Νέλλας Συναδινού - Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ
Δέκα γυναίκες διατρέχουν δέκα δεκαετίες του εικοστού αιώνα
ISBN: 978-618-5456 14 6
Σελ. 660
ΚΡΙΤΙΚΗ
Στέλλα Φραντζή - Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ
Θα ξεκινήσω από τον τίτλο: ΜΕ ΜΠΟΤΙΝΙΑ, ΜΕ ΓΟΒΑΚΙΑ ΚΑΙ ΣΠΟΡΤΕΞ. Θα έλεγε κανείς πως πρόκειται για ένα ελαφρύ, γυναικείο βιβλίο. Κι όμως, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα αποτελούμενο από 10 αυτοτελείς νουβέλες που, όμως, έχουν ένα κοινό στοιχείο. Τη γυναίκα. Το βιβλίο της Νέλλας Συναδινού είναι μια ωδή στη γυναίκα. Μέσα από τις 10 ιστορίες αυτές ξετυλίγεται η Ιστορία ενός ολόκληρου αιώνα. Του 20ού αιώνα. Με τρόπο απλό και εύληπτο. Η συγγραφέας ξεδιπλώνει με τρόπο ρεαλιστικό την πορεία αυτή των 100 χρόνων, μέσα από διαλόγους που μας κάνουν γνωστά τα γεγονότα, χωρίς να κουράζουν. Παρακολουθούμε τους ήρωες να συνδιαλέγονται, να ανταλλάσσουν απόψεις, να συμφωνούν ή να διαφωνούν. Είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο που γεννήθηκε μετά από ενδελεχή έρευνα, όχι μόνο σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και με όλα όσα χαρακτηρίζουν την κάθε δεκαετία. Και όλα, μέσα στον Πειραιά.
Το Ρολόι, τα σκαλάκια της Τερψιθέας, τους κινηματογράφους ΣΠΛΕΝΤΙΤ και ΟΛΥΜΠΙΟΝ, στο Πασαλιμάνι, τις μπανιέρες στη Φρεαττύδα, τη σπηλιά του Παρασκευά, την Τρούμπα. Την αρχιτεκτονική των κτιρίων σε συνοικίες και δρόμους που σήμερα τις γνωρίζουμε με διαφορετικά ονόματα. Σωκράτους, Ηφαίστου, Αθηνάς… Παλιά νεοκλασικά κτίρια με ψηλές μπαλκονόπορτες και σφυρήλατα κάγκελα στα μικρά τους μπαλκόνια, γύψινες διακοσμήσεις στις γωνίες των τοίχων και στα ταβάνια. Τις διαφημίσεις της εποχής, τη μόδα, τη μουσική, τις κινηματογραφικές ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές. Τη γλώσσα. Παρατηρούμε διαφορά στον τρόπο ομιλίας, στην εκφορά του λόγου, ιδιωματικές λέξεις και χαρακτηριστικές ντοπιολαλιές. Ακόμη και τα παπούτσια τους καθρεφτίζουν τη διαδρομή και το πέρασμα από τη μια εποχή στην άλλη. Μποτίνια, γοβάκια, σπορτέξ. Και όλα αυτά τα βρήκα μέσα σε αυτό εδώ το βιβλίο.
Δέκα γυναίκες, λοιπόν, σεργιανίζουν κατά μήκος 10 δεκαετιών με ΜΠΟΤΙΝΙΑ, ΜΕ ΓΟΒΑΚΙΑ ΚΑΙ ΣΠΟΡΤΕΞ. Κάθε μια, δυνητική προέκταση της άλλης, όπως μας λέει η συγγραφέας. Μοιάζουν, αλλά και διαφέρουν. Κοπιάστε, όμορφες και καλές γυναίκες απ’ τους χρόνους… Είναι ιστορίες μέσα στην Ιστορία. Γυναίκες δυνατές που κάθε μια σηκώνει το δικό της μπαϊράκι, δίνει τον αγώνα της, αφήνοντας το δικό της στίγμα και βάζοντας κι αυτή ένα λιθαράκι για την πρόοδο, την ελευθερία και τη χειραφέτησή της, το δικαίωμα ψήφου, το δικαίωμα στη μόρφωση και την ισοτιμία με τον άντρα. Για την αυτοδιάθεση του εαυτού της, την οικονομική και κοινωνική της ανεξαρτησία. Όλες τους κάποια στιγμή, με κάποιον τρόπο, έσπασαν αλυσίδες. Γυναίκες πραγματικές, καθημερινές. Με σάρκα και οστά. Με δική τους υπόσταση και προσωπικότητα. Γυναίκες της διπλανής πόρτας, που δεν έγραψε γι’ αυτές η Ιστορία, αλλά έγραψαν Ιστορία αυτές. Γιατί την Ιστορία τη γράφουν οι άνθρωποι. Πίσω από τα ιστορικά γεγονότα που έχουν σημαδέψει την κάθε εποχή, υπάρχουν χιλιάδες ανθρώπινες καθημερινές ιστορίες. Πρωταγωνιστές- πρωταγωνίστριες στην προκειμένη περίπτωση- της ζωής τους, τοποθετημένες μέσα στο κάδρο του ιστορικού πλαισίου. Δέκα Καρυάτιδες του γυναικείου οικοδομήματος, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια της συγγραφέως, που όλες τους στέκονται πάντα ένα βήμα μπροστά απ’ τον μέσο όρο. Τις βλέπουμε να μεταμορφώνονται από τη μια δεκαετία στην άλλη, μέσα από τα σκίτσα που υπάρχουν στην αρχή και στο τέλος της κάθε νουβέλας. Η Ανθή, η ηρωίδα της πρώτης νουβέλας, και η Ράνια, της τελευταίας, στηρίζουν την αρχή και το τέλος του 20ού αιώνα. Οι υπόλοιπες είναι κομμάτια που συναπαρτίζουν το όλον, μας λέει η συγγραφέας.
Η Νέλλα Συναδινού περιγράφει γεγονότα και καταστάσεις- σταθμούς της Ιστορίας. Βαλκανικούς Πολέμους, Μικρασιατική καταστροφή, Κατοχή, Εμφύλιος, Χούντα, τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τη Μεταπολίτευση, με καθαρή κρίση και αντικειμενική ματιά. Δεν δικαιολογεί κανέναν και από την άλλη, τους δικαιολογεί όλους. Αποδίδει στον καθένα τα λάθη, τις παραλείψεις, αλλά και τα δίκια του.
Και ο άντρας; Τι ρόλο έχει ο άντρας στη ζωή των γυναικών αυτών; Μα, τον ρόλο του καταλύτη, που με τις πράξεις και τις συμπεριφορές του, ενεργοποιεί τη σύντροφό του να σκεφτεί, να προβληματιστεί και, τέλος, να πράξει ανάλογα.
Σε κάθε μια νουβέλα υπάρχει ένα leit motiv, ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που τις χαρακτηρίζει. Ας πάρουμε, λοιπόν, μια ιδέα για τις 10 αυτές γυναίκες.
