Ένα ΄Αστρο τ΄ουρανού είμαστε. Ένα της Θάλασσας Κοχύλι. Ένα της Γης λουλούδι. Μια Πύρινη Φλόγα. Η Αιθέρια Ουσία. Η Ανάσα της Ανάσας Tου Είμαστε. Ζήστε τη ζωή και άλλα,…μη ρωτάτε. Μη Ρωτάτε.
❤
Ποίηση- Θεά μου
Ουρανόσταλτη φλόγα, Το Φως Υμνείς. Αφορίζεις το σκοτάδι. Ανοίγεις πύλες συνείδησης. Περιφρουρείς Υψηλές αξίες της ζωής. Συμφιλιώνεις Ουρανό και Γη. Την ελπιδοφόρα Αλήθεια Διαλαλείς. Την Αγάπη. Αθάνατη κρατάς την Ελπίδα. Αίτημά σου ; Πιστοί, θέλεις να σε διακονούν. Ποίηση-θεά μου, Ευχαριστώ Σε.
Θ.Κ.Η. Άνοιξη, 2013 .
❤
Υποθηκοφυλάκιο Αγάπης
Γλυκοθύμητο σεριάνι απόψε…. Ευλαβικά ξεφύλλισα της άνοιξής μας το λεύκωμα. Ευαγγέλιο που το σεβάστηκε ο χρόνος. Φλογίζουν ακόμη οι νεανικοί παλμοί. το Θεοφίλητο εφηβικής καρδιάς τραγούδι. Φύλαξέ τα ,ποιητή. Ύπαρξης διαμάντια Ορμήνεψεν η Μούσα. Ευλαβικά , με φιλήματα Αφροδίτης και γνώση Αθηνάς. έκλεισα το λεύκωμα και το απόθεσα στο βελούδινο Υποθηκοφυλάκιο της Αγάπης .
❤
Η δική μας ώρα Μάνα
Κάθε στίχος μου, και δάκρυ Μάννα. Πού, το μαντήλι σου, να το στεγνώσει… Το χέρι σου τo βλογημένο. Αυγερινός μου ,Ήσουν χτες. Μα, τώρα, Αποσπερίτης. Κάθε, που έχει αστροφεγγιά, Στο υπέρλαμπρο ΄Αστρο σου το βλέμμα μου βυθίζω. Και τότε… Γιομίζει Μύρα η νυχτιά. Καταλαγιάζουνε οι έγνοιες. Στάχτη οι δεισιδαιμονίες. Έχουν δύναμη τα Άστρα Μάννα μου. Δύναμη η ευχή σου.
Κι΄αν κάποτε μου λέγαν στη ζωή να ξαναβρεθώ, Από σένα γλυκιά μου Μάνα, Αγρότισσα και Ηρωίδα θάθελα να γεννηθώ. Κάθε που έχει αστροφεγγιά είναι η δική μας ώρα. Η Αλαφροίσκιωτη. Η γητεύτρα. <Πέρδικα> Σ΄ευχαριστώ.
❤
Ιστιοδρομώντας
Απ ΄ το λυκαυγές, Της ποιητικής μου δημιουργίας, Μου εμπιστεύτηκαν τα μυστικά τους Ο στοχασμός και ο στίχος. Φιλοσοφώντας τα ανθρώπινα, Με την Πνοή του Θεού, Την ενέργεια του ΄Ηλιου, Της θάλασσας και τ΄ουρανού, Με την αιολική δύναμη, Αρμενίζει η φρεγάδα μου Προς την ποιητική Ιθάκη μου. Και είναι μακρύς …ο δρόμος. Ιστιοδρομώντας, Διόλου φτωχό το ταξίδι μου. Πολλά μαλάματα μου δίνει. Αλαργινό ταξίδι. Κι ας είναι ,σε άγριες θάλασσες. Σε ανέμους και αλμύρα. Σε σπιλιάδες και χάρυβδες. Σε καυτερές ερήμους, Σε παγερές της νύχτας σιωπές. Μα και σε μουσικά μαϊστράλια, Σε αύρες θαλασσινές. Ανάμεσα σ΄ανθρώπους κρίνα, Ανάμεσα σ΄ανθρώπους λύκους. Πάντα στο νου μου, Ο εκλεκτός προορισμός μου. Από το πρόσφατο βιβλίο <Ιστιοδρομώντας>.Ποίηση -Αφήγηση.
Στο όμορφο Σπάθαρι της ορεινής Γορτυνίας-Αρκαδίας γεννήθηκα 1949.
Υπέροχοι αγρότες οι γονείς μου και πολυμελής οικογένεια.
Εκεί έβγαλα το Δημοτικό.Στην Αθήνα Γυμνάσιο και Λύκειο(Ε΄Θηλέων).
Από μικρή ήμουν αλαφροίσκιωτη, έτσι με αποκαλούσε η μάννα μου.
Ευαίσθητη πολύ. Αγάπη στη Φύση, στον Θεό, στη φιλοσοφία και στον άνθρωπο. Με θύμωνε πολύ το άδικο. Πέντε χρόνων με πήραν οι γονείς μου και πήγαμε για θέρος στο σιταροχώραφο. μια ώρα με τα πόδια από το χωριό.
Εκεί κοιμηθήκα με τη νύχτα πάνω σ΄ένα κιλίμι. Σκοτάδι πυκνό, φοβόμουν, άκουγα κάτι θορύβους, θες καμιά χελώνα, κανα νυχτοπούλι. Όταν βγήκε όμως το φεγγάρι τότε έφτιαξα τους πρώτους στίχους. ,Φώτα φεγγαράκι μου της νύχτας λιχναράκι μου, το σκοτάδι που με φοβίζει,το Φως σου το αφανίζει. Αυτό το Φως ορκίστηκα να διακονώ,με σεβασμό.
Κατόπιν εξετάσεων διορίστηκα Διοικητικός υπάλληλος στο ΙΚΑ και έφυγα μετά εικοσαετία με ανήλικο παιδί.
