (Αναστάσης Βιστωνίτης, Το Βήμα, 7/2/2010)