***
Στην αστική κοινωνία του Πειραιά, την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, συναντάμε έναν νεογέννητο φεμινισμό, με την Ανθή, την πρώτη μας ηρωίδα. Είμαι γυναίκα, λέει η Ανθή, μητέρα και σύζυγος επιστήμονα, στο χάραμα του 20ου αιώνα. Είμαι γυναίκα, και ως γυναίκα είμαι μερικώς ικανή δικαιοπραξίας, όπως οι ανήλικοι και ολιγοφρενείς. Όμως, παρ’ όλα αυτά, η Ανθή έχει το θάρρος της γνώμης και του λόγου της. Είναι μέλος και στενή συνεργάτις της Καλλιρρόης Παρρέν. Η Εφημερίς των Κυριών φιλοξενεί και δικά της θέματα. Τολμά ακόμη και να σηκώσει λίγους πόντους τον ποδόγυρό της, για να μη σούρνεται καταγής και σαρώνει σκόνη, όπως λέει στη μητέρα της που την επιπλήττει. Κι ο σύζυγος; Τι λέει ο Κλεάνθης για όλα αυτά; Ο Κλεάνθης είναι φιλοπρόοδος, έχει νέες ιδέες… Κι όμως… Όταν πρόκειται για τη γυναίκα του… Κάλλιο να σιωπάς…
***
Στο παρασκήνιο των Βαλκανικών Πολέμων, η Μορφούλα ξενοδουλεύει για να φροντίσει το παιδί της, το Λαμπάκι της, όπως το λέει. Άλλο δεν έχω απ’ το Λαμπάκι μου. Είναι δικό μου, να το προστατέψω. Μη με δει ακάμωτη και σκιαχτεί… Όλη την εβδομάδα εμπιστεύεται το παιδί στη θειά της κι εκείνη παίρνει τον τροχιόδρομο, για να φροντίσει τα παιδιά άλλων, σ’ ένα αρχοντικό στην Καστέλα. Για να μπορεί ν’ αγοράσει στο Λαμπάκι της ένα πραγματικό δώρο, τυλιγμένο με χαρτί και δεμένο με φιόγκο, από μαγαζί αγορασμένο κι όχι απ’ αυτά που έχουν βαρεθεί τα παιδιά της αφεντικίνας της. Μα, η πραγματική της ζωή είναι στην καμαρούλα της, στα Μανιάτικα του Πειραιά. Και φυλάει καλά κρυμμένο μέσα της, εφτασφράγιστο, το μυστικό της.
***
Τι ποίω; Ώι, Παναΐα μ’, ώι, μάνα μ’, αναφωνεί με τραγική, γεμάτη απόγνωση φωνή, η Τσοφούλα, ή αλλιώς η Σοφιά, η Ρωμιά, το κυπαρίσσι, η αηδόνα του Πόντου. Τραγούδαγε σ’ ένα Καφέ- αμάν, στα σοκάκια του Γαλατά. Μετά τη σφαγή των Ποντίων και τη Μικρασιατική καταστροφή, η Τσοφούλα βρίσκεται, έρμαιο, πρώτα στα χέρια του Αχμέτ, στην Κωνσταντινούπολη, και ύστερα στον Πειραιά, όπου φτάνει μέσα σ’ ένα μπουλούκι προσφύγων, με χαμένη τη μνήμη της, θέλοντας να σβήσει τη φρίκη που αντίκρισε. Μόνο τη μάνα της αναζητάει. Ξέρω πως έχω μάνα, λέει. Άλλο δεν ξέρω. Έρχεται στον ύπνο μου και με παρηγορεί. Χάρη σ’ αυτήν αναπνέω… Καταλήγει στα καταγώγια και στους οίκους ανοχής, στα Βούρλα, στη Δραπετσώνα. Κι εκεί την αναλαμβάνει ο Μπάμπουρας, ο ιδιοκτήτης του τεκέ, πίσω απ’ τον Άγιο Διονύση, που την άκουσε να τραγουδάει και μαγεύτηκε. Τώρα αναλαμβάνω εγώ, της λέει. Κανείς δε θα σε πειράξει. Εσύ, μόνο κλείνε τα μάτια σε όσα βλέπεις και τραγούδα…
***
Η Νίνα είναι Πολίτισσα, από τους Λεβαντίνους. Καλλιτέχνις. Ανακαλύπτοντας το σκηνικό που έχει παιχτεί πίσω απ’ την πλάτη της, έρχεται στον Πειραιά να βρει τον… αφορεσμένο. Στον Πειραιά της δικτατορίας του Μεταξά. Σε μιαν ανάπαυλα ειρήνης, όπως χαρακτηρίζει η συγγραφέας τη δεκαετία του 1930. Ας όψεται ο αφορεσμένος, λέει η Νίνα. Και ύστερα, καθώς γνωρίζει την όμορφη πολιτειούλα… Τι modernite! Άλλο ο Πειραιάς κι άλλο ο αφορεσμένος Πειραιώτης… Απογοητευμένη και πικραμένη στην αρχή, γίνεται αργότερα μαινάδα, σαν ανακαλύπτει την απάτη. Θα τον βρει και θα τον εκδικηθεί τον Αλεκάκη. Εκείνος, την περιμένει στην υποδοχή του ξενοδοχείου, με ανοιχτές αγκάλες. Σαν να μην τρέχει τίποτα. Για 20 χρόνια κακοχρονισμένος, ντούρος στέκεται… τον κοιτάζει περιφρονητικά η Νίνα. Τι σουρπρίζ, Αλεκάκη! Μόνο συγχώρεση μη μου γυρέψεις, του πετά, και μασουλά μύγδαλα. Εγώ, τον έδωκα ένα χεράκι τον Μεγαλοδύναμο, για το δίκιο. Παραπέρα, ο Θεός βοηθός…
***
Έλληνες… Κρατείστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του Μετώπου…
Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος. Η Πότω επιστρέφει στη γενέτειρά της, τη Στεμνίτσα. Το πανέμορφο χωριό στον νομό Αρκαδίας, το περίκλειστο από βουνοκορφές, που κάποτε φιλοξένησε τον Γέρο του Μοριά. Με τους φιλόξενους κατοίκους, επεξεργαστές μετάλλων. Χρυσικοί, ασημιτζήδες, μπρουντζάδες, χαλκωματήδες. Οι απάτητες κορφές με τα πυκνά ελατοδάση, έγιναν καταφύγιο για τους αντάρτες της Αντίστασης. Χαρακτηριστική μορφή αταξινόμητης γυναίκας η Πότω, που παρά τη χηρεία της, κυκλοφορεί με τα κομψά της ταγιέρ σε χρώμα μπλε, κυπαρισσί και βαθύ βυσσινί, με τα λεπτά παπούτσια της και το γούνινο παλτό. Κάνει παρέα με τους νέους του χωριού και δεν δίνει δεκάρα για το σούσουρο που εγείρει στο πέρασμά της.