Έγραφα πάντα στίχους και στοίβαζα στο συρτάρι.
Το 1985 πρωτοδημοσίευσα ένα μικρό κείμενο< Σαν παραμύθι> στο περιοδικό <ΚΑΙ> των Κωνσταντινουπολιτών.Σιγά,σιγά,προσεχτικά το 1994 κυκλοφόρησα τα πρωτόλεια ποιήματα. αυτοέκδοση φυσκά, Δροσοσταλιές.Συνέχισα με τις ποιητικές συλλογές Ζωή σε τραγουδώ,Στον κήπο της Ψυχής μου, Στοχασμών ευωδίες,Πορεία προς το Φως,το Λαογραφικό Ταξίδι στο Σπάθαρι,και το λαογραφικό Ο οικισμός μας Αγ.Κυριακή όπου διαμένουμε εδώ και 20 χρόνια.
Πρόσφατα από εκδόσεις Κατσιμίγα κυκλοφόρησα το νέο πνευματικό παιδί μου <ΙΣΤΙΟΔΡΟΜΩΝΤΑΣ>,Ποίηση-Αφήγηση.
Καλές οι γνώμες κριτικές για το έργο μου και ευχαριστώ όλα τα πνευματικά πρόσωπα που έκαναν τον κόπο ,έσκυψαν στο έργο μου και μου έδωσαν χαρά .
Ποιήματά μου και χρονογραφήματα έχουν βραβευτεί. Τα βραβεία δίνουν ικανοποίηση και συγκίνηση για την προσπάθεια. Αυτό είναι, όχι ότι αν δεν βραβευθούν δεν αξίζουν. Πρόσφατα διακρίθηκε το διήγημά μου το Τάμα της μάνας μου από το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας σε συνεργασία με την Δ.Ε.Ε.Λ. Επίσης Γ΄βραβείο για το ποίημά μου Γυναίκες του Ζαλόγγου από τους φορείς ΕΠΟΚ και ΞΑΣΤΕΡΟΝ, στα πλαίσια αφιερώματος για το 1821.
Το έργο μου έχει αναγνωριστεί και βραβευτεί.
Εχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ρώσικα, Κινέζικα και πρόσφατα Ινδικά(Γλώσσα Μπενγκάλι) από τον καθηγητή μεταφραστή κ.Ujjal Ghosh.
Είμαι μέλος στην Λογοτεχνική-Καλλιτεχνική Επιτροπή της Δ.Ε.Ε.Λ. και έχω συμμετάσχει ως μέλος κριτικής επιτροπής σε διαγωνισμούς ποίησης και διηγήματος στην ΠΕΕΛ, με τον αντιπρόεδρό της τότε, τον μουσουργό κ. Παπανικολάου Αριστοτέλη καθώς και στην Ομοσπονδία Συλλόγων Αρτέμιδας Σπάτων(Στα Βραυρώνια).
Έχω συμμετάσχει σε ποιητικές βραδιές, συμπόσια, έχω παρουσιάσει πνευματικές προσωπικότητες και βιβλία ομοτέχνων μου.
Έχω παρουσιάσει δοκίμια για τον Αριστοτέλη στο Πνευματικό Δήμου Ραφήνας,
Καζαντζάκη, Θεοτοκόπουλο, Καβάφη, στην Ομοσπονδία Συλλόγων Αρτέμιδας-Σπάτων.
Το ποιητικό μου έργο έχω παρουσιάσει (με την ποιήτρια ΄Εφη Γιακανίκη) στο κανάλι Τηλεφώς.
Περνούσε ώρες πολλές κοιτώντας τον καθρέφτη. Πονούσαν τα μάτια του. Ο σβέρκος του πιανόταν. Μ' αυτός ώρες να κοιτά το είδωλό του στον καθρέφτη, γιατί κι οι άλλοι αυτό το είδωλο τιμούσαν, που ο καθρέφτης απεικόνιζε πιστά. Κι αυτός άλλο δεν είχε παρά τον καθρέφτη μη σπάσει να προσέχει το είδωλό του μη χαθεί. Τις ρωγμές στο μυαλό και στην καρδιά του ποτέ δε μπόρεσε να δει κι ο καθρέφτης πώς να τις δείξει;
ΑΝΤΩΝΗΣ Θ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Φωτογραφία :Man In The Mirror - photograph by Amanda Elwell
Συγγραφέας : Ρούσκας Γιώργος Τίτλος : Χοϊκά Χάικου και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια Εκδότης : Κοράλλι - Γκέλμπεσης Γιώργος Έτος έκδοσης : 2021 Σελίδες : 96 Διαστάσεις 240x160 εκ. ISBN : 978-960-9542-80-
Σχέδια εξωφύλλου, προμετωπίδας και εσωτερικά :Νεφέλη-Μαρίνα Ρούσκα
Οπισθόφυλλο
...το χάικου δίνει διέξοδο στην κοινή ανάγκη των ανθρώπων -ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, πολιτισμού, γλώσσας, φύλου- να διατυπωθεί αυτό το ανεξήγητα επιτακτικό, αυτό το κάτι, το οποίο μια άγνωστη παρόρμηση τους σπρώχνει να βγάλουν από μέσα τους όσο πιο ευσύνοπτα μπορούν...
Μετά από μία δοκιμιακή εισαγωγή στο ιδιαίτερο αυτό είδος ποίησης, αποδίδονται στη γη εκατόν τριάντα έξι (136) χάικου.
Όμως, επειδή
...η ελληνική ποιητική έκφραση λειτούργησε για εκατοντάδες χρόνια μέσα στην αγκαλιά του δεκαπεντασύλλαβου, με πρωτεργάτη τον ιαμβικό, και το ελληνικό μέτρο, στο Ελληνικό Γλωσσικό Μουσείο Μέτρων και Σταθμών, έχει βαθιά εγκοπή στο νούμερο Δεκαπέντε...,
θεωρήθηκε σκόπιμο στο ίδιο βιβλίο να συνεχιστεί η διερεύνηση του ελληνικού φαινομένου τής με συγκεκριμένους κανόνες ευσύνοπτης ποιητικής, με ένα ξεχωριστό δοκίμιο.