Η δεκαετία του 1940, λοιπόν. Χρόνια σκοτεινά που γέννησαν τόσους ανώνυμους, απλούς καθημερινούς ήρωες. Ανθρώπους που η Ιστορία δεν θα έγραφε γι’ αυτούς, όμως, με τις μικρές πράξεις ανδρείας, καλοσύνης και καθημερινού μεγαλείου, όπως λέει η συγγραφέας, έγραψαν εκείνοι, Ιστορία. Σαν τον παπά του χωριού που δεν διστάζει να παραβιάσει τους ιερούς κανόνες περί ψευδορκίας, για να μην παραβιάσει την ανθρωπιά του. Γιατί ανώτερο απ’ την ανθρώπινη ζωή, δεν είχε ο πάπα- Παναγιώτης.
Με πολλή προσοχή, η συγγραφέας αγγίζει και το θέμα του Εμφυλίου. Ένα θέμα που πόνεσε και πονάει ακόμη όλους τους Έλληνες. Και που τους σημάδεψε ακόμη περισσότερο και από τον ίδιο τον πόλεμο και την Κατοχή. Η Νέλλα Συναδινού αποδίδει στον καθένα, και από τις δυο πλευρές, ευθύνες και δικαιολογητικά εξ ίσου μοιρασμένα.
***
Η ζωή ξαναρχίζει για μας με τραγούδια και γέλια… λέει το τραγούδι που γράφτηκε για να καλωσορίσει την ειρήνη. Μα ο ήλιος της χαράς δεν έλαμψε για όλους. Η Ελπίδα θέλει να συνεχίσει τη ζωή της στο πλάι του Μίλτου. Θέλει να ζήσει, να κάνει μαζί του οικογένεια, παιδιά. Όμως, τι κι αν… οι καρδιές κουβεντιάζουν γλυκά για μια αγάπη αιώνια… Η σχέση τους, η αγάπη τους δεν είναι πια μόνο δική τους. Δεν είναι οι δυο τους, αφού αναγκάζονται να συναντιούνται με τόσες κακόβουλες, χυδαίες ματιές πάνω τους, στον τόπο της εξορίας του, στη Μακρόνησο. Έκανε υπομονή, όσο εκείνος ήταν αντάρτης στα βουνά κι εκείνη καρδιοχτυπούσε, ζούσε για τη στιγμή που θα μάθαινε νέα του. Πως ζει, πως είναι καλά. Πως γλύτωσε κι αυτή τη φορά.
Προσπάθησε να τον μεταπείσει. Η πίστη σου είναι δική σου, του λέει, κανείς δεν έχει τη δύναμη να σου την πάρει. Η δήλωση είναι μια επίφαση, λόγια φτερωτά. Στην κοινωνία, όχι στην εξορία θα δώσεις νόημα σε όσα πιστεύεις… Άδικος κόπος. Θα μείνει εκεί μέχρι να δικαιωθεί ο αγώνας τους. Και τώρα… Φύγε μακριά μου για πάντα, της λέει. Η Ελπίδα νιώθει προδομένη. Και όχι μόνο από εκείνον.
***
Τι ήθελε η Μαριάννα; Ένα σπίτι δικό τους. Ας ήταν μικρό. Φτάνει να’ φευγαν από την κοινόχρηστη αυλή και τον χωμάτινο δρόμο. Α, και να’ χε και μια σάλα. Προς το παρόν έχει το ραδιόφωνο που την βοηθάει να δραπετεύει, να ζει νοερά μιαν άλλη ζωή. Μη χειρότερα… Αυτές οι δυο λέξεις είναι το μότο της για όσα συμβαίνουν στην ίδια, αλλά και γύρω της. Ο Χρήστος είναι ο ήρωας της. Αυτός που δεν δίστασε να ορμήσει στο σπίτι της και να χαλάσει τον ανεπιθύμητο αρραβώνα της. Μα, τώρα είναι απών. Κλεισμένος στον εαυτό του και όλο δουλεύει. Είμαι πτώμα απ’ την κούραση… Τι ήθελε η Μαριάννα; Ένα σπίτι δικό τους. Και να είναι για λίγο… όμορφη κυρά. Κυρά και όμορφη. Να γίνει για λίγο η Βασίλισσα του Καρναβαλιού… Μη χειρότερα… Πάλι βλέπω όνειρα χρωματιστά… Και τότε, όλα αλλάζουν. Η φωνή του παύει να είναι επίπεδη. Παίρνει σχήμα. Και στα χείλη του ζωγραφίζεται ένα φαρδύ φωτεινό χαμόγελο. Και τότε, η Μαριάννα βλέπει μπροστά της, ολοζώντανο, ένα σπίτι μόνο για την οικογένειά της. Χωρίς συγκάτοικους. Και έχει και σάλα… Μη χειρότερα…
***
Μου στερούν τον αέρα που αναπνέω… Παιδί της γενιάς του Πολυτεχνείου η Μέλα, συμμετέχει στα γεγονότα της Νομικής. Στον αγώνα των φοιτητών, των αυριανών επιστημόνων που αγανακτούν. Γιατί πήρανε φαντάρους τα παιδιά… Το νομοθετικό διάταγμα του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης που ανακαλεί τις αναβολές στράτευσης όσων φοιτητών είχαν περιπέσει σε ‘’πειθαρχικά σφάλματα’’, τουτέστιν αριστεροί, ξεχείλισε το ποτήρι. Οι φοιτητές συσπειρώνονται, κλείνονται στο κτίριο, φωνάζουν συνθήματα από την ταράτσα. Και μέσα σε όλα αυτά, η Μέλα έχει να αντιμετωπίσει και τον Μιχάλη. Τη ζήλεια και τις εμμονές του. Η Χούντα και ο Μιχάλης μου στερούν τον αέρα που αναπνέω… Χωρίς να το καταλάβει, βρίσκεται στοιβαγμένη στην κλούβα κι από ‘κει στο κρατητήριο. Μου στερούσαν, μου στερούν και θα μου στερούν τον αέρα που αναπνέω. Ως να τους στερήσω εγώ την εξουσία να μου στερούν…
***
Έτσουζε το χέρι της μαζί με την ψυχή της. Φαρμακερές τσούχτρες της κέντριζαν κορμί και ψυχή… Ηλιαζόμενοι και μετα- πολιτευόμενοι, οι νέοι της, μετά Πολυτεχνείου εποχής. Οι αγώνες έχουν τελειώσει. Τα παιδιά που πριν λίγα χρόνια κρέμονταν απ’ τα κάγκελα απαιτώντας ελευθερία, όλα μαζί ενωμένα, είναι πια επιστήμονες. Γιατροί, όπως η Χριστίνα, δικηγόροι, μηχανικοί… Και οποία έκπληξις! Να τος πάλι ο διχασμός. Η ΔΑΠ, η ΠΑΣΠ, η Πανσπουδαστική. Οι πρασινοφρουροί και οι Κνίτες. ΚΚΕ Εσωτερικού και εξωτερικού. Και όλοι να καταφέρονται και να αντιγνωμούν εναντίον όλων. Η Χριστίνα νιώθει έξω απ’ τα νερά της σ’ αυτό το κάμπινγκ των γυμνιστών. Αναφυλακτικά αντιδρά το φυσικό σώμα και το συναίσθημα. Φαρμακερές τσούχτρες της κεντρίζουν το σώμα και την ψυχή… Τα χρόνια έχουν αλλάξει. Οι κάθε είδους επαναστάσεις δεν έγιναν για το τίποτα. Και η Χριστίνα δεν είναι διατεθειμένη να συμβιβαστεί. Δεν θα δεχτεί ποτέ τη θεωρία του Έγκελς πως η γυναίκα είναι η ηττημένη της Ιστορίας που οφείλει υποταγή στο ανδρικό φύλο. Μπορεί η τσούχτρα να της κέντησε το χέρι, αλλά αυτό που βλέπει να συμβαίνει της κεντρίζει την ψυχή. Φαρμάκι της κέντριζε το κορμί και την ψυχή…
***
Και φτάνουμε στην τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα. Τη δεκαετία του 1990. Η Ράνια είναι μια γυναίκα δυνατή, έξυπνη, επιτυχημένη και όμορφη… Έτσι τη θέλει η κοινωνία. Με όλο το πακέτο. Μητέρα, σύζυγο, νοικοκυρά και… γυναίκα. Η Ράνια δεν διστάζει να σπάσει τον κλοιό που σφίγγει γύρω της η μητέρα της, που πίστευε πως σαν μοναχοκόρη της όφειλε να πιστοποιεί την υπεροχή της. Γιατί εσύ είσαι κι άλλη δεν είναι… Όχι, δεν συμβιβάζεται η Ράνια με την αυταπόδεικτη μοναδικότητά της. Σπάει τις αλυσίδες. Αυτονομείται, σπουδάζει μακριά απ’ την πόλη της. Δουλεύει φιλότιμα. Η ισότητα των δύο φύλων είναι γεγονός. Κι όμως… Οι ωραίες γυναίκες δεν κάνει να δουλεύουν σκληρά. Φτάνουν και περισσεύουν να μας ομορφαίνουν τη ζωή… Και τώρα, με δυο διαζύγια στην πλάτη της, η Ράνια δεν θ’ αφήσει κανέναν να την χειριστεί, να την υποσκελίσει. Δε δίνω δεκάρα αν είμαι δυνατή, επιτυχημένη, έξυπνη και όμορφη. Το τετράπτυχό μου καταλύεται… Ουφ!