Στη συνέχεια, αποδίδονται στο ελληνικό γλωσσικό χώμα εκατό (100) ελληνικές δεκαπεντασύλλαβες ποιητικές αποκρυσταλλώσεις, δεπέλλιχοι, όπως εδώ για πρώτη φορά ονομάζονται.
Χοϊκά
Χάικου και Δεπέλλιχοι
συν δύο δοκίμια
Χάικου με γλώσσα ελληνική
… Το χάικου έρχεται γλωσσικά ως η ποιητική εκπλήρωση του «ζεν». Το φως του παίρνει τη θέση του «σατόρι», δηλαδή της ξαφνικής έκστασης, η οποία καθώς αξιώνεται να διεισδύσει φυσικά στο βάθος της πραγματικότητας, εμφανίζεται απρόσμενα ως επιφοίτηση, στιγμιαία έκλαμψη, εσωτερική αφύπνιση, θρέφοντας με φως το «έσω είναι». Όπως κάθε σταγόνα γάλακτος από το στήθος της μητέρας. Δεν τη θυμάσαι, γιατί τότε απλά «υπήρχες», ρούφαγες υγρή ζωή, βίωνες χωρίς καταγραφή στη συνειδητή μνήμη. Όμως: «ήσουν».
Γι αυτό τα χάικου, δρουν όπως ο διαλογισμός: μπορείς –αν είσαι καθαρός και ανοιχτός, σαν μωρό δηλαδή– να μπεις στο «ζεν». Στη φώτιση, στο τώρα, μέσα από την κατάσταση του «μη νου»…
χοϊκά χάικου
έξι χάικου από το βιβλίο:
ω λέξης σώμα πόσες παρανοήσεις σε αρρωσταίνουν;
♦
άνθη μυγδαλιάς ήλιο υπόσχονται στο καλοκαίρι
♦
πευκοβελόνες εργόχειρα αέρος φωτοκεντάνε
♦ λείες οι μάσκες λείες οι επαφές τους εκείνος λεία
♦
του ποιητή τα δεκαεξασέλιδα εξαπτέρυγα
♦
έρως ανθίζει σε θερινού ταράτσα τρώγοντας ποπ κορν
Δεπέλλιχος.
Διαμορφισμός της αθανασίας.
... Δεκαπεντασύλλαβοι υπάρχουν κάθε ημέρα στη ζωή μας κι ας μην το συνειδητοποιούμε. Γνωμικά, παροιμίες, αποφθέγματα, ρήσεις του λαού πάντοτε στο προσκήνιο, ισχυροποιούν επιχειρήματα όχι μόνο στον γραπτό αλλά και στον προφορικό λόγο. Ένα φαινόμενο καθαρά ελληνικό, ευρισκόμενο σε μη Ευκλείδεια παραλληλία με το ιαπωνικό, καταδεικνύει την αβίαστη συμπόρευση ελληνικού δεκαπεντασύλλαβου και χάικου. Δύο συλλαβές λιγότερες, παραπλήσιοι περιορισμοί: ένας στίχος συνεχής ή σε δύο τμήματα, με δεκαπέντε συλλαβές. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ελληνικό χάικου» διότι (α) προϋπήρχε των χάικου (β) ο όρος αυτός αναφέρεται σε χάικου γραμμένο στην ελληνική γλώσσα.
Σε αυτή την ελληνική δεκαπεντασύλλαβη ποιητική αποκρυστάλλωση, με την οποία συγγενεύει το (μεταγενέστερο αυτής χάικου), αξίζει μία ιδιαίτερη ονομασία. Χρησιμοποιώντας συλλαβές και γράμματα από τον κατ’ εμέ λεκτικό της προσδιορισμό ως: «αυτοτελής δεκαπεντασύλλαβος ελληνικός στίχος», την ονομάζω και θα αποκαλώ στη συνέχεια ως «δεπέλλιχο».
ωρίμου σκέψεως πατήρ μήτηρ λάμας ακόνι ♦ στης σάρκας την απόλαυση ποντάρει το κουκούτσι ♦ το μάταιον του έρωτος στου γάμου το κρεβάτι ♦ ο Έρως γόμα του εγώ στο μολύβι του εμείς ♦ αφού κάποτε θάνατος γιατί να μη χαρούμε; ♦ φερέτρου πολυτέλεια το χώμα δε γνωρίζει
Ο Γιώργος Ρούσκας γεννήθηκε το 1962 στην Αττική. Απόφοιτος της Βαρβακείου Προτύπου Σχολής και στη συνέχεια της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Ε. Μ. Πολυτεχνείου.
Έχει εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές, δύο βιβλία κριτικής λογοτεχνίας, ένα θεατρικό, έχει επιμεληθεί ένα ποιητικό απάνθισμα, και έχει συμμετάσχει σε συλλογικά λογοτεχνικά έργα.
Έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και μία ατομική έκθεση κεραμικής.
Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά. Έχει δημοσιεύσει διηγήματα, δοκίμια, άρθρα και κριτικές αναγνώσεις λογοτεχνίας σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Α. ΠΟΙΗΣΗ
*Αχλύς 2, εκδόσεις ΑΩ, 2010
*Αλεξίλυποι Σκιαλύτες, εκδόσεις ΑΩ, 2012
*Άυλο Πύαρ, εκδόσεις Χίλων, 2013
*Ερώ, εκδόσεις Σοκόλη, 2017
*Χαϊκού Νήματα, εκδόσεις Σοκόλη, 2017
*ως άλλος Τάλως, εκδόσεις Κοράλλι, 2019
*Χοϊκά, Χάικου και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια, εκδόσεις Κοράλλι, 2021
Β. ΔΟΚΙΜΙΟ
Νυκτουργία εμβαπτίσεως εις τα ποτάμια του Γιώργου Γεωργούση, εκδόσεις Σοκόλη, 2017
Γ. ΘΕΑΤΡΟ
Πεντάγραμμο Φεγγάρι, εκδόσεις Σοκόλη, 2018
Δ. ΚΡΙΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Η Αλίκη στη χώρα του Διγενή, Κριτική προσέγγιση στο βιβλίο ποίησης επιτάφιος δρόμος του Κώστα Θ. Ριζάκη, εκδόσεις Κουκκίδα, 2018
Ε. ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ
*Ποιητική ανθολογία της διεθνούς συνάντησης Ars Poetica 1, οργάνωση Αντ. Σκιαθάς, Στ. Καραγιάννης, επιμέλεια Στ. Γκιργκένης, εκδόσεις Ρώμη, 2018
*Με το π της ποίησης : Δεκατρείς λογοτέχνες για την τρίτη ηλικία, εκδόσεις ΑΩ Εκδόσεις, 2018
*Θησαυροί της άμμου: Ποίηση της ελληνικής κρίσης Treasures of the Sand: Poetry of the Greek Crisis (αγγλικά, ελληνικά) μετάφραση Robert Crist, Δέσποινα Crist, εκδόσεις ΑΩ Εκδόσεις 2019
Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος συνεχίζει να μας θυμίζει την ιστορία των Domenica παρουσιάζοντας διασκευές μερικών απ’ των πιο γνωστών τραγουδιών από την τριακονταετή πορεία της μπάντας στην δισκογραφία.
Σειρά έχει η ακουστική version του τραγουδιού «Τ’ ουρανού το δάκρυ» που συμπεριλαμβάνεται στο άλμπουμ «Ιστορίες για μικρούς και μεγάλους» που κυκλοφόρησε το 2004.
Είμαι χειρότερος απ’ τους αλήτες, τις αρτίστες, αυτοί μπορούν και ζουν δεν περιμένουνε μα εγώ ό,τι παίρνω γίνεται προπέτασμα καπνού για όσα ζητώ –και προπαντός μια εξιλέωση στην τέλεια σχέση να σωθώ ή να μαρτυρήσω – Μα ο άλλος είναι ανέφικτος γιατί δεν είναι μόνο σώμα ή κατανόηση μα κάποια ανεπανάληπτη φωνή. Κι αν προχωρήσω θα ιδώ πως μένει θεατής –δεν είναι ετοιμασμένος για μαρτύριο ή για μοίρασμα φυλάγεται και σε καλεί μονάχα αν υπογράψεις πως όλα θα τα σεβαστείς και το κυριότερο τη σίγουρη μικρή του ελευθερία
Ελευθερία του μυαλού -Rene Magritte 1948
Κώστας Βάρναλης - Η Λευτεριά του Σολωμού
Πώς του σπαθιού σου στόμωσεν η κόψη και πώς μετράς τη γης με ανύπαρχτη όψη; Κλεισμένη στων Ελλήνων τα ιερά τα κόκαλά μας, σκούζε, Λευτεριά.
Αιώνες σε κρατάνε φυλακή οι αφεντάδες σου ξένοι και δικοί. Και σ’ αμολάνε λίγο, αν είναι χρεία να πνίξεις αλλωνών ελευθερία!
Ο Περσέας ελευθερώνει την Ανδρομέδα -Peter Paul Rubens – 1622
Κώστας Βάρναλης - Πρόλογος
Ξαφνικά μοῦ φασκιώνουνε τα μάτια για να βλέπω το φῶς το ἀληθινό! Με καρυδώνουν, για να μη φωνάζω: «Ὄρσε, Ἑλλάδα Γραικύλων ἀντιχρίστων!» Ἄχερα εὲ μπουκώνουν κάθε μέρα. Και ποιοί; Τοῦ σκλαβοπάζαρου ἡ σαβούρα. Και πῶς; Ἔχουν ἀφέντη τα σκυλιά και δαγκάνουν τα πόδια σου, Ἱστορία.
Πῶς θα σωθοῦμε ἀπ᾿ την «ἐλευθερία» τῆς σκλαβιᾶς μας κι ἀπό τον «ὑπέρ πατρίδος» τῶν προδοτῶν; Και πότε ἀπ᾿ τούς θεούς τῶν ἀθέων και τῶν ἀνθρωποφάγων;
Ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος δίνει την ελευθερία στους Εβραίους – Noεl Coypel – 1675
Κώστας Βάρναλης - Για λευτεριά και δίκιο
«Μόχθους, βάσανα και πόνους μάστιγας, σφαγάς και φόνους» Ρήγας Φεραίος
«Και πάλι στον αγώνα σκοτωμένοι, αλλ’ όχι νικημένοι. Η φλόγα μένει κατάκορφα σε στήθια και σε νου, στα πέρατα της γης και τ’ ουρανού.
Άχαρα νιάτα, αγέλαστα· και γέρα σ’ ατέλειωτη σκλαβιά χωρίς αγέρα! Στον τοίχο αλυσωμένοι το σκεβρό τρέχουν οι σκλάβοι πριν απ’ τον καιρό.
Μαχαίρι στο λαό, φωτιά, κρεμάλα ή περασμένοι αραδαριά με μπάλα! Τα θύματα βουνό και στην κορφή, ξένοι, ντόπιοι φονιάδες αδερφοί!
Και πάλι σκοτωμένοι στον αγώνα— για λευτεριά και δίκιο στον αιώνα! Απ’ τη λάσπη του αιμάτου νά! Παλεύει ο Γήλιος στα μεσούρανα ν’ ανέβει.» (Κ. Βάρναλης, Ποιητικά, Κέδρος)
Το δαχτυλίδι της ελευθερίας – Eastman Johnson – 1860
Κ. Βάρναλης - Λεφτεριά
Ήρθα σ’ εσένα που δεσμά δεν ξέρεις, Νύχτα ονειρομάνα, ψηλά στην ξάγναντη κορφή, ρίγος κοινό να κρούει τα πεύκα, την καρδιά μου και τον μέγα χορό των άστρων σου, αδερφή.
Στα νύχια απάνω τρέμουλο τάνυσα το λιανό κορμί μου, την αγκαλιά ’νοιξα σταυρό κι έκραξα μ’ όση δύναμη μου αφήσαν άφθαρτην οι πόνοι κι οι πεθυμιές με τον καιρό.
Κι έτσι σε κοίταξα πολύ, που γέμισαν νερά και σπίθες τα μάτια, όλο στα νύχια τανυστός. Κι ένιωσα οι ρίζες μου της ζωής να ξεκολλάν και να βυθάνε μες στο καθάριο Πνέμα του Παντός. Ως έκραξα, έτσι κι έγινε. Διπλά φτερούγια με σηκώσαν, η ίδια μου ανάσα με ύψωνε ώς εκεί· σπαράζοντας μέρες πολλές και νύχτες το ’χα μελετήσει: ήμουνα λεύτερη ψυχή!
Μα, ως έκαμα να κατεβώ στον Κόσμο, τη χαρά να σείσω δαυλόν, που η φλόγα δεν τον καταλεί, τα πόδια αιστάνθηκα στο χώμα καρφωμένα· και στα χέρια αλυσίδες τριπλές· βάρος πολύ.
Κι έκλαψα. Πόσο; Στα βαθιά λάλησε ο κόκορας αλώνια κι άκουσα ν’ ανεβαίνει μιαν ηχή: «Τη λευτεριά δεν τη ζητάν με παρακάλια, τηνε παίρνουν, με τα δικά τους χέρια, μοναχοί.
Αν δεν υπάρχει όξω από σένα, ούτε και μέσα στην ψυχή σου έργο δικό της θα την βρεις. Από τους λίγους, που την έχουν, πάρ’ τη να τηνε δώσεις σ’ όλους μ’ όλους μαζί να τη χαρείς.
Όπου κι αν πας, θα κουβαλείς τα σίδερα, που σου τα βάλαν οι όμοιοι σου κι όχ’ οι ουρανοί. Όσο μαζεύεις την ψυχή σου, την παρθενιά της για να σώσεις, τόσο την κάνεις πιο στενή.
Την ύπαρξή σου την οκνή για να πλαταίνεις, να βαθαίνεις, σμίξε με τον αμέτρητο Αριθμό! Μέσα στου πόνου, που βογκά, την άσωτη Άβυσσο κατέβα. Κει θά βρεις της Αλήθειας το Ρυθμό.
Της Ιστορίας το Νόμο ακλούθα πρώτος φωτεινά, δεν έχεις Μοίρα δικιά σου για οδηγό. Από τη Βία δε σε λυτρώνουν παρακάλια, καλοσύνη και το ξετύλιμα τ’ αργό…»
Αντάρ’ από τη γης υψώθη. Η αυγή στον ουρανόν αντίκρα. Άκουσα να βαρούν σπαθιά, πελέκια και λοστοί. Πηχτό ποτάμι φούσκωνεν αιμάτου. Η Πολιτεία σωριάζονταν βαθιά.
Μέσα σε φλόγες και καπνούς ανάμαλλ’ είδα να ξετρέχει τους άνομους γιγάντια Δίκη. Και με τρεχάματα τρελά, μ’ αλαλητά του θανατά στα Τάρταρα γκρεμίζονταν οι Λύκοι.» (Κ. Βάρναλης, Ποιητικά, Κέδρος)
Ελευθερία – Alexander Deineka – 1944
Κατερίνα Γώγου, [Η ελευθερία μου…]
«Η ελευθερία μου είναι στις σόλες των αλήτικων παπουτσιών μου. Φέρνω τον κόσμο άνω κάτω. Μπορώ να σεργιανίσω ότι ώρα μου γουστάρει. Π.χ. την ώρα που βάζετε τις μασέλες σας Στο ποτηράκι με το νερό πριν κοιμηθείτε την ώρα που απαυτωνόσαστε την ώρα που κάνετε το χρέος σας στα παιδιά σας, στο σωματείο σας την ώρα που σας έχουν χώσει την ιδέα πως τρώτε αυγολέμονο και τρώτε σκατά μπορώ και περπατάω, με τα αλήτικα παπούτσια μου πάνω από τις στέγες σας -όχι ρε παιδάκι μου σαν εκείνη την ηλίθια με τη σκούπα, τη Μαίρη Πόπινς- δεν πιάνετε το κανάλι μου μόνο όσοι έχουμε το ίδιο μήκος κύματος ανθρωπάκια χέστες, κατά βάθος σας λυπάμαι αλλά τώρα δε χάνω το χρόνο μου μαζί σας δεν θέλω παρτίδες με κανέναν σας η ελευθερία σας είναι στις σόλες των τρύπιων παπουτσιών μου θάρθει η ώρα που θα τις γλύφετε και θα ουρλιάζετε κλαίγοντας «θαύμα, θαύμα» αυτά τα παπούτσια ποτέ δεν ξεκουράζονται και ούτε βιάζονται όταν εγώ καθαρίσω από εδώ θα τα φορέσει ο Παύλος, η Μυρτώ, φοράμε το ίδιο νούμερο, δεν λειώνουν, όσες πρόκες και αν ρίχνετε στο δρόμο. Σας βαράνε στο δόξα πατρί σας θα έρθει η ώρα που θα τρέχετε απεγνωσμένα στο στιλβωτήριο «συνοδοιπόροι» και «αποστάτες» να βάψετε τα δικά σας μα η μπογιά δεν θα πιάνει ότι και αν κάνετε, όσα και αν δίνετε τέτοιο άτιμο κόκκινο είναι το δικό μας.»