***
31 Δεκεμβρίου 1999. Ευτυχισμένος ο 21ος αιώνας, των γυναικών που είναι δυνατές, έξυπνες, επιτυχημένες και όμορφες.
Η τελευταία, η Ράνια, καμπυλώνει τόξο με την πρώτη, την Ανθή. Και οι άλλες φωλιάζουν κάτω απ’ την αψίδα. Είμαστε παραλλαγές μίας και μόνης γυναίκας, για να χρησιμοποιήσω πάλι, τα λόγια της συγγραφέως. Τι άλλαξε μέσα στα 100 αυτά χρόνια που μεσολάβησαν; Εν χορώ, οι 10 γυναίκες αποφαίνονται:
Έχει κυλήσει πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η κοινωνία παρέχει δικαιώματα αυτοδιάθεσης στη γυναίκα σήμερα, που καλπάζουν αυξητικά, καθώς απέρχεται ο αιώνας. Όμως, η θηλυκή ψυχοσύνθεση βαστά το άρωμά της. Μια αληθινή γυναίκα παραμένει ευαίσθητη και δεκτική στο τρυφερό άγγιγμα ενός άντρα. Δεν παύει να το αναζητεί. Οι χροιές των φύλων είναι ακόμη διακριτές…
20 χρόνια αργότερα, σήμερα, η θέση της γυναίκας ακόμη αμφισβητείται. Θεωρείται από κάποιους, όχι από την πλειοψηφία θέλω να πιστεύω, σαν ένα πλάσμα κατώτερο, που μπορεί κάποιος να το ξεγελάσει, ακόμη και να το κακοποιήσει ή και να το σκοτώσει, αν δεν υπακούει σε κάποια στερεότυπα. Τα τελευταία 200 χρόνια η γυναίκα πάλεψε για να κερδίσει το δικαίωμα ψήφου, για να μπει στο Πανεπιστήμιο, κατέκτησε θέσεις, ως τότε καθαρά αντρικές. Έγινε στέλεχος πολυεθνικών, πρωθυπουργός, Πρόεδρος Δημοκρατίας. Η Καλλιρρόη Παρρέν, η Μαρία Κιουρί, η Ίντιρα Γκάντι, η Κοκό Σανέλ, η Ιζαμπέλ Αλλιέντε. Δεν μπορούσα να φανταστώ πως έγραφα Ιστορία, λέει η Ρόζα Παρκς, η έγχρωμη μοδίστρα που αρνήθηκε να δώσει τη θέση της σ’ έναν λευκό, αντιστεκόμενη στον φυλετικό διαχωρισμό. Απλά, είχα βαρεθεί να υποχωρώ. Κουράστηκα να με αντιμετωπίζουν σαν 2ης τάξεως πολίτη.
Και οι ηρωίδες μας; Τα κατάφεραν; Θα βρουν τη λύτρωση; Θα τύχουν αναγνώρισης; Θα το ανακαλύψουμε διαβάζοντας το βιβλίο της Νέλλας Συναδινού.
Στέλλα Φραντζή, συγγραφέας και καθηγήτρια μουσικής
🌼
Κατερίνα Θεοδωράτου - Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ
[…] ὑμῖν μεγάλη ἡ δόξα καί ἧς ἂν ἐπ’ ἐλάχιστον ἀρετῆς πέρι ἢ ψόγου ἐν τοῖς ἄρσεσι κλέος ᾖ…
(Περικλέους, Επιτάφιος – 2.45.2)
[…] Άμορφες άμα κι άηχες τους θέσπισε να ζούνε
Ρομφαία μέλλει τους που βλάστησαν γυναίκες
Η μάνα τους για τη γέννα της κατάρες σέρνει
Πιάτο ξέχειλο πιότερο κρατεί στους γιους της
Τ’ όνομά τους υπογράφεται με άχροη μελάνη
Να αγγελθεί είναι μιαρό μήτε πάνω σε μνήμα […]
(Νέλλα Συναδινού, «Ελεγείο για τις Αφγανές γυναίκες» στο Γαλάζιο ενστερνίστηκα, Φίλντισι 2019)
Από την εποχή που ο Περικλής του 5ου αι. π.Χ. στον Επιτάφιό του για τους νεκρούς του Πελοποννησιακού Πολέμου ενταφίασε συμβολικά και τη γυναίκα στον κλήρο της σιωπής, παραχωρώντας της τη «δόξα» τής όσο το δυνατόν μεγαλύτερης αφάνειας ως τον 21ο αιώνα, το διερώτημα που εύστοχα διατύπωσε η Βιρτζίνια Γουλφ, του κατά πόσον απέκτησε η γυναίκα «ένα δικό της δωμάτιο» – a room of one’s own, παραμένει επιτακτικά ενεργό.
Μετά την ποιητική της συλλογή Γαλάζιο ενστερνίστηκα (Φίλντισι, 2019), η Νέλλα Συναδινού επανέρχεται με μία σπουδή πάνω σ’ αυτή τη θεσμοποιημένη σιωπή, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πεζό, σπονδυλωτό αφήγημα που θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί «Το σάγκα της γυναίκας στον 20ό αιώνα» ή και αντίστροφα «Το σάγκα του 20ού αιώνα και το αποτύπωμά του στη γυναίκα». Ένα μυθοπλαστικό οδοιπορικό που όμως ερείδεται στέρεα και εμπεριστατωμένα στην πρόσφατη Ιστορία, μια διαδρομή που διανύεται άλλοτε με άλματα, άλλοτε με δειλά βήματα, κάποτε με μποτίνια, ενίοτε με γοβάκια ή και με σπορτέξ, όπως δηλώνει ο παιγνιώδης, λίγο πικρός κατά βάθος τίτλος, από δέκα γυναίκες που κινούνται χρονολογικά στις ισάριθμες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Πρόκειται για δέκα αυτοτελείς νουβέλες συναρπαστικής αφηγηματικής έντασης αλλά και ενδελεχούς ιστορικής τεκμηρίωσης, εκ πρώτης όψεως ανεξάρτητες μεταξύ τους, πιστές στη νόρμα της νουβέλας που επιτάσσει τη ρεαλιστική εξεικόνιση του κοινωνικού μικρο- ή και μακρο-ιστορικού πλαισίου, καθώς και τη γενικά ευθεία, με μικρές μόνο παρεκκλίσεις, κλιμακούμενη αφηγηματική γραμμή, με τα κρεσέντα και την αποκλιμάκωσή της.
Όσο ανορθόδοξο κι αν ηχεί, το πρώτο έργο της Δυτικής γραμματείας που αναφέρεται αποκλειστικά σε γυναίκες γράφτηκε από άνδρα: Ο πρωτομάστορας της νουβέλας Βοκκάκιος έγραψε το 1361 το De mulieribus claris (Περί διασήμων γυναικών), στο οποίο φιλοτέχνησε 106 γυναικεία ιστορικά πορτρέτα, ξεκινώντας από τη βιβλική Εύα και φτάνοντας ως τη σύγχρονή του Ιωάννα Α’ της Νάπολης. Τη σκυτάλη παρέλαβε η Κριστίν ντε Πιζάν, Βενετσιάνα που έζησε στη Γαλλία και η πρώτη γυναίκα επαγγελματίας συγγραφέας που έζησε από την πένα της. Με πρότυπο τις διάσημες γυναίκες του Βοκκάκιου και με σαφείς πλατωνικές επιρροές, έγραψε το 1405 Le livre de la Cité des Dames (Το βιβλίο της πόλης των γυναικών), όπου σκιαγραφεί μία ιδανική πολιτεία, θεμελιωμένη σε τρεις θηλυκού γένους δυνάμεις, τη Λογική, την Αρετή και τη Δικαιοσύνη, και κατοικούμενη αποκλειστικά από γυναίκες: 36 εμβληματικές γυναικείες μορφές από την Ιστορία και τη Μυθολογία.
Κοινή τους συνιστώσα είναι το ότι στέκονται πάντα ένα –κρίσιμο– βήμα μπροστά από την εποχή τους ή ίσως πέρα από αυτήν, όχι ως ταγοί, αλλά ως πρόσωπα με ελεύθερη βούληση.
Είναι μακρύς και αξιοπρόσεκτος ο κατάλογος των έργων της παγκόσμιας γραμματείας που παραχώρησαν τη θεματολογική αποκλειστικότητα σε γυναίκες· μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά την εγχώρια και σύγχρονή μας συλλογή διηγημάτων της Αγγέλας Καστρινάκη Εκδοχές της Πηνελόπης, όπως πολλά είναι και τα «υποσύνολα» έργων του ίδιου συγγραφέα με παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα, έργα-«φούγκες», για παράδειγμα ο Κύκλος του Πίτσμπουργκ ή Κύκλος του αιώνα του σπουδαίου Αφροαμερικανού August Wilson: δέκα θεατρικά έργα τοποθετημένα σε καθεμιά από τις δεκαετίες του 20ού αιώνα, με επίκεντρο την καθημερινότητα των μαύρων της Αμερικής. Το Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ συντίθεται από κείμενα απολύτως συνειδητά τοποθετημένα στην εκάστοτε εποχή, με σταθερό χώρο την περιοχή του Πειραιά, που συμπλέκονται άρρηκτα με την ιστορική τους συγχρονία και ισορροπούν στο μάτι του κυκλώνα κάθε δεκαετίας, στο πλέον κομβικό σημείο της. Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν η Καλλιρρόη Παρρέν με την Εφημερίδα των Κυριών και ο απόηχος στα καθ’ ημάς του πρώτου φεμινιστικού κύματος στη χαραυγή του 20ού αιώνα, οι παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Εμφύλιος, το Πολυτεχνείο.
Οι ηρωίδες της Νέλλας Συναδινού δεν είναι mulieres clarae όπως εκείνες του Βοκκάκιου, δεν έχουν επώνυμο, έχουν όνομα, είναι μυθοπλάσματα αλλά διαθέτουν υπόσταση, σάρκα και πνοή, η Ιστορία δεν τις κατέγραψε, γράφτηκε πάνω στο ίδιο τους το δέρμα, ή μάλλον την έγραψαν εκείνες με το σώμα και το αίμα τους. Ωστόσο, δεν προβάλλονται ντετερμινιστικά, ως «αντικείμενα της Ιστορίας», αντίθετα, με τα λόγια της συγγραφέα, «παλεύουν την Ιστορία, που τις θέλησε ηττημένες». Είναι ισχυρές γυναικείες περσόνες, όχι πάντα «δυναμικές», σταθερά όμως δυνατές και ζωτικές, συχνά στωικές, με ευάλωτες στιγμές αλλά και στιγμές υπέρβασης. Κοινή τους συνιστώσα είναι το ότι στέκονται πάντα ένα –κρίσιμο– βήμα μπροστά από την εποχή τους ή ίσως πέρα από αυτήν, όχι ως ταγοί, αλλά ως πρόσωπα με ελεύθερη βούληση. Δεν είναι σουφραζέτες, ούτε καν δεδηλωμένες φεμινίστριες, διεκδικούν απλώς χώρο και λόγο στη ζωή τους: «…Εγώ τον έδωκα ένα χεράκι τον Μεγαλοδύναμο για το δίκιο», λέει η Νίνα της δεκαετίας του ’30… «Μου στερούν τον αέρα που αναπνέω», εξανίσταται η Μέλα του Πολυτεχνείου.