Ελεύθερη από τη μέριμνα – Thomas Faed – 1878
Cheryl Clarke - Ελεύθερη σάρκα
εάν δεν είχες επιλέξει την επικίνδυνη ενασχόληση με την
ελευθερία ίσως περπατούσες ξυπόλυτη στους
κόκκινους λόφους της Βόρειας Καρολίνας χέρι χέρι με
την Κακούγια* αντί να αλλάζεις μεταμφιέσεις και ταυτότητες
διασχίζοντας τους σταθμούς του μετρό κατασκηνώνοντας σε
ιερά εδάφη ιθαγενών.
Ίσως να ήσουν αυστηρή δασκάλα
πτυχιούχος
ακτιβίστρια
αντί για οδηγός σκλάβων προς την ελευθερία**
εικόνα σε ταχυδρομείο
ή σε προχειροσχεδιασμένες αφίσες που λανσάρουν
ελευθερία.
ίσως είχες συνεχίσει να μαθαίνεις μόνη
κιθάρα
να γράφεις πολιτικά ποιήματα
ή να ’χες γίνει ρήτορας
αντί για πρώην πολιτική κρατούμενη
παράδοξο ειρωνείας φαινόμενο
σάρκα ελευθερίας.
* Kakuya Shakur: Κόρη της μαύρης ακτιβίστριας και μέλους των Μαύρων Πανθήρων Assata Shakur (1947- ), στην οποία απευθύνεται το ποίημα. Τη δεκαετία του ’70 η Assata Shakur κατηγορήθηκε για σειρά εγκλημάτων λόγω της πολιτικής της δράσης, κυνηγήθηκε ανηλεώς από το αμερικανικό κράτος και φυλακίστηκε. Το 1979 απέδρασε και το 1984 βρήκε πολιτικό άσυλο στην Κούβα. Το 2013 έγινε η πρώτη γυναίκα που βρέθηκε στην κορυφή της λίστας καταζητούμενων τρομοκρατών του FBI.
** Αναφορά στους ανθρώπους που βοηθούσαν σκλάβους να δραπετεύσουν οδηγώντας τους στις βόρειες πολιτείες ή στον Καναδά μέσω διαφόρων μυστικών περασμάτων (underground railroad).
μετάφραση: Κυόκο Κισίντα, mmaleficia
Ελευθερία κι αιχμαλωσία – Erte
Πωλ Ελυάρ - Ελευθερία
Πάνω στα τετράδια του σχολείου Στα θρανία μου και τα δένδρα Πάνω στην άμμο και το χιόνι Γράφω τʼ όνομά σου Πάνω σ΄ όλες τις διαβασμένες σελίδες Πάνω σ΄ όλες τις λευκές σελίδες Στην πέτρα το αίμα το χαρτί τη στάχτη Γράφω τʼ όνομά σου Πάνω στις χρυσωμένες εικόνες Στ΄ άρματα των πολεμιστών Στην κορώνα των βασιλιάδων Γράφω τʼ όνομά σου Στη ζούγκλα και την έρημο Στις φωλιές και τα σπαρτά Στην ηχώ των παιδικών μου χρόνων Γράφω τʼ όνομά σου Πάνω στα θαύματα της νύχτας Στο άσπρο ψωμί των ημερών Στις μνηστευμένες εποχές Γράφω τʼ όνομά σου Πάνω σ΄ όλα τα γαλάζια κουρέλια μου Στο μουχλιασμένο έλος του ήλιου Στη ζωντανή λίμνη σελήνη Γράφω τʼ όνομά σου Στους αγρούς στον ορίζοντα Στις φτερούγες των πουλιών και στο μύλο των ίσκιων Γράφω τʼ όνομά σου Σε κάθε φύσημα της αυγής Στη θάλασσα και τα πλοία Πάνω στο τρελό βουνό Γράφω τʼ όνομά σου Στον αφρό απ΄ τα σύννεφα Στους ιδρώτες της καταιγίδας Στην βροχή την πυκνή και ανούσια Γράφω τʼ όνομά σου Πάνω στα σχήματα που σπιθίζουν Στις καμπάνες των χρωμάτων Πάνω στη φυσική αλήθεια Γράφω τʼ όνομά σου Στα μονοπάτια που ξύπνησαν Στους δρόμους που ξεδιπλώθηκαν Στις πλατείες που ξεχείλισαν Γράφω τʼ όνομά σου Στη λάμπα που ανάβει Στη λάμπα που σβήνει Στα ενωμένα μου σπίτια Γράφω τʼ όνομά σου Στο φρούτο το κομμένο στα δύο Του καθρέφτη και της κάμαράς μου Στο κρεβάτι μου άδειο κοχύλι Γράφω τʼ όνομά σου Στο λαίμαργο και τρυφερό σκύλο μου Στα ορθωμένα αυτιά του Στο αδέξιο πόδι του Γράφω τʼ όνομά σου Στο σκαλοπάτι της πόρτας μου Στα γνώριμά μου αντικείμενα στο κύμα της ευλογημένης φωτιάς Γράφω τʼ όνομά σου Σε κάθε σάρκα σύμφωνη Στο μέτωπο των φίλων μου Σε κάθε χέρι που προσφέρεται Γράφω τʼ όνομά σου Στο κρύσταλλο των εκπλήξεων Στα προσεκτικά χείλια Πολύ πιο πάνω απ΄ τη σιωπή Γράφω τʼ όνομά σου Στα χαλασμένα καταφύγιά μου Στους γκρεμισμένους μου φάρους Στους τοίχους της ανίας μου Γράφω τʼ όνομά σου Στην απουσία χωρίς πόθο Στη γυμνή μοναξιά Στα σκαλιά του θανάτου Γράφω τʼ όνομά σου Στην υγεία που ξανάρθε Στον κίνδυνο που εξαφανίστηκε Στην ελπίδα χωρίς ανάμνηση Γράφω τʼ όνομά σου Και με τη δύναμη της λέξης Ξαναρχίζω τη ζωή μου Γεννήθηκα για να σε γνωρίσω Για να πω τ΄ όνομά σου Ελευθερία!