Σε ό,τι αφορά την ανάπλαση της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας, το συγγραφικό ρεπεράζ είναι εξαντλητικό. Δεν εντοπίζεται ο παραμικρός αναχρονισμός, οι ελάσσονες πραγματολογικές λεπτομέρειες, αντικείμενα, χώροι και η τοπογραφία τους, κοινωνιόλεκτοι και ντοπιολαλιές –αναφέρω ενδεικτικά την Πόντια Τσοφούλα του ’20, που αναζητά μια γλωσσική ταυτότητα ανάμεσα στη μητρική ποντιακή διάλεκτο και την καθαρεύουσα των εφημερίδων– όλα έχουν μελετηθεί και αξιοποιηθεί με βαθιά γνώση και αληθοφάνεια, μακριά από φολκλορικές υπερβολές. Κι εδώ αξίζει να επισημανθεί η υποδειγματική εικονογράφηση του Κώστα Σμπώκου, ο οποίος φιλοτέχνησε τα πορτρέτα των ηρωίδων που εισάγουν κάθε νουβέλα. Απολύτως μέσα στο πνεύμα και την αισθητική των κειμένων, αποδίδουν τόσο το στιλ κάθε εποχής όσο και τον ψυχισμό και τη διάθεση των γυναικών, πιστά και στο «γράμμα» και στο «πνεύμα». Όσον αφορά την ιστορική ακρίβεια και πιστότητα, η συγγραφέας, με γνώση και επιστημονική αντικειμενικότητα, ζωντανεύει μια-μια τις δεκαετίες αναπαριστώντας με ενάργεια το κοινωνικοπολιτικό συγκείμενο. «Δύσκολες» και αμφιλεγόμενες περιοχές της ελληνικής Ιστορίας, όπως η Αντίσταση, ο Εμφύλιος, η Χούντα, προσεγγίζονται από ψύχραιμη απόσταση, προβάλλονται οι αντινομίες, ο ηρωισμός αλλά και ο παραλογισμός τους, χωρίς να αγιοποιείται ούτε να δαιμονοποιείται καμιά πλευρά.
Ο Καναδός κορυφαίος του ιστορικού μυθιστορήματος Γκι Βαντερχέγκε[1] είχε γράψει ότι, όσο η Ιστορία μάς μαρτυρά τα πεπραγμένα των ανθρώπων, η ιστορική μυθοπλασία μάς εισάγει στα αισθήματά τους, ενώ σύμφωνα με τον δικό μας Θανάση Βαλτινό: «…Η Ιστορία, από τη σκοπιά του συγγραφικού ενδιαφέροντος, είναι ένας εξαιρετικά δραματικός χώρος που, ακόμα και στις πλέον αδρές του διαστάσεις, αποτελεί συμπίλημα ατομικών πεπρωμένων. Αν ο προσδιορισμός των συντεταγμένων αυτού του χώρου είναι η γνώση της Ιστορίας, προσωπικά με ενδιαφέρουν τα επί μέρους πεπρωμένα, που είναι το αντίθετο της γνώσης, είναι η αίσθηση της Ιστορίας»[2]. Το επίτευγμα του βιβλίου ως ταξινομικά «ιστορική» μυθοπλασία έγκειται ακριβώς στην ανάγνωση του «επί μέρους» και στην έμπρακτη ανάδειξη της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ μικρο-ιστορίας και μακρο-ιστορίας· στη μαστοριά με την οποία διαπλέκονται σε κάθε αφήγημα οι ζωές των γυναικών με τη δίνη των γεγονότων και, εντός αυτής της περιδίνησης, το αίτημα για περισσότερη ελευθερία και αυτοδιάθεση. Ή, όπως έξοχα το διατύπωσε η μαχητική πρωτοφεμινίστρια Mary Wollstonecraft ήδη από τον 18ο αιώνα, το αίτημα «να έχουν εξουσία όχι πάνω στους άνδρες, αλλά πάνω στον εαυτό τους»[3].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Στα ελληνικά κυκλοφόρησε Το αγόρι του Εγγλέζου, μτφρ. Γ.Ί. Μπαμπασάκης, Κέδρος, 2000
[2] Θανάσης Βαλτινός, «Πέρα από την πραγματικότητα. Το ιστορικό γεγονός ως στοιχείο μύθου», Ιστορική πραγματικότητα και νεοελληνική πεζογραφία (1945-1995), Επιστημονικό Συμπόσιο (7-8 Απριλίου 1995)
[3] Στο «Η αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας» (A Vindication of the Rights of Woman, 1792)
[Η Κατερίνα Θεοδωράτου είναι θεατρολόγος.]
🌼
Κριτική - Άποψη από Χ. Κουρουπάκη για το βιβλίο " Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ" της Νέλλας Συναδινού
Γυναίκες. Αγωνίστριες, μαχητές της ζωής άλλων εποχών, απολαμβάνουν τα λάφυρα τους, τα κεκτημένα τους. Η νίκη τόσο γλυκιά, η διαδρομή σκληρή, δύσκολη. Τα κέρδισαν με αγώνα, υπομονή και πείσμα. Ένα οδοιπορικό μέσα από τις ιστορίες δέκα γυναικών. Μνήμες…
Ανθή, Μορφούλα, Τσοφούλα, Νίνα, Πότω, Ελπίδα, Μαριάννα, Μέλα, Χριστίνα, Ράνια.
Γυναίκες που οι ιστορίες τους διανύουν δεκαετίες γεμάτες αγώνα για τα δικαιώματα τους ,για μια καλύτερη θέση μέσα στην κοινωνία.
«Η γυναίκα μέσα στο χρόνο». Ο αγώνας της για ίση αντιμετώπιση στην μόρφωση και στην επαγγελματική αποκατάσταση σε μια εποχή που για το σύνολο του κόσμου, η γυναίκα ήταν μόνο για την τεκνοποίηση και το νοικοκυριό.
Σε έναν αγώνα άνισο ,που δίνουν οι γυναίκες στην χαραυγή του εικοστού αιώνα μέσα σε μια κοινωνία με μεσαιωνικές ιδέες , η κοινωνική προκατάληψη είναι αναπόφευκτη.
Οι δέκα ηρωίδες του βιβλίου, κάθε μια στην δική της εποχή, βρίσκονται πάντα ένα βήμα μπροστά. Παλεύουν για την ζωή, κόντρα στα οικεία περιβάλλοντα τους.
Ένα βιβλίο που καθρεφτίζει τις επιθυμίες, τα όνειρα, τις ανάγκες τους και την διαρκή πάλη για να αποκτήσουν όσα επιζητούν.
Η Νέλλα Συναδινού, με γλαφυρή γραφή περιγράφει την τότε εποχή. Μέσα από μια φωτογραφική μνήμη, ξεδιπλώνοντας την Ιστορία, αποθανατίζει με ακρίβεια την κάθε εποχή που ζει η εκάστοτε ηρωίδα.
Οι εικόνες ζωντανεύουν. Μεταφερόμαστε από την μια εποχή στην άλλη και αισθανόμαστε μέρος της ιστορίας.
Δέκα γυναίκες παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο. Κάθε μια με διαφορετικό κίνητρο. Επιζητούν ελευθερία, λύτρωση, μια προσδοκία, μια αλήθεια… Γυναίκες που τις χαρακτηρίζει η τόλμη και η εξυπνάδα. Τόσο ίδιες , τόσο διαφορετικές. Από την αρχή του εικοστού αιώνα μέχρι και τα τέλη του, ενώνονται σε ένα γαϊτανάκι γεμάτο προσδοκίες…
Η συγγραφέας, με αφήγηση που ρέει, γραφή δυνατή, με γλωσσικές εναλλαγές ανάλογα την εποχή, μας ταξιδεύει μέσα στο χρόνο και τον χώρο, συστήνοντας μας τις ηρωίδες, κάνοντας μας να αισθανθούμε κομμάτι του παζλ της ιστορίας τους.
Σαν υφάδι υφαίνει την ιστορία της η συγγραφέας, με πινελιά ξεχωριστή την πολιτική κατάσταση της κάθε δεκαετίας, διαμορφώνοντας την εκάστοτε ιστορία.
Μαζί με τις ηρωίδες του βιβλίου, άντρες σε ρόλους καταλυτικούς για την ιστορία, που αποδυναμώνουν με τον χαρακτήρα τους τον ρόλο των γυναικών, αποτυπώνονται δυναμικά στις σελίδες του βιβλίου.
Μια ιστορία που ξετυλίγει την ψυχοσύνθεση των γυναικών σε όλες της τις εκφάνσεις, μέσα από απαγορεύσεις, απογοητεύσεις, αγωνία, απαξίωση, ζυμώνοντας έτσι χαρακτήρες γυναικών, που εξελίχθηκαν, διεκδίκησαν, κέρδισαν, αγαπήθηκαν. Μια δυναμική όμως, που παρόλα αυτά αναζητά ένα χάδι, μια ευαίσθητη χορδή.
…«Είμαστε ο χορός που αντανακλά την κοινωνία από την οποία εκπορεύεται. Είμαστε τα ορόσημα στις διαδρομές της κοινωνίας, σε ξεχωριστές της στιγμές, που τις καθρεφτίζουμε. Είμαστε το μέρος που συναπαρτίζει το όλον. Του λόγου με την Ουρανία, στηρίζουμε την αρχή και το τέλος ενός αιώνα. Είστε οι αντανακλάσεις μας και οι δυστυχέστερες ή ευτυχέστερες εκφάνσεις μας.»
Η Νέλλα Συναδινού, υπογράφει ένα βιβλίο γεμάτο συναισθήματα, πάλη, χρώματα, και άρωμα γυναίκας.
Ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα που αξίζει να του χαρίσετε το χρόνο σας.
από https://bookhousecollector.blogspot.com/
🌼
Νταίζη Λεονάρδου "Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ", της Νέλλας Συναδινού
Δέκα διηγήματα με κεντρικές ηρωίδες 10 γυναίκες, μία για κάθε δεκαετία του 20ου αιώνα, μας ζωντανεύουν την Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας εντός και εκτός συνόρων. Η συγγραφέας Νέλλα Συναδινού, φιλόλογος και ιστορικός, έχοντας διεισδύσει σε βάθος στην πολύπλευρη και πολυπρισματική εικόνα του Ελληνισμού του 19ου και του 20ου αιώνα, “παραδίδει” γοητευτικά μαθήματα μέσα από γλαφυρό τρέχοντα λόγο ενσωματώνοντας παράλληλα ιδιωματισμούς και ντοπιολαλιές που σε μεταφέρουν στο χωροχρόνο. Μέσα από τις γραμμές που “αφηγούνται” τις ιστορίες των ηρωίδων, μαθαίνει με εύπεπτο τρόπο ο αναγνώστης για την εκβιομηχάνιση της χώρας, για την Μεγάλη Ιδέα και τον Εθνικό Διχασμό, για το δράμα του Μικρασιατικού και Ποντιακού Ελληνισμού, για την Κατοχή και την Αντίσταση, για την εποχή της Δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης … για τους παράλληλους κόσμους των αστών και των εξαθλιωμένων μαζών του Πειραιά που ζωντανεύει στις αισθήσεις μας μέσα από ένα διαδοχικό “κολλάζ” καρτ-ποστάλ περιγραφικού λόγου.
Ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, λίγο απαιτητικό για τους μαθητές μας, γοητευτικό για τους γονείς τους!
Ν. Λεονάρδου, φιλόλογος Ma.Ed., 25/8/2021
https://4gymagparaskevis.gr/
🌼
ΣΧΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ
Διάβασα το νεοεκδοθέν βιβλίο 'Με μποτίνια, με γοβάκια και σπορτέξ της Νέλλας Συναδινού.
Συμμαθήτρια που χαθήκαμε στο πέρασμα του χρόνου. Είναι Φιλόλογος, Αρχαιολόγος, Ιστορικός.
10 γυναίκες διατρέχουν 10 δεκαετίες του 20ου αιώνα.
Μέσα από τις ηρωίδες ξετυλίγονται η ιστορία , οι κοινωνικές δομές, οι αντιλήψεις, η Ζωή εν ολίγοις της εκάστοτε περιόδου.
Γλώσσα υπέροχη, εικόνες ολοζώντανες, δεδομένα με τεκμηρίωση.
Για μένα σπουδαία δουλειά.
Και έτσι απλά. Γλυκόπιοτο βιβλίο. Το λαχταράς μέχρι το τέλος.
Μαρία Χρηστάκη
🌼
Εγώ το πήρα να το διαβάσω γιατί ήξερα ότι η παιδική μου φίλη και διπλανή του θρανίου Nella Synadinou έχει "πράγματα" να μας πει.Τωρα που το ολοκλήρωσα το συνιστώ σ όλες τις γυναίκες που θέλουν να μάθουν πώς εξελίχθηκε, μέσα στα χρόνια,η θέση της γυναίκας και πως φτάσαμε να έχουμε αυτά που θεωρούμε κεκτημένα. Κι έτσι να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι να τα υπερασπιζόμαστε και να μην αφήνουμε κανέναν να μας γυρίσει πίσω.Αλλα, πέρα απ' αυτά, είναι ένα πολύ ευχάριστο ανάγνωσμα.Το προτείνω ανεπιφύλακτα.Go Nella,go!
Μαρίνα Πόλου
🌼
Συγχαρητήρια για το βιβλίο, για τον ρέοντα λόγο, για την σύλληψη της ιδέας και την υλοποίησή της σε αυτό το εξαιρετικό ανάγνωσμα.
Αντωνία Σιμάτου
🌼
Aγαπητή Νέλλα, σε ευχαριστούμε για το υπέροχο βιβλίο σου.... Εκτός της σπουδαίας και πρωτότυπης καλλιτεχνικής αξίας (λογοτεχνικής καλύτερα;) είναι συγχρόνως μία ΚΙΒΩΤΟΣ Ιστορίας της Νεώτερης Ελλάδας με φόντο την πόλη του Πειραιά....
Πλέουμε μέσα στον καιρό της Ιστορίας και μπορούμε να καταλάβουμε παλαιότερες εποχές, αν δούμε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα.... Σφάλουμε πολλές φορές ,καταδικάζοντας ανθρώπους και συμπεριφορές, γιατί έχουμε a posteriori γνώση της Ιστορίας (δλδ κρίνουμε εκ του αποτελέσματος, αγνοώντας ότι οι άνθρωποι της εποχής ΔΕΝ είχαν αυτή την επιλογή).... Σκέψου, ότι το βιβλίο σου με έχει ενθουσιάσει και ας έχω διαβάσει ακριβώς το μισό... Μετά από κάθε νουβέλα πρέπει να κάνω παύση και να στοχαστώ πάνω σε ότι διάβασα. Δεν μπορώ να το πάω με τίποτα σερί. Αυτά, παρόλο που δεν είμαι καθόλου τύπος που ενθουσιάζεται εύκολα...