Ελευθερία στο τέλος της Μαύρης Θάλασσας – Ίλια Ρέπιν
Μιγκέλ Ερνάντεθ - Για την ελευθερία
«Για την ελευθερία αιμορραγώ, αγωνίζομαι, επιζώ. Για την ελευθερία, τα μάτια και τα χέρια μου, σαν ένα δέντρο σάρκινο, γενναιόδωρο και δέσμιο, δίνω στους χειρούργους. Για την ελευθερία πιότερες νιώθω καρδιές από άμμους στο στήθος μου: οι φλέβες μου γεννούν αφρούς και μπαίνω στα νοσοκομεία, και μπαίνω στα μπαμπάκια όπως στους κρίνους. Για την ελευθερία με πυροβολισμούς απομακρύνομαι απ’ αυτούς που ρίξαν τ’ άγαλμά της στη λάσπη. Και με χτυπήματα απομακρύνομαι απ’ τα πόδια μου, απ’ τα μπράτσα μου, απ’ το σπίτι μου, από τα πάντα. Γιατί όταν η μέρα χαράξει στα άδεια λεκανοπέδια εκείνη θα τοποθετήσει δυο λίθους μελλοντικής ματιάς και νέα μπράτσα και νέα πόδια θα κάνει να μεγαλώσουν στην υλοτομημένη σάρκα. Με φτερά σφρίγους θα βλαστήσουν δίχως φθινόπωρο υπολείμματα του σώματός μου που χάνω σε κάθε πληγή. Γιατί είμαι σαν το υλοτομημένο δέντρο, που βλασταίνω: γιατί ακόμα έχω τη ζωή.»
ω τι ελευθερία! – Ilya Repin 1903
Πάνος Θασίτης - Μαθήματα
Η λέξη Ελευθερία είναι σχετική, Ελλάς επίσης σχετική – αυτό το παραδέχονται όλοι.- Κόβοντας κάτι από τη μια, προσθέτοντας στην άλλη κάτι, τουλάχιστον φαινόμαστε – κι εν μέρει είμαστε – και φιλελεύθεροι κι εθνικοί συνάμα.
Αν κάποιοι βλάπτονται απ’ τα μέτρα μας, οι άλλοι ωφελούνται κι αν μερικοί μεμψιμοιρούν, στραβοκοιτούν ή έστω κάνουν που αντιδρούνε αυτό το επιτρέπουμε, το ενθαρρύνουμε αυτό – με μέτρο.- Εμείς στενά δεν ερμηνεύουμε τ’ άγια των αγίων!
Άμα το παρακάνουν όμως κι αρχίσουν τις φωνές τα «κλέφτες» «τύραννοι» τα «κάτω» κι άλλα που τα συνηθίζουν και βγουν στους δρόμους συν γυναιξί και τέκνοις και τα λένε στ’ ανοιχτά και πια δεν παίρνουν από λόγια κι απ’ αστεία, ορμούν οι γυμνασμένοι νόμοι σα σκυλιά και τους κατασπαράζουν, γονατιστοί στις πλάκες έλεος ζητούν, ομολογούν οι άθλιοι το λάθος το διαλαλούνε στις πλατείες.
– Όχι, θα παίξουμε εν ου παικτοίς!
Ελευθερία -Peter Max 1980
Νίκος Καζαντζάκης -Λευτεριά
Πηδά η φωτιά κι οι σούβλες έτοιμες κι αυτός ολόρθος στέκει πεθαίνει αρνούμενος το θάνατο και λευτεριά φωνάζει. Ελευτεριά για 'σένα χάνομαι μα θα 'ρθουν πίσω μου άλλοι στρατοί οι γιοι μου και τα εγγόνια μου και θα σ' ελευθερώσουν.
Μην κλαις κυρά κι εγώ θα αναστηθώ και θα σ' αρπάξω πάλε θα σπω τις αλυσίδες της σκλαβιάς θα καταλύω τα κάστρα.
Λίγοι είμαστε κι αλίμονο στης γης αν ξοφληθεί η γενιά μας στρατοί οι γιοι μου και τα εγγόνια μου και θα σ' ελευθερώσουν.
Nanine Vallain - Liberté
Nίκος Καζαντζάκης - Φράσεις
Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.
Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;
Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο.
Θέλει, λέει, να ’ναι λεύτερος. Σκοτώστε τον!
Δεν είναι η λευτεριά πέσε πίτα να σε φάω. Είναι κάστρο, και το παίρνεις με το σπαθί σου. Όποιος δέχεται από ξένα χέρια τη λευτεριά, είναι σκλάβος.
Γλίτωσα από την πατρίδα, γλίτωσα από τους παπάδες, γλίτωσα από τα λεφτά, ξεκοσκινίζω... Λευτερώνουμαι, γίνουμαι άνθρωπος.
Η ανώτατη αρετή δεν είναι νά’ σαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για ελευτερία.
Statue Of Liberty by Fabrizio Cassetta
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑΣ - ΜΗΝΥΜΑ
Πάντα να πολεμάς και ν’ αντιστέκεσαι κι ας μένεις μόνος.
Μονάχος- έρημος – γαλήνιος να πολεμάς για το καλό του Ανθρώπου.
Και στους πολλούς – στους λίγους – ν’ αντιστέκεσαι κρατώντας την ψυχή σου βάτο φλεγόμενη για φως- πάντα για φως – για το καλό του Ανθρώπου.
Στους δυνατούς ενάντια στους σκληρόκαρδους και στους Δειλούς – στους χωματένιους.
Ενάντια και του αφέντη του ανελεύτερου και του τρεμόκαρδου του δούλου ενάντια.