Λευκή Αθανασοπούλου
🌼
Ένα βιβλίο ταξίδι στον Πειραιά του εικοστού αιώνα. Δέκα γυναικείες μορφές, μία σε κάθε δεκαετία, με συγκλόνισαν. Αξίζει να διαβαστεί. Το πάθος, η επιμονή στο δίκιο και η ιστορική ακρίβεια ξεχειλίζουν. Μπράβο στην ΝέλλαΣιναδινού, πλούτισε την βιβλιοθήκη μας με ένα ανεκτίμητο έργο.
Κώστας Σμπώκος
🌼
Το βιβλίο θα έχει μεγάλη επιτυχία!100 χρόνια ελληνικής ιστορίας, ελληνικής ζωής ! Μας φέρνει τόσα στη μνήμη που ξέραμε και που δεν ξέραμε…
Κατερίνα Μπιτζαράκη
🌼
Καλή επιτυχία στο βιβλίο σου, Νέλλα μου. Εσύ και οι 10 ηρωίδες σου το αξίζετε. Ένας αιώνας γεμάτος δράματα, πολέμους, ανατροπές, τραγωδίες, θύματα και στο διάβα του μικρές και μεγάλες επιτυχίες των ηρωίδων σου, μικρά και μεγάλα βήματα. Νομίζω ότι όλες οι σύγχρονες γυναίκες κουβαλάμε κάτι από την κάθε μια τους και τους το οφείλουμε.
Νίνα Νιδριώτη
🌼
Όσοι διαβάσαμε το βιβλίο θυμηθήκαμε ξανά τις ζωές,το χαρακτήρ, αλλά και το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο των χαρακτήρων τους.
Ευχή μου,να διαβαστεί και από μικρότερες ηλικίες. Η Νέλλα άγγιξε όπως αυτή ξέρει τις λεπτομέρειες κάθε ιστορικής περιόδου,η έρευνα της τεράστια σε αυτό,με αποτέλεσμα να γνωρίζει κανείς τη θέση της γυναίκας από το 12 ως το μιλένιουμ!!
Ευχαριστούμε Νέλλα,αγαπημένη!
EfieEfiep
🌼
Τι να πει κανείς γι' αυτό το βιβλίο που σελίδα τη σελίδα σε ταξιδεύει στα κέντρα και στις εσχατιές του Ελληνισμού, στην Ιστορία μας, στη γλώσσα μας, στις αναμνήσεις μας και στη συλλογική μνήμη, στα όμορφα και στα άσχημα και στα μοναδικά...
Νταίζη Λεονάρδου
🌼
Ένα εξαιρετικό βιβλίο, που αναδεικνύει την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και του Ελληνισμού τον τελευταίο αιώνα, μέσα από τη θέση της γυναίκας, που, ακόμη και σήμερα, δυστυχώς, εξακολουθεί να είναι υποδεέστερη από τη θέση του άνδρα, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Νέλλα, σε ευχαριστούμε!!!
Ρούλα Λαγού
🌼
Υπέροχο βιβλίο, όλα τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα του 20ου αιώνα παρουσιάζονται μέσα απ τις ζωές 10 γυναικών! Η ανάγνωσή του με ενθουσίασε, όπως επίσης η γραφή της Νέλλας Συναδινού, όπου ακόμη και το λεξιλόγιο συμβάδιζε( ήταν σύγχρονο) με την κάθε δεκαετία και το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο των γυναικών. Για τις γιορτές, θα είναι το δώρο, που θα προσφέρω σε αγαπημένες φίλες! Ευχαριστώ Νέλλα!
Χρυσούλα Χαλδαίου
🌼
Αξίζει να διαβαστεί και δεύτερη φορά. Άρχισα πάλι από την αρχή. Με έχει ενθουσιάσει.
Μπράβο!!!!
Καλλιόπη Ευλογημένου
🌼
κ. Συναδινού είχα τη χαρά να διαβάσω το καινούριο βιβλίο σας! Καταπληκτικό!
Θερμά συγχαρητήρια!
Υπέροχο γράψιμο και υπέροχα νοήματα!!!
Έχετε εξαιρετικό ταλέντο ως λογοτέχνης! Θαυμάζω τα γραπτά σας παντού! Από αυτά στις απλές αναρτήσεις σας, έως στα ποιήματα και στα κείμενα!!
Ντόρα Μαυρομάτη
🌼
Ευχαριστώ για το όμορφο δημιούργημα! Έχω φτάσει στην μέση του βιβλίου και από τώρα σκέφτομαι ότι όταν το τελειώσω θα το ξαναδιαβάσω από την αρχή....! Με την πρώτη φορά γίνονται οι συστάσεις, η γνωριμία με τις ηρωίδες..., την δεύτερη φορά θα έρθουμε πιο κοντά..., δεν ξέρω... μπορεί να γίνουμε και φίλες... κολλητές!
Ορτανσία Γιαλούση
🌼
Είναι εξαιρετικό.
Πραγματικά πολλά μπράβο.
Όποιος το διαβάζει ταξιδεύει, μαγεύεται !!!!!!
Του αξίζει να διαβαστεί, διότι το θεωρό σημαντική προσφορά στην λογοτεχνία μας.
Ολίβια Πετροπούλου
Βιογραφικό της Νέλλας Συναδινού:
Γεννήθηκα και ζω στον Πειραιά, όπου όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη θάλασσα. Κατάγομαι από τη Στεμνίτσα Αρκαδίας, όπου οι ορίζοντες σχίζονται από βουνοκορφές.
Σπούδασα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιστορία-Αρχαιολογία και Αγγλική Φιλολογία. Ολοκλήρωσα έναν αγαπημένο κύκλο, της φιλόλογου στη Δημόσια Εκπαίδευση.
Αγαπώ τη γλώσσα, την Ελληνική, που μέσω της εκφράζω τα ενδόμυχά μου, και τις γλώσσες των λαών, διακριτά τους πολιτισμικά εργαλεία. Αγαπώ την Ιστορία, ως δίοδο αυτογνωσίας στον παρόντα χρόνο. Έχω ασχοληθεί με βιβλιοκριτική, δημοσιεύοντας και συμμετέχοντας σε πάνελ βιβλιοπαρουσιάσεων. Αρθρογραφούσα για χρόνια σε θέματα ιστορικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος, εφημερίδα Στεμνίτσα. Από παιδί αγαπούσα τη μυρωδιά από αιχμαλωτισμένο αέρα στα φύλλα των βιβλίων. Αγαπώ να περιβάλλομαι από βιβλία. Αγαπώ την κίνηση, τον χορό, τη θάλασσα, τα χρώματα, την ομορφιά.
Από τον πύργο μου αγναντεύω μοναχικά τη ζωή. Η κόρη μου και ο εγγονός μου, σε απόσταση, μου στέλνουν ανάσα συντροφιάς και αγάπης.
Το ’19 εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο, η ποιητική συλλογή “Γαλάζιο ενστερνίστηκα”, εκδόσεις Φίλντισι.