Και να πονάς και να γελάς και να ονειρεύεσαι πάντα για το αγαθό και το καλό του Ανθρώπου.
Να πολεμάς με το γνωστό και το άγνωστο με την κακή και την καλή τη μοίρα.
Και με τους άπονους θεούς και τους απάνθρωπους ανθρώπους πάντα να πολεμάς και ν’ αντιστέκεσαι.
Και όλο για το καλό – το φως του ανθρώπου.
ΤΟ ΜΗΜΥΜΑ (ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ) περιλαμβάνεται στα κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ Γυμνασίου.
Ελευθερία στο ενυδρείο -Sabin Balasa
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι - Ελευθερία έκφρασης
Την πρώτη νύχτα πλησιάζουνε και κλέβουν ένα λουλούδι από τον κήπο μας και δε λέμε τίποτα.
Τη δεύτερη νύχτα δε κρύβονται πλέον περπατούνε στα λουλούδια, σκοτώνουν το σκυλί μας και δε λέμε τίποτα.
Ώσπου μια μέρα -την πιο διάφανη απ’ όλες- μπαίνουν άνετα στο σπίτι μας ληστεύουν το φεγγάρι μας γιατί ξέρουνε το φόβο μας που πνίγει τη φωνή στο λαιμό μας.
Κι επειδή δεν είπαμε τίποτα πλέον δε μπορούμε να πούμε τίποτα
Οι Ωρες και η Ελευθερία στα λιβάδια -Arthur B. Davies
Ευαγόρας Παλληκαρίδης - Λευτεριά
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά
Θ' αφήσω αδέλφια συγγενείς τη μάνα, τον πατέρα μέσ' τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές
Ψάχνοντας για την Λευτεριά θα 'χω παρέα μόνη κατάλευκο το χιόνι βουνά και ρεματιές
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά θα 'ρθεί το καλοκαίρι τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά
Τα σκαλοπάτια θ' ανεβώ θα μπω σ' ένα παλάτι το ξέρω θάν' απάτη δεν θάν' αληθινό
Μέσ' το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω το θρόνο βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ' αυτό
Κόρη πανώρια θα της πω άνοιξε τα φτερά σου και πάρε με κοντά σου μονάχα αυτό ζητώ
Ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά
Με την Ελευθεριά μαζί μπορεί να βρει και μένα Αν ζώ θα μ' εύρει εκεί
Carlo Saraceni -Icarus
Λένα Παππά - Ίκαρος
Με τα κέρινα φτερά υψώθηκε — πέταξε· πάνω απ’ τα σερνάμενα πλάσματα μες στο μεγάλο φως. Ο ήλιος οδηγός — ο ήλιος θάνατος.
Μια τέτοια πρόκληση μια τέτοια ωραία τόλμη μια τόσο αψήφιστην ορμή για λευτεριά μ’ αιώνιο μίσος, πάντοτε παραμονεύει ο πατέρας Δίας σκληρά να τιμωρήσει.
Λένα Παππά. 1997. Τα ποιήματα. Β΄ τόμος. Αθήνα: Αρμός.
Η διανόηση της Γαλλίας μεταξύ Ελευθερίας και Θανάτου – Jean-Baptiste Regnault – 1795
Γιάννης Ποταμιάνος - Η ελευθερία είναι ο άνεμος
Του ανέμου δεσμώτης το σύννεφο Ας ταξιδεύει Το ταξίδι δεν είναι Ελευθερία Η Ελευθερία είναι ο άνεμος Ο έρωτας στα μάτια της Και η θάλασσα Πάθος η φουρτουνιασμένη θάλασσα Αγάπη, η απαλή βροχή Γι’ αυτό κάθε απόγευμα βρέχει στα μάτια της Όμως κουράστηκε η βροχή και οι χείμαρροι φούσκωσαν
Δεσμώτης το σύννεφο, Ο αέρας φυσάει προς το χειμώνα Μονόδρομος το ταξίδι
Και εγώ να γλείφω τις νεροσυρμές Που σμίλεψε ο χρόνος στο κορμί σου Νερό να πίνω στα βοερά ποτάμια σου
Γλυκό το χιόνι στα μαλλιά σου Κάποτε θα ‘ρθει και η νύχτα, Κάποτε Να χαϊδέψει τα μαλλιά σου Να ξεπλέξει τα δάχτυλά μας Ας έρθει
Ένα λευκό σύννεφο είναι η ζωή Ένα σύννεφο Δεσμώτης που ταξιδεύει στον άνεμο και γίνεται νιφάδες Η ελευθερία είναι ο άνεμος Είναι όμορφο το χιόνι, ας έρθει Θα ταξιδέψουμε μαζί για το χειμώνα Καβάλα στον άνεμο Άγριο άτι ο άνεμος, το καταχείμωνο Μη φοβάσαι Ας διαβούμε μαζί τους ολόλευκους λειμώνες Ένα ταξίδι είναι η ζωή Ένα απαλό χάδι στα χιονισμένα μαλλιά μας η αγάπη
Καλπασμός στην ελευθερία – Δούλοι φυγάδες -Eastman Johnson – 1862
Γιάννης Ρίτσος - Ελευθερία
Θα ξαναπείς την ίδια λέξη γυμνή αυτήν που γι’ αυτήν έζησες και πέθανες που γι’ αυτήν αναστήθηκες (πόσες φορές;) την ίδια.
Έτσι όλη νύχτα όλες τις νύχτες κάτω απ’ τις πέτρες συλλαβή-συλλαβή σαν τη βρύση που στάζει στον ύπνο τού διψασμένου στάλα-στάλα ξανά και ξανά κάτω απ’ τις πέτρες όλες τις νύχτες
μετρημένη στα δάχτυλα απλά όπως λες πεινάω όπως λες σ’ αγαπώ έτσι απλά ανασαίνοντας μπροστά στο παράθυρο
